Autor: Piotr Obolewicz

Temat: Inny świat Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego jako traktat moralny

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• opisuje przyczyny uwięzienia G. Herlinga‑Grudzińskiego w gułagu, wykorzytując kontekst biograficzny - linię chronologiczną dotyczącą faktów z życia autora,

• interpretuje fragmenty Innego świata na podstawie własnej lektury tekstu i wykładu A. Franaszka,

• charakteryzuje problematykę moralną Innego świata i porównuje sposób jej przedstawienia z Opowiadaniami obozowymi T. Borowskiego,

• zabiera głos w dyskusji na temat postaw bohaterów Innego świata.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie przed lekcją zapoznają się z treściami zawartymi w udostępnionym przez nauczyciela e‑materiale w zakładce „Film edukacyjny”: linią chronologiczną oraz wykładem dr. hab. Andrzeja Franaszka.

Faza wprowadzająca:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, sprawdza, którzy uczniowie zapoznali się z udotępnionymi materiałami. Następnie inicjuje rozmowę wprowadzającą w lekcję, pyta uczniów, jaką formę może przyjąć literatura, która jest nośnikiem wspomnień. Dopytuje, w jakich sytuacjach staje się ona traktatem moralnym.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, w której zwraca uwagę na piętno, jakie odcisnęło na życiu i twórczości Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego doświadczenie zamknięcia i pracy w gułagu, a także na stosunek pisarza do opisywanych wydarzeń, daleki od relatywizmu moralnego.

2. Wspólne omówienie treści wykładu dr. hab. Andrzeja Franaszka. Uczniowie omawiają natępujące kwestie: Inny świat nie tylko jako relacja, ale również jako „świadomie skonstruowana literatura”; interpretacja tytułu, uniwersalna opowieść o człowieku zniewolonym, rola nadziei w warunkach obozowych, znaczenie stwierdzenia „człowiek jest ludzki w ludzkich warunkach”, etc.

3. Uczniowie, indywidualnie, odpowiadają na pytanie z polecenia 3 w sekcji „Film edukacyjny”. Później porównują swoje odpowiedzi na forum klasy, oceniają, które wartości pojawiły się w ich wypowiedziach najczęściej. Następnie uczniowie, w parach, wykonują ćwiczenia: 1, 2, 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”. Po upływie wyznaczonego czasu, pod kierunkiem nauczyciela, weryfikują poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Chętny lub wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z fragmentem wypowiedzi Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego dotyczącej nadziei, jakie pokłada w młodych ludziach. Napisz rozprawkę (150‑200 słów) na temat tego, w jaki sposób współczesna młodzież może chronić się przed relatywizacją podstawowych wartości, o których mówi pisarz. Odnieś się do konkretnych przykładów zaczerpniętych np. z literatury bądź kina, świata wirtualnego.
   Pięćdziesiąt lat sowietyzmu to straszny ciężar, choć czasem niewidoczny. Moja nadzieja w tym, że młodzi ludzie, którzy kształtują się w wolnym świecie, nie będą mieli tego garbu, że będą innymi ludźmi. [...] Sowietyzm i wszystkie ustroje totalitarne wsączają w ludzi relatywizację podstawowych wartości, dzięki którym rozpoznajemy się jako ludzie.
   Źródło: Gustaw Herling‑Grudziński, Mój Bildungsroman. Rozmowa o „Innym świecie” [rozmowa G. Herlinga‑Grudzińskiego z W. Boleckim], [w:] tegoż, Inny świat. Zapiski sowieckie, Kraków 2000, s. 19–21.

Materiały pomocnicze:

• Gustaw Herling‑Grudziński, Mój Bildungsroman. Rozmowa o „Innym świecie” [rozmowa G. Herlinga‑Grudzińskiego z W. Boleckim], [w:] tegoż, Inny świat. Zapiski sowieckie, Kraków 2000.

• Zdzisław Kudelski, Pielgrzym Świętokrzyski: szkice o Herlingu‑Grudzińskim, Lublin 1992.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film edukacyjny” do podsumowania lekcji.