Dla nauczyciela
Imię i nazwisko autora: Jerzy Lechnio
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Analiza współzależnych elementów środowiska geograficznego
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna
1. Poznawanie terminologii geograficznej.
3. Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.
5. Rozumienie prawidłowości w zakresie funkcjonowania środowiska geograficznego oraz wzajemnych zależności w systemie człowiek – przyroda.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce
3. Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego.
4. Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.
III. Kształtowanie postaw
1. Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.
2. Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.
5. Rozumienie potrzeby racjonalnego gospodarowania w środowisku geograficznym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja.
Uczeń:
1. przedstawia możliwości wykorzystywania różnych źródeł informacji geograficznej i ocenia ich przydatność.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
potrafi zdefiniować sfery Ziemi i pojęcie przyrodniczego systemu Ziemi,
określa składniki przyrodniczego system Ziemi,
analizuje zależności między poszczególnymi sferami Ziemi.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach/grupach
Środki dydaktyczne: e‑materiał, zdjęcia satelitarne, fotografie, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze: Geografia Świata. Środowisko przyrodnicze, red. J. Puskarz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca:
czynności organizacyjne,
sprawdzenie ewentualnego zadania domowego,
przedstawienie celów lekcji,
krótkie omówienie (przypomnienie) definicji sfer Ziemi, systemu, przyrodniczego systemu Ziemi.
Faza realizacyjna:
prośba do uczniów o przeczytanie wprowadzenia i wstępu do e‑materiału,
dyskusja z udziałem wszystkich uczniów, której celem jest określenie podstawowych współzależności (interakcji) sfer przyrodniczego systemu Ziemi,
rozdanie uczniom zdjęć prezentujących różne przykłady współdziałania sfer Ziemi lub podanie przykładów konkretnych czynników (oddziaływań), np.: kwaśne deszcze, wybuch wulkanu, pożar buszu, kopalnia odkrywkowa, farma wiatrowa, dziura ozonowa itp.
omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest ustalenie interakcji, jakie zachodzą między elementami reprezentującymi poszczególne sfery Ziemi na udostępnionej fotografii lub w związku z występowaniem określonego czynnika (por. jw.) z wykorzystaniem grafiki interaktywnej i e‑materiału;
kilkuminutowa dyskusja w grupach; uczniowie identyfikują obiekty na zdjęciu i łączą je z określonymi sferami Ziemi, a następnie ustalają możliwe powiązania sfer, zapisując hasłowo zidentyfikowane oddziaływania i powiązania,
prezentacja przy tablicy spostrzeżeń, wniosków przez poszczególne grupy – dyskusja klasy moderowana przez nauczyciela,
podsumowanie mające na celu wskazanie ogólnych prawidłowości i powiązań z wykorzystaniem e‑materiału; nauczyciel może wykorzystać opracowaną grafikę interaktywną,
prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów.
Faza podsumowująca:
podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań,
ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć,
pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa:
zadanie pracy domowej w postaci dokończenia ćwiczeń zawartych w e‑materiale i zapoznanie się z pozostałymi informacjami w domu;
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Zawarta w e‑materiale grafika interaktywna może być wykorzystane do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia. Nauczyciel może także prosić uczniów o zapoznanie się z tekstem e‑materiału i grafiką interaktywną przed lekcją w celu opanowania podstawowej wiedzy, umożliwiającej wykonanie podczas lekcji określonych zadań.
Podczas fazy realizacyjnej uczniowie w grupach/parach szczegółowo analizują konkretne przypadki – zdjęcia prezentujące określone środowisko geograficzne lub zjawisko katastrofalne albo analizują oddziaływanie i powiązania z przyrodniczym systemem Ziemi konkretnego czynnika. Spostrzeżenia są przedmiotem dyskusji, a następnie poszczególne zespoły przedstawiają na forum klasy uzgodnioną wersję.
Grafika interaktywna w części lub całości może być wykorzystana podczas lekcji dotyczących poszczególnych sfer Ziemi jako materiał wprowadzający. Znajdą także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloków tematycznych dotyczącego poszczególnych sfer Ziemi i omawianych w ich obrębie procesów.
W zależności od doboru materiału do „studium przypadku” i wymagań co do szczegółowości analizy przez grupy uczniowskie, e‑materiał i grafika interaktywna mogą być wykorzystane przy realizacji podstawowego, jak i rozszerzonego zakresu podstawy programowej.