Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Szok i niedowierzanie. I rozbiór Polski

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy, czym była konfederacja barska i jakie było jej znaczenie dla późniejszego rozbioru Polski;

• opisuje politykę państw ościennych wobec Rzeczypospolitej;

• wyjaśnia, jak doszło do I rozbioru Polski;

• wymienia, jakie straty terytorialne i ludnościowe poniosła Rzeczpospolita.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel poleca uczniom odliczyć do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• uczniowie tworzący grupy z numerami 1 i 4 opracowują podrozdziały – Konfederacja barska; Klęska polityki rosyjskiej oraz Rozczarowanie;

• grupy 2 i 5 – Zakusy Austrii i Prus oraz Tajne negocjacje;

• grupa 3 i 6 – Traktat rozbiorowy.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie z innych grup (opracowujący inny zakres) sporządzają notatki, mogą zadawać pytania. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada istotne informacje, wyjaśnia wątpliwości.

2. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”.

3. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca uczniom, aby zapoznali się w parach z mapą, a następnie wykonali polecenie 2 (zaznaczając prawdziwe i fałszywe informacje) oraz polecenie 3 (wskazując miasta, które po I rozbiorze pozostały w granicach Rzeczypospolitej). Uczniowie wykonują je w parach, następnie porównują swoje rozwiązanie z inną dwójką uczniów.

4. Nauczyciel prosi, aby uczniowie zastanowili się i wymienili wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny rozbioru Polski. Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, jedna osoba może je notować na tablicy. Następnie wykonują ćwiczenia 3 i 4, uzasadniając m.in. te przyczyny, które według nich przesądziły o rozbiorze.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia 5 z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy, analizując przedstawioną ilustrację oraz uzupełniając odpowiedzi. Następnie podpisują postaci zaznaczone na ilustracji w ćwiczeniu 6. Nauczyciel prosi, aby wybrana osoba (albo ochotnik) przedstawiła swoje propozycje odpowiedzi do tego zadania i je uzasadniła.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Czy uzyskali odpowiedzi na przygotowane na początku lekcji pytania? Jeśli nie, wspólnie z uczniami szuka rozwiązania tak, aby pytania te nie pozostały bez odpowiedzi.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie 8, wskazując co najmniej trzy podobieństwa między ilustracjami z ćwiczeń 5–7.

2. Dla chętnych: wykonaj ćwiczenie 9, porównując plany Lwowa sprzed I rozbioru Polski (około połowy XVIII w.) i po kilkudziesięciu latach przynależności do Austrii (z końca XVIII w.).

Materiały pomocnicze:

T. Cegielski, Ł. Kądziela, Rozbiory Polski. 1772–1793–1795, Warszawa 1990.

W.A. Serczyk, Początek końca, Warszawa 1997.

W. Konopczyński, Pierwszy rozbiór Polski, Kraków 2010.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.