Dla nauczyciela
Autorka: Marzenna Śliwka
Przedmiot: Język polski
Temat: Władca historycznej wyobraźni. O Sienkiewiczowskiej wizji historii
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
opisuje, w jaki sposób Henryk Sienkiewicz kreował w swoich utworach określoną wizję historii Rzeczypospolitej,
analizuje współczesną recepcję powieści historycznych H. Sienkiewicza,
odróżnia fakty od opinii, prawdę od fałszu,
redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
śniegowa kula.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie mogą na kilka dni przed lekcją przeprowadzić ankietę w szkole, pytając, czy uczniowie czytają powieści historyczne, czy je lubią i dlaczego.
Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Władca historycznej wyobraźni. O Sienkiewiczowskiej wizji historii”.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel rozpoczyna lekcję od nawiązania do zadania wykonanego przez uczniów w domu – prosi o przedstawienie wyników ankiety i prezentację argumentów. Wspólnie z uczniami komentuje wyniki ankiety.
Rozpoczyna się krótka rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel zadaje pytania:
a) Jakie powieści historyczne przeczytaliście?
b) Czym się różni powieść historyczna od innych odmian powieści?
Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów.Podanie celu i tematu zajęć.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi, by uczniowie, w parach, zapoznali się z mapą myśli, a następnie wykonali polecenie 1 zamieszczone w tej sekcji. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie przedstawiają tytuły powieści historycznych Sienkiewicza, uzasadniając swój wybór poprzez wskazanie tych cech powieści, które świadczą o ich przynależności gatunkowej. Później nauczyciel pyta: jak oceniacie Sienkiewiczowską wizję historii? Jak mogła wpływać na czytelników współczesnych autorowi, a jak wpływa na dzisiejszych odbiorców? Uczniowie odpowiadają, posiłkując się mapą myśli i informacjami z bloku tekstowego.
Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 2. (sekcja „Sprawdź się”). Następnie łączą się w pary, potem w czwórki (metoda kuli śniegowej). Dyskutują na temat zarzutów i pochwał kierowanych pod adresem autora. Oceniają ich zasadność z punktu widzenia współczesnego czytelnika, nie zapominając o przemyślanej argumentacji. Zapisują swoje opinie. Po wykonaniu zadania nauczyciel prosi o przedstawienie wniosków i ewentualny komentarz.
Faza podsumowująca:
Po wykonaniu zadań nauczyciel zadaje pytania:
• Dlaczego, według Ryszarda Koziołka, nie można ignorować twórczości Sienkiewicza?
• Jaka jest Wasza opinia na temat odstępstw od prawdy historycznej w twórczości Sienkiewicza?
• Ludwik Hieronim Morstin powiedział: „Powieściopisarz nie musi być historykiem. Prawda powieści może być inna niż prawda historii”. Czy uważacie, że autor powieści historycznej powinien być wierny historii, czy może wykorzystać ją zgodnie z własną wyobraźnią?
Uczniowie wypowiadają się, argumentując swoje opinie. Uczniowie dzielą się przemyśleniami, które komentuje nauczyciel. Jako podsumowanie lekcji uczniowie wykonują ćw. 9 (sekcja „Sprawdź się”).
Praca domowa:
Do wyboru:
a) Wyszukaj oraz opisz wydarzenie historyczne, którego przebieg zapisał się w zbiorowej świadomości Polaków inaczej, niż miało to miejsce w rzeczywistości. Określ przyczyny oraz konsekwencje takiego sposobu postrzegania tego wydarzenia.
b) Zajmij stanowisko wobec problemu, czy powieści Henryka Sienkiewicza powinny być współcześnie określane mianem powieści historycznych, czy też lepsze byłoby określenie powieści o historii. Sformułuj dwa argumenty na poparcie swojej tezy.
Praca dodatkowa:
Przeprowadź wywiad wśród członków rodziny lub znajomych na temat tego, jakie mają zdanie na temat powieści Sienkiewicza. Zapisz wnioski.
Materiały pomocnicze:
Tadeusz Bujnicki, Powieść historyczna według Sienkiewicza. Teoria i praktyka, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2016, nr 5.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.