Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Hiszpania rozdarta. Wojna domowa 1936 - 1939

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje sytuację wewnętrzną w Hiszpanii po I wojnie światowej i wielkim kryzysie ekonomicznym;

• opisuje podział społeczeństwa Hiszpanii i przyczyny wybuchu wojny domowej;

• omawia przebieg wojny domowej i zaangażowanie innych państw europejskich oraz ochotników;

• wyjaśnia symbolikę losów Guerniki.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• metoda jigsaw.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć, formułuje cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca, by uczniowie w parach opracowali intuicyjnie swoje mapy myśli związane z hasłem „hiszpańska wojna domowa”. Wybrana osoba z danej pary przedstawia swoje propozycje, ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie odnoszą się do tych odpowiedzi i uzupełniają je o swoje propozycje.

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do trzech. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupa 1 – Rozdarcie oraz  Wybuch i początek konfliktu;

• grupa 2 – Nacjonaliści i republikanie oraz Zbrojna neutralność;

• grupa 3 – Po wojnie.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Na koniec chętne lub wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują odpowiedzi z koleżanką lub kolegą.

3. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z mapą i wykonują w parach polecenie 2: „Podaj, w którym roku hiszpańskiej wojny domowej nacjonaliści zrobili największy postęp. Na podstawie informacji zawartych na mapie określ, dzięki czemu ten postęp był możliwy”. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź,

4. Nauczyciel czyta polecenie 3: „Oceń szanse obu stron konfliktu, biorąc pod uwagę tereny zajmowane w jego początkowym okresie”. Prosi uczniów o ustosunkowanie się do pytania i zaproponowanie odpowiedzi wraz z jej uzasadnieniem.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie rozwiązują wspólnie ćwiczenia 3, 4 i 5. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel wyznacza uczniom czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej i przedstawia swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi i dopowiada istotne informacje.

6. Nauczyciel wspomina, że w hiszpańskiej wojnie domowej walczyła rzesza ochotników z różnych części Europy i świata. Zadaje uczniom pytania: Pod jakimi hasłami walczyli? Co decydowało o tym, którą stronę wybierali ochotnicy? Dlaczego tak wielu ochotników opowiedziało się po stronie republikańskiej? Następuje krótka dyskusja.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Hiszpania rozdarta. Wojna domowa 1936 - 1939” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”: „W hiszpańskiej wojnie domowej brało udział wielu Polaków zarówno po stronie republikanów, jak i nacjonalistów, mimo że oficjalnie państwo polskie przyjęło postawę neutralną wobec konfliktu, a nawet karało utratą obywatelstwa tych, którzy nie podporządkowali się zakazowi służenia w obcej armii bez zezwolenia władz polskich. Do tych, którzy zdecydowali się udać do Hiszpanii, by wesprzeć siły rządowe, należeli Stanisław Matuszczak (po stronie sił republikańskich) i por. Ludwik Karol hr. Lubicz‑Orłowski (w obozie zwolenników gen. Franco). Wybierz jednego z nich i napisz w jego imieniu odezwę nawołującą Polaków do wzięcia udziału w hiszpańskiej wojnie domowej”.

Materiały pomocnicze:

Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, PWN, Warszawa 1998.

E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.

A. Beevor, Walka o Hiszpanię 1936‑1939. Pierwsze starcie totalitaryzmów, tłum. H. Szczerkowska, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne:

• Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. Wtedy uczniowie zapoznają się z informacjami w sekcji „Mapa interaktywna” i przygotowują swoje propozycje odpowiedzi. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.