Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Sny impresjonistów. Melodia mgieł nocnych Kazimierza Przerwy‑Tetmajera

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• interpretuje Melodię mgieł nocnych zgodnie z zasadami eksplikacji tekstu,

• rozpoznaje środki artystycznego wyrazu zastosowane w wierszu Melodia mgieł nocnych i określa ich funkcję,

• uzasadnia swoją tezę interpretacyjną wiersza Melodia mgieł nocnych oraz proponowany kontekst,

• analizuje cechy młodopolskiej korespondencji sztuk na podstawie wiersza Melodia mgieł nocnych,

• porządkuje wiadomości na temat funkcjonowania oniryzmu w literaturze od antyku do Młodej Polski,

• analizuje budowę dźwiękową wiersza Melodia mgieł nocnych.

• tworzy interpretację porównawczą wierszy: Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej, Melodia mgieł nocnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• metoda eksplikacji tekstu.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• materiały potrzebne do realizacji wybranej formy przekładu intersemiotycznego.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący wyświetla na tablicy temat zajęć. Następnie prosi uczniów, aby zgłosili swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią pomysły, a pozostały jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel je dopowiada. Wyświetlanie na tablicy tematu lekcji zawartego w sekcji „Wprowadzenie”. Ustalenie celów lekcji i kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie: Dlaczego melodia mgieł nocnych? Następnie informuje uczniów, że celem ich pracy na lekcji jest szukanie uzasadnienia tytułu wiersza. Odpowiedzi muszą dotyczyć formy i treści tekstu. Uczniowie będą pracować w grupach. Celem każdej grupy jest zredagowanie wstępnej tezy interpretacyjnej wiersza Melodia mgieł nocnych i zapisanie jej na tablicy po to, aby oceniając pracę grup, można było odwoływać się do tezy i sprawdzać sposób jej uzasadniania. Nauczyciel ocenia tezy proponowane przez grupy, jeśli pojawiły się problemy związane z tym zadaniem, wyjaśnia i prosi uczniów o przeredagowanie.

3. Kształcenie postrzegania historii literatury i dziejów kultury jako procesu. Nauczyciel prosi, aby uczniowie na podstawie e‑materiału udzielili odpowiedzi na pytania związane z wierszem. Przykładowo: Jakie były okoliczności powstania utworu? Jaki wpływ na powstanie utworu ma biografia autora? Do jakiego typu liryki należy Melodia mgieł nocnych? Co o tym świadczy?

4. Kształcenie umiejętności analizowania i interpretowania utworów poetyckich. Uczniowie dzielą się na 4 osobowe grupy i pracują, wykorzystując elementy eksplikacji tekstu. Nauczyciel wyjaśnia, na czym polega metoda, wskazuje te czynności związane z analizą wiersza Melodia mgieł nocnych, które już zostały na lekcji zrealizowane i są składowymi eksplikacji. Uczniowie:

• wysłuchują umieszczonego w sekcji „Audiobook” nagrania wiersza w aktorskim wykonaniu;

• poszukują w wierszu wszystkiego, co mogłoby stanowić przeszkodę w jego rozumieniu, wypisują ewentualne trudności językowe, rzeczowe i objaśniają je w sposób niezbędny do zrozumienia wiersza Melodia mgieł nocnych. Objaśnień szukają w dostępnych źródłach tradycyjnych i online;

• dokonują wstępnej lektury tekstu; rozmawiają na temat jego myśli przewodniej, układu i tonacji; – szukają kontekstów, np. historycznoliterackich, filozoficznych, estetycznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia;

• wskazują i nazywają środki poetyckiego wyrazu (poznają/przypominają przy pomocy nauczyciela synestezję) i określają ich funkcję;

• zwracają uwagę na budowę dźwiękową wiersza Kazimierza‑Przerwy Tetmajera (podpowiedzi szukają w sekcji ,,Przeczytaj” w treści zatytułowanej Poezja zmysłów).

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie zapoznają się z filmem Sny impresjonistów, czytają wiersz Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej i w parach ustalają odpowiedź na pytanie: Czy poeta w podobny sposób wprowadził w nim poetykę snu jak w Melodii mgieł nocnych?. Uczniowie konfrontują swoje ustalenia i dzielą się uzasadnieniami z wybranymi osobami z klasy, zmieniają swoje miejsca, rozmawiają.

6. Interpretacja uogólniająca utworu. Uczniowie przygotowują/porządkują notatkę, która wynika z analizy wiersza, materiału dostępnego w sekcji ,,Przeczytaj” oraz z filmu. Celem notatki jest objaśnienie pierwszej części tematu lekcji: Sny impresjonistów. W notatce należy wyjaśnić/przypomnieć istotę oniryzmu i jego genezę.

Faza podsumowująca:

1. Przedstawiciele grup odpowiadają na zadane na początku lekcji pytanie: Dlaczego melodia mgieł nocnych? i zapisują na tablicy swoje odpowiedzi wynikające z analizy wiersza.
   2. Na zakończenie lekcji nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania.

Praca domowa:

1. Wybierz jedną z tez interpretacyjnych, które pojawiły się na lekcji, i napisz interpretację wiersza Melodia mgieł nocnych, która tę tezę uzasadnia. W sposób funkcjonalny wykorzystaj wybrany kontekst, np. kulturowy, filozoficzny, biograficzny, egzystencjalny.
   lub
   2. Poszukaj w różnych źródłach – tradycyjnych i online, tekstów kultury, które mogą stanowić kontekst do analizy wiersza Melodia mgieł nocnych. Zaprezentuj swój wybór i uzasadnij jego funkcjonalność interpretacyjną.

Materiały pomocnicze:

• Anna Pilch, Hermeneutyka jako metoda interpretowania tekstów poetyckich, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

• Aleksandra Okopień‑Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.

• Słownik terminów literackich, Warszawa 1995.

• Słownik języka polskiego, Warszawa 2016.

• Aleksander Wit Labuda, Metoda eksplikacji tekstu [w:] Lekcje czytania. Eksplikacje literackie, Wrocław 1999.
  Jacek Kolbuszewski, Tatry i górale w literaturze polskiej. Antologia, Wrocław 1992.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.