Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Cechy stylu pisarskiego Gabrieli Zapolskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• określa cechy stylu Gabrieli Zapolskiej, zwracając uwagę na jego nowatorstwo w odniesieniu do stylu innych twórców epoki,

• wskazuje charakterystyczne cechy języka poszczególnych postaci dramatu Zapolskiej,

• rozpoznaje związek Moralności pani Dulskiej z naturalizmem,

• formułuje argumenty na poparcie tezy, że Moralność pani Dulskiej jest dziełem tendencyjnym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel proponuje im także, by obejrzeli fragmenty różnych realizacji teatralnych Moralności pani Dulskiej (np. z 1992 r. z Anną Seniuk w roli Dulskiej i z 2013 r. z Magdaleną Cielecką w tej samej roli). Porównanie różnych wersji spektaklu może stanowić punkt wyjścia do dyskusji na temat niezmienności cech postaci dramatu w różnych czasach i warunkach historyczno‑społecznych.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Nauczyciel prosi uczniów, by podzielili się swoimi refleksjami po obejrzeniu fragmentów spektakli. Później zadaje następujące pytania: czy upływ czasu i zmiana realiów społecznych wpłynęły na zmianę cech charakteru postaci stworzonych przez Zapolską? Które z tych cech wydają wam się najbardziej trwałe? Czy język, którym posługują się bohaterowie Moralności..., stanowi element kreacji bohaterów?

1. W nawiązaniu do rozmowy z pierwszej fazy lekcji nauczyciel poleca uczniom, by w parach wykonali ćw. 3 i 5 z sekcji „Sprawdź się”. Po upływie wyznaczonego czasu inicjuje rozmowę na temat zjawisk społecznych, które Gabriela Zapolska przedstawiła w swoim dramacie. Następnie prosi uczniów, by na podstawie informacji z sekcji „Przeczytaj” w e‑materiale przypomnieli, czym charakteryzuje się naturalizam i jak Zapolska wykorzystała język postaci do ukazania ich cech charakteru i zachowań.

2. Uczniowie wykonują (w parach) ćw. 1 dotyczące naturalizmu, a następnie ćw. 2, 4 i 6.

3. W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie wykonują indywidualnie polecenia zamieszczone w sekcji „Mapa myśli” i prezentują na forum klasy efekty swojej pracy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów, by odnieśli się do tezy: język, którym posługują się bohaterowie dramatu Zapolskiej, jest elementem kreacji ich świata. Następnie pyta, czy uczniowie podzielają opinię, że styl Gabrieli Zapolskiej jest nowatorski w odniesieniu do stylu innych twórców epoki. Co na to wpływa?

Praca domowa:

1. Wszyscy uczniowie wykonują w ramach zadania domowego jedno z ćwiczeń do wyboru: 1. Naturaliści starali się wykorzystywać w swoich dziełach wiedzę z dziedziny nauk przyrodniczych, traktując utwór jako eksperyment naukowy. Czy twoim zdaniem można interpretować w ten sposób dramat Zapolskiej Moralność pani Dulskiej? Sformułuj pisemną odpowiedź na 200 słów
   lub 2. Sformułuj wypowiedź pisemną na 300 słów, w której odpowiesz na pytanie: Czy twoim zdaniem dramat Moralność pani Dulskiej jest dziełem tendencyjnym? Szczególnie zainteresowani uczniowie wykonują zadanie domowe z e‑materiału: Sformułuj wypowiedź pisemną na 100 słów, w której odpowiesz na pytanie: Co odróżniało styl Zapolskiej od twórczości innych młodopolskich autorów?

Materiały pomocnicze:

• Polonista w szkole, pod red. A. Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

• Jadwiga Czachowska, Gabriela Zapolska: monografia bio‑bibliograficzna, Kraków, 1966.

• Danuta Knysz‑Rudzka, Europejskie powinowactwa naturalistów polskich, Warszawa 1992.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.