Autor: Sebastian Górski

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: Tradycje tolerancji religijnej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

II. Różnorodność kulturowa.

Uczeń:

7) charakteryzuje religię jako zjawisko społeczne; analizuje religijność we współczesnym społeczeństwie polskim i porównuje ją z religijnością w innym społeczeństwie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie tolerancji religijnej w historii Rzeczypospolitej;

• analizuje teksty źródłowe i porównuje ich zapisy;

• analizuje i ocenia etapy kształtowania się wolności religijnej i odchodzenia od niej;

• ocenia wpływ tolerancji religijnej na rozwój Rzeczypospolitej i jej społeczeństwa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza SWOT;

• analiza tekstu źródłowego i ikonografii;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Burza mózgów. Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Co rozumiemy pod pojęciem tolerancja?

• Czym jest tolerancja religijna?

Po fazie twórczej następuje weryfikacja pomysłów. Chętne lub wybrane osoby odnajdują w internecie (np. w słowniku PWN) definicje pojęć „tolerancja” i  „tolerancja religijna”. Odczytują je głośno, a reszta klasy poprawia swoją definicję.

3. Odnosząc się do odpowiedzi uczniów, nauczyciel wyjaśnia, jak współcześnie pojmowana jest tolerancja religijna i jakie dokumenty ją gwarantują – Konstytucja RP, Powszechna deklaracja praw człowieka itp.

Faza realizacyjna

1. Podział klasy na grupy 4–5‑osobowe. Każda z nich odpowiada na pytanie: „Co przyniosła tolerancja religijna i jaki był jej wpływ na losy Rzeczypospolitej Obojga Narodów?”.

2. Analiza SWOT. Uczniowie, odpowiadając na pytanie, wykorzystują tabelę „Tolerancja religijna w Rzeczypospolitej szlacheckiej”:

• mocne strony, czyli wszystko to, co stanowiło przewagę i zaletę;

• słabe strony, czyli wszystko to, co stanowiło słabość i wadę;

• szanse, czyli wszystko to, co mogłoby przynieść sukces i korzystną zmianę;

• zagrożenia, czyli wszystko to, co było porażką i stwarzało niebezpieczeństwo.

Tabela może być widoczna i wypełniana przez uczniów przez całą lekcję, kiedy razem analizują poszczególne zagadnienia, lub grupy samodzielnie starają się ją uzupełnić, na końcu prezentując wyniki swoich badań i analiz.

3. Praca z linią chronologiczną. Grupy analizują wydarzenia umieszczone na linii i wyszukują w zasobach internetowych dodatkowe informacje, aby odtworzyć proces kształtowania się tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej szlacheckiej i odchodzenia od niej. Następnie na podstawie zdobytej wiedzy uzupełniają tabelę SWOT.

4. Dyskusja na temat „Dlaczego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ogóle pojawiła się tolerancja religijna, która w tamtym czasie była fenomenem na skalę światową?”. Uczniowie przedstawiają swoje opinie. Chętna/wybrana osoba prezentuje wnioski. Po dyskusji uczniowie mogą uzupełnić tabelę SWOT.

5. Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia interaktywne.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując pracę uczniów, nauczyciel wraca do burzy mózgów z początku zajęć i definicji tolerancji religijnej. Następnie pyta, czy w przypadku tej z okresu Rzeczypospolitej Obojga Narodów definicja została w pełni urzeczywistniona. Jeśli nie zostało to wspomniane, wyjaśnia, że wolność religijna była rozumiana w sposób selektywny. Jako przykład podaje prześladowania i ostatecznie wygnanie braci polskich oraz sprawę „pierwszego polskiego ateisty” – Kazimierza Łyszczyńskiego.

2. Na zakończenie uczniowie komentują koncepcję i znaczenie znaku graficznego Piotra Młodożeńca. Przedstawiają swoje opinie na temat kontrowersyjności i uniwersalności projektu.

Praca domowa:

Poszukaj współczesnych przykładów pokojowego współistnienia religii na świecie. Jaka jest recepta na funkcjonowanie obok siebie różnych wyznań i poglądów?

Materiały pomocnicze:

S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.

M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2002.

J. Tazbir, Dzieje polskiej tolerancji, Warszawa 1973.

J. Tazbir, Historia Kościoła katolickiego w Polsce (1460–1795), Warszawa 1966.

A. Suska, Rzeczpospolita Obojga Narodów państwem tolerancji wyznaniowej – rzeczywistość i mity, nowastrategia.org.pl [online].

P. Włodkowic, Traktat o władzy papieża i cesarza w stosunku do niewiernych, 1416.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Linia chronologiczna może być dla uczniów inspiracją do stworzenia własnej prezentacji multimedialnej lub filmu na temat tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej szlacheckiej.