Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Działaj zdecydowanie, mów głośno, mierz wysoko! – Eliza Orzeszkowa o kobietach

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

na podstawie tekstów publicystycznych gromadzi informacje o sytuacji kobiet w XIX wieku: ich edukacji, podejmowanej przez nie pracy zarobkowej oraz możliwości decydowania o sobie,
opisuje postulaty wysuwane przez Elizę Orzeszkową dotyczące równouprawnienia polskich kobiet,
analizuje fragmenty powieści Marta oraz tekstów publicystycznych autorstwa Elizy Orzeszkowej, w których pisarka podjęła kwestie dotyczące emancypacji kobiet,
formułuje argumenty oraz głos w dyskusji na temat sytuacji kobiet i równouprawnienia w czasach E. Orzeszkowej i współcześnie.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał Działaj zdecydowanie, mów głośno, mierz wysoko! – Eliza Orzeszkowa o kobietach. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 1 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Nauczyciel pyta: jak postrzegana była kobieta w polskim społeczeństwie przed rozpoczęciem przemian w XIX wieku? Kiedy i od czego rozpoczęły się procesy, które przyniosły zmiany w statusie społecznym polskich kobiet? Uczniowie swobodnie rozmawiają, nauczyciel moderuje dyskusję.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi, by uczniowie wykonali w parach ćw. 2 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie zadaje pytania: Czy dziś różnice między sytuacją kobiet a sytuacją mężczyzn są nadal tak wyraźne?
Praca z multimedium. Nauczyciel prosi, aby wybrany uczeń przeczytał polecenie 1 z sekcji „Audiobook”: Wysłuchaj informacji dotyczących poglądów Elizy Orzeszkowej odnoszących się do emancypacji kobiet. Ustal, czy problemy podejmowane przez pisarkę są aktualne także dziś. Uzasadnij swoją odpowiedź. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie wykonują indywidualnie wskazane przez nauczyciela ćwiczenia dotyczące Marty E. Orzeszkowej. Ćwiczenie 6 można przeprowadzić jako scenkę, w której uczniowie wcielą się w postaci Marty i Ludwiki Żmińskiej. Warto także zwrócić uwagę na ćw. 9, które wymaga interpretacji obrazu w kontekście publicystyki E. Orzeszkowej. Po wykonaniu ćwiczeń nauczyciel podsumowuje pracę uczniów i może ją ocenić.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej (na którą należy przeznaczyć dłuższą chwilę) nauczyciel zadaje pytanie: czy współcześnie można mówić o równouprawnieniu kobiet i mężczyzn w polskim społeczeństwie? Jakie problemy dziś są najbardziej istotne w tej kwestii?

Praca domowa:

Napisz krótki tekst publicystyczny (150‑200 słów) zatytułowany Kilka uwag o współczesnych kobietach. Odnieś się w nim do tego, w jaki sposób współcześnie podchodzi się do problemów opisywanych przez Elizę Orzeszkową. Zastanów się, co mogło mieć wpływ na ewentualne zmiany w poszczególnych kwestiach.

Materiały pomocnicze:

Ryszard Handke, Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Edmund Jankowski, Eliza Orzeszkowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.
Rosemarie Putnam Tong, Myśl feministyczna. Wprowadzenie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się