Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autorka: Marzenna Śliwka

Przedmiot: Język polski

Temat: Władca historycznej wyobraźni. O Sienkiewiczowskiej wizji historii

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • opisuje, w jaki sposób Henryk Sienkiewicz kreował w swoich utworach określoną wizję historii Rzeczypospolitej,

  • analizuje współczesną recepcję powieści historycznych H. Sienkiewicza,

  • odróżnia fakty od opinii, prawdę od fałszu,

  • redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • śniegowa kula.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie mogą na kilka dni przed lekcją przeprowadzić ankietę w szkole, pytając, czy uczniowie czytają powieści historyczne, czy je lubią i dlaczego.

  2. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Władca historycznej wyobraźni. O Sienkiewiczowskiej wizji historii”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od nawiązania do zadania wykonanego przez uczniów w domu – prosi o przedstawienie wyników ankiety i prezentację argumentów. Wspólnie z uczniami komentuje wyniki ankiety.
    Rozpoczyna się krótka rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel zadaje pytania:
    a) Jakie powieści historyczne przeczytaliście?
    b) Czym się różni powieść historyczna od innych odmian powieści?
    Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów.

  2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi, by uczniowie, w parach, zapoznali się z mapą myśli, a następnie wykonali polecenie 1 zamieszczone w tej sekcji. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie przedstawiają tytuły powieści historycznych Sienkiewicza, uzasadniając swój wybór poprzez wskazanie tych cech powieści, które świadczą o ich przynależności gatunkowej. Później nauczyciel pyta: jak oceniacie Sienkiewiczowską wizję historii? Jak mogła wpływać na czytelników współczesnych autorowi, a jak wpływa na dzisiejszych odbiorców? Uczniowie odpowiadają, posiłkując się mapą myśli i informacjami z bloku tekstowego.

  2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 2.  (sekcja „Sprawdź się”). Następnie łączą się w pary, potem w czwórki (metoda kuli śniegowej). Dyskutują na temat zarzutów i pochwał kierowanych pod adresem autora. Oceniają ich zasadność z punktu widzenia współczesnego czytelnika, nie zapominając o przemyślanej argumentacji. Zapisują swoje opinie. Po wykonaniu zadania nauczyciel prosi o przedstawienie wniosków i ewentualny komentarz.

Faza podsumowująca:

  1. Po wykonaniu zadań nauczyciel zadaje pytania:
    • Dlaczego, według Ryszarda Koziołka, nie można ignorować twórczości Sienkiewicza?
    • Jaka jest Wasza opinia na temat odstępstw od prawdy historycznej w twórczości Sienkiewicza?
    • Ludwik Hieronim Morstin powiedział: „Powieściopisarz nie musi być historykiem. Prawda powieści może być inna niż prawda historii”. Czy uważacie, że autor powieści historycznej powinien być wierny historii, czy może wykorzystać ją zgodnie z własną wyobraźnią?
    Uczniowie wypowiadają się, argumentując swoje opinie. Uczniowie dzielą się przemyśleniami, które komentuje nauczyciel. Jako podsumowanie lekcji uczniowie wykonują ćw. 9 (sekcja „Sprawdź się”).

Praca domowa:

  1. Do wyboru:
    a) Wyszukaj oraz opisz wydarzenie historyczne, którego przebieg zapisał się w zbiorowej świadomości Polaków inaczej, niż miało to miejsce w rzeczywistości. Określ przyczyny oraz konsekwencje takiego sposobu postrzegania tego wydarzenia.
    b) Zajmij stanowisko wobec problemu, czy powieści Henryka Sienkiewicza powinny być współcześnie określane mianem powieści historycznych, czy też lepsze byłoby określenie powieści o historii. Sformułuj dwa argumenty na poparcie swojej tezy.
    Praca dodatkowa:
    Przeprowadź wywiad wśród członków rodziny lub znajomych na temat tego, jakie mają zdanie na temat powieści Sienkiewicza. Zapisz wnioski.

Materiały pomocnicze:

  • Tadeusz Bujnicki, Powieść historyczna według Sienkiewicza. Teoria i praktyka, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2016, nr 5.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.