Autorka: Sabina Światły

Temat: W kręgu motywów sentymentalnych

Adresat

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich.

Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie.

Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.

IV. Samokształcenie.

Uczeń:

1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innym przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6) wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi.

Zakres ponadpodstawowy

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka.

Uczeń:

6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne

Uczeń:

• określa elementy typowe dla konwencji sentymentalnej;

• charakteryzuje kreacje podmiotu lirycznego w tekstach sentymentalnych;

• charakteryzuje bohaterów utworów sentymentalnych;

• określa uczucia i przeżycia bohaterów;

• opisuje sentymentalne rekwizyty;

• tworzy definicję motywów sentymentalnych.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• metoda oglądowa;

• pogadanka;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem;

• metoda aktywizująca – kalambury.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego;

• praca w parach;

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• teksty Franciszka Karpińskiego (np. Do motyla, Do skowronka, Przypomnienie dawnej miłości, Szczęście przy Dorydzie, Rozstanie się Medona), uczniowie mogą wylosować tylko tytuły, treść odnaleźć w zasobach Biblioteki Literatury Polskiej w Internecie.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję kalamburami. Chętni uczniowie pokazują wylosowane hasła, które pozostali uczestnicy zajęć odgadują. Propozycja haseł: uczucia, emocje, natura, serce, prostota, szczęście, folklor, oświecenie.

2. Odgadnięte słowa nauczyciel zapisuje na tablicy. Pyta, jakiego zjawiska literackiego dotyczą hasła.

3. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna

1. Uczestnicy zajęć zapoznają się z multimedium bazowym. Sporządzają notatkę, w formie mapy myśli, dotyczącą cech utworów sentymentalnych

2. Uczniowie czytają utwór Franciszka Karpińskiego Do Justyny i wykonują ćwiczenia 4, 5, 6, 8. Wyniki pracy nad ćwiczeniami omawiane są na forum i komentowane przez uczniów oraz nauczyciela.

3. Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup. Każda grupa losuje wiersz Franciszka Karpińskiego (np. Do motyla, Do skowronka, Przypomnienie dawnej miłości, Szczęście przy Dorydzie, Rozstanie się Medona) i uzupełnia tabelę.

4. W trakcie prezentacji grup uczniowie tworzą katalog motywów sentymentalnych, biorąc pod uwagę ulubione gatunki, tematykę, cechy podmiotu lirycznego, cechy bohatera lirycznego, styl, środki stylistyczne.

Faza podsumowująca

1. Uczestnicy zajęć (w parach) w formie hasła encyklopedycznego wyjaśniają, czym jest motyw sentymentalny.

2. Wybrane osoby odczytują swoje definicje.

Praca domowa:

2) Wciel się w rolę adresatki wiersza Franciszka Karpińskiego Do Justyny. Napisz list do podmiotu lirycznego, w którym ocenisz widoczne w utworze cechy człowieka sentymentalnego.

Materiały pomocnicze:

T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium bazowe można wykorzystać jako wprowadzenie do zajęć.