Dla nauczyciela
Autor: Piotr Obolewicz
Przedmiot: Język polski
Temat: Wspomnienia starobielskie i Na nieludzkiej ziemi Józefa Czapskiego jako świadectwa zbrodni sowieckich
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
poznaje biografię Józefa Czapskiego w kontekście jego twórczości,
analizuje, w jaki sposób opublikowanie wspomnień Czapskiego wpłynęło na rozumienie wojennej historii i działań ZSRS,
interpretuje fragmenty tekstów J. Czapskiego,
formułuje wypowiedż o charakterze argumentacyjnym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie wiadomości historycznych na temat losów Polaków wywożonych na Wschód w czasie II wojny światowej. Istotne są zwłaszcza informacje o zbrodniach sowieckich na Polakach. Uczniowie mogą się podzielić na grupy, z których każda przygotuje inne zagadnienie.
Uczniowie przed lekcją zapoznają się z filmem „Spotkanie z Józefem Czapskim” (multimedium) w e‑materiale.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Uczniowie prezentują zebrane przed lekcją wiadomości historyczne. Nauczyciel uzupełnia ich informacje i pomaga je uporządkować, zwracając uwagę na twórczość, być może znanego już uczniom, Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego.
Faza realizacyjna:
Rozmowa kierowana na temat treści filmu, z którym uczniowie mieli się zapoznać przed lekcją. Uczniowie w parach odpowiadają na pytania zawarte w poleceniach do filmu.
Praca z tekstami źródłowymi. Uczniowie zapoznają się z fragmentami Wspomnień starobielskich i Na nieludzkiej ziemi w sekcji „Przeczytaj”, a następnie wspólnie je omawiają, wskazując przejawiające się we fragmentach cechy państwa totalitarnego.
Film. Nauczyciel odczytuje polecenia do drugiego multimedium w sekcji „Film edukacyjny”, a następnie wyświetla wykład dr. hab. Andrzeja Franaszka o Wspomnieniach starobielskich i Na nieludzkiej ziemi. Uczniowie ponownie pracują w parach, redagując odpowiedzi na pytania z poleceń 1 i 2. Później rozwiązują ćw. 1‑3 z tej sekcji.
Faza podsumowująca:
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Nieludzkie warunki życia na zesłaniu w czasie drugiej wojny światowej wymuszały zmiany w relacjach panujących między ludźmi. Rozważ problem, odwołując się do wybranych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć 200 słów.
Materiały pomocnicze:
Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.
Rozmowa z Andrzejem Wajdą z 1986 roku o Józefie Czapskim, planach nakręcenia filmu o Katyniu oraz premierze spektaklu „Dybuk” w Krakowie i Tel‑Awiwie, ninateka.pl.
Wiadomości zgromadzone na stronie internetowej poświęconej Józefowi Czapskiemu.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać treść filmów do przygotowania projektu o Józefie Czapskim.