Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Spór o dobrą edukację w starożytnych Atenach – Chmury Arystofanesa

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

4) określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumie pojęcie katharsis i charakteryzuje jego rolę w kształtowaniu odbioru dzieła;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;

12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje wywód o charakterze demagogicznym oraz metodę pytań podchwytliwych i sugerujących;

Lektura obowiązkowa

3) Arystofanes, Chmury;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

Omówisz wpływ filozofii i nauczania sofistów na treść utworu Chmury Arystofanesa.
Przedstawisz zarys fabuły Chmur.
Objaśnisz satyryczną wymowę komedii.
Sformułujesz wniosek dotyczący sporów przedstawionych przez Arystofanesa.

Cele operacyjne. Uczeń:

zna wybrane utwory z literatury polskiej i światowej oraz potrafi mówić o nich, wykorzystując potrzebną terminologię;
świadomie odbiera utwory literackie i teksty kultury na różnych poziomach: dosłownym, metaforycznym, symbolicznym, aksjologicznym;
kształtuje system wartości na fundamencie prawdy, dobra i piękna oraz szacunku dla człowieka;
rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu;
rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
rozmowa kierowana.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie informacji na temat metod edukacji, tradycyjnych i nowoczesnych. Na czym polegają? Jakie strategie i narzędzia są im właściwe? Jakie przynoszą efekty? Można podpowiedzieć uczniom, żeby dowiedzieli się, jak jest zorganizowany system edukacji w Finlandii, USA, Japonii oraz w innym wybranym kraju na świecie.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.
Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Pyta uczniów, co według nich oznacza określenie zawarte w temacie materiału: dobra edukacja. Uczniowie wypowiadają się na temat sposobów uczenia się i nauczania, odwołując się do swojego doświadczenia i informacji zebranych przed lekcją. Po zakończonej rozmowie wybrana lub chętna osoba podsumowuje tę część zajęć.

Faza realizacyjna:

Praca z multimedium. Uczniowie pracują indywidualnie, odsłuchując audiobook i wykonując do niego polecenia: określają przedmiot sporu między rozmówcami, rozpoznają racje obu stron i nazywają je.
Praca z tekstem. Lektura treści sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie przypominają sobie z lekcji historii, jak funkcjonowały greckie poleis, w jaki sposób podejmowano decyzje, kim byli demagodzy. Warto również przedstawić szerzej postać Sokratesa i sofistów, wyjaśnić, czym różniły się ich metody. W tym celu można się odwołać do stosownych e‑materiałów z filozofii. Należy zwrócić uwagę uczniów, że w sztuce Arystofanesa Sokrates jest zaliczany w poczet sofistów, co nie było prawdą.
Odczytanie fragmentu sztuki w sekcji „Przeczytaj” z podziałem na role. Uczniowie określają cechy, które zostały ośmieszone w tym fragmencie. Następnie ponownie przechodzą do zakładki „Audiobook” i wykonują drugie polecenie: określają mówcę Sprawiedliwego i Niesprawiedliwego.
Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie w parach rozwiązują zadania od 1 do 4, następnie na forum klasy ćwiczenia 5 i 6. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel przypomina uczniom wnioski z rozmowy na początku lekcji. Prosi uczniów, by spróbowali ocenić stanowisko Arystofanesa: co tak naprawdę wyśmiewa w swojej komedii i jakich metod kształcenia jest zwolennikiem.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Ćwiczenia 7 i 8 w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

Yvonne Borowski, Słowo i język w komedii arystofanejskiej, w:„Collectanea Philologica”, 11/2008.
Janina Ławińska‑Tyszkowska, Demokracja ateńska i jej wielki prześmiewca, w: Arystofanes, Komedie, t. 1: Acharnejczycy, Rycerze, Chmury, Osy, Pokój, Warszawa 2001.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się