Autor: Izabela Strączek

Przedmiot: historia

Temat: Praca historyka

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

I. Historia jako nauka

Uczeń:

1) charakteryzuje nauki pomocnicze historii;

2) wyjaśnia zasady krytycznej analizy i interpretacji różnych rodzajów źródeł historycznych;

3) analizuje różne oceny historiografii, dotyczące dziejów ojczystych i powszechnych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, co robi historyk, aby poznać przeszłość;

• precyzuje, czym jest historia;

• przedstawia etapy pracy historyka;

• opisuje nauki pomocnicze historii;

• ocenia, jaki związek ma historia ze współczesnością.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja,

• analiza tekstu źródłowego i materiału filmowego.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Opiszecie, czym dokładnie zajmuje się historyk, w jaki sposób pracuje, a następnie przeprowadzicie własną analizę źródła historycznego.

2. Następnie inicjuje krótką dyskusję, pytając uczniów: Kim jest historyk? Czy zajmuje się wszystkim, co wydarzyło się w przeszłości? Jakich historyków - polskich i zagranicznych - mogą wymienić? A jak tę postać przedstawia kultura masowa? Jak myślicie, czy jest to poprawny wizerunek?

3. Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, wspólnie z nauczycielem ustalają definicję historyka.

Faza realizacyjna

1. W kolejnym kroku nauczyciel informuje uczniów, że będą poszukiwać odpowiedzi na pytanie: Czym są źródła historyczne i jak można je podzielić? Sygnalizuje, że należy pamiętać o tym, że źródła mogą być zarówno materialne, jak i niematerialne.

2. Prowadzący dzieli uczniów na dwie grupy: pierwsza ma za zadanie przygotować opis i konkretne przykłady źródeł pisanych, druga - źródeł niepisanych. Po ustalonym przez nauczyciela czasie przedstawiciele obu grup prezentują wyniki i zapisują je na tablicy.

3. Następnie nauczyciel prosi, aby uczniowie przeczytali fragment e‑materiału opisujący etapy pracy historyka. Zwraca uwagę na to, że obowiązkiem historyka jest weryfikacja zebranych informacji, co często bywa trudne np. ze względu na małą liczbę innych źródeł.

4. Zapowiada, że uczniowie na chwilę wcielą się w historyków i przeanalizują przedmiot przedstawiony w rzeczywistości rozszerzonej. Prosi uczniów, aby pracowali w parach. Najpierw powinni zakwalifikować podane źródło historyczne według ustalonej wcześniej w rozmowie nauczającej typologii. Następnie mają obejrzeć przedmiot i określić, skąd może pochodzić i z jakiego okresu w historii. Co przedstawiają elementy malarskie na wazie i do jakich tekstów kultury mogą nawiązywać te sceny?

5. Nauczyciel sugeruje, aby zaproponowali także, z jakich nauk pomocniczych mogliby skorzystać, analizując to źródło. Ewentualnie: do specjalistów z jakich dziedzin, oprócz historii, mogliby się zgłosić. Wskazuje na to, jak wykorzystanie np. w badaniach archeologicznych nowoczesnych metod (m.in. datacji radiowęglowej, zdjęć lotniczych i ortofotograficznych) wpłynęło na poszerzenie dotychczasowej wiedzy historycznej. Przykładem mogą być wyniki badań archeologicznych związanych z początkami państwa polskiego - dzięki metodzie laserowego skanowania lotniczego odkryto wiele nieznanych stanowisk archeologicznych.

6. Uczniowie przygotowują swoje propozycje. Wybrane osoby przedstawiają je pozostałym uczniom i nauczycielowi. Wspólnie zastanawiają się nad analizą. Nauczyciel prosi jedną osobę o podsumowanie wyników analizy.

Faza podsumowująca

1. W ramach podsumowania uczniowie mogą wykonać ćwiczenie 7.

2. Na zakończenie nauczyciel inicjuje krótką dyskusję i zadaje uczniom pytanie: Czy nieustanny postęp technologiczny i nowe technologie wpływają na pracę historyka i jej etapy? Jak w dobie internetu zmienia się dostęp do źródeł i tworzenie wiedzy historycznej?

3. Następnie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.

Praca domowa:

Znajdź jedno źródło historyczne (np. w domu, w najbliższej okolicy, w internecie). Dokonaj krytyki zewnętrznej i wewnętrznej oraz krótkiej interpretacji.

Materiały pomocnicze:

Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Aleksander Swieżawski, Warsztat naukowy historyka. Wstęp do badań historycznych, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 1999.

Jerzy Topolski, Wprowadzenie do historii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może prosić uczniów o zapoznanie się z multimedium przed zajęciami i przygotowanie swojej wstępnej analizy przedmiotu. Wówczas uczniowie w fazie realizacyjnej wymieniają się w parach swoimi propozycjami i nad nimi dyskutują.