Autor: Katarzyna Maćkowska

Przedmiot: filozofia

Temat: Dyscypliny filozoficzne według Arystotelesa

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz jeden z pierwszych podziałów dyscyplin filozoficznych.

• Zapoznasz się ze stanem wiedzy filozoficznej w IV w. p.n.e.

• Przeanalizujesz poszczególne dziedziny filozoficzne wyszczególnione przez Stagirytę.

• Zdefiniujesz pojęcie metafizyka – rozumiane jako „filozofia pierwsza”.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• rozmowa kierowana;

• dyskusja;

• prezentacje uczniowskie.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w emateriale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Nauczyciel dzieli klasę na pięć zespołów. Cztery zespoły otrzymują do opracowania jedną dziedzinę nauk wymienioną w e‑materiale: teoretyczne, praktyczne, wytwórcze oraz pozostałe. Piąta grupa otrzymuje do opracowania współczesny podział nauk. Uczniowie przygotowują prezentację metodą dramy z wykorzystaniem kostiumów i rekwizytów właściwych danej dziedzinie. Uczniowie mogą korzystać z udostępnionego przez nauczyciela e‑materiału pt. „Dyscypliny filozoficzne według Arystotelesa” oraz z innych źródeł informacji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Wspólna rekonstrukcja podziału nauk Arystotelesa, omówienie schematu w e‑materiale w sekcji Przeczytaj.

3. Nauczyciel prosi uczniów o zdefiniowanie pojęcia metafizyki, rozumianej jako „filozofia pierwsza”.

Faza realizacyjna

1. Prezentacje uczniowskie. Kolejne grupy przedstawiają przygotowane przez siebie prace, przy czym grupa prezentująca współczesny podział nauk przedstawia swoją propozycję na samym końcu. Po wystąpieniu ostatniej, piątej drużyny, wybrany lub chętny uczeń dokonuje podsumowania, odnosząc się zarówno do podziału Arystotelesa, jak i do współczesnej klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych.

2. Dyskusja. Nauczyciel prosi uczniów, aby na podstawie własnych obserwacji zastanowili się, w jakich dziedzinach życia publicznego można w dzisiejszych czasach wykorzystać retorykę.

3. Praca z multimedium. Uczniowie w parach wykonują polecenia dołączone do schematu interaktywnego, m.in. wypisują antyczne dyscypliny filozoficzne, których Arystoteles nie uwzględnił, oraz zastanawiają się, czy niektórych elementów podziału Arystotelesa nie należy ułożyć inaczej (np. umieścić retorykę między naukami praktycznymi) lub połączyć ze sobą (np. matematyki i logiki).

4. Jeśli wystarczy czasu, uczniowie rozwiązują ćwiczenia 2‑4.

Faza podsumowująca

1. Na podsumowanie, nauczyciel pokazuje uczniom dzieło Fontanna Marcela Duchampa. Zadaje uczniom pytanie: Czy w przypadku tego dzieła mamy do czynienia z rzemiosłem czy ze sztuką piękną?

2. Wybrany uczeń podsumowuje lekcję, zwracając uwagę na nabytą wiedzę i umiejętności.

3. Nauczyciel odwołuje się do celów lekcji i kryteriów sukcesu, wspólnie z uczniami ocenia, które cele zostały osiągnięte.

Praca domowa

1. Przedstaw graficznie współczesny podział dziedzin i dyscyplin naukowych.

2. Ćwiczenia 1, 5‑9 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

• Arystoteles, Polityka ; Ekonomika ; Retoryka ; Retoryka dla Aleksandra ; Poetyka ; Zachęta do filozofii ; Ustrój polityczny Aten ; List do Aleksandra Wielkiego ; Testament, tłum. M. Chigerowa, Warszawa 2001.

• Portal Polskiego Radia SA, Retoryka nie dla polityka.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.