Autor: Sebastian Rajewicz

Przedmiot: historia

Temat: Niewola i powstanie. Przyczyny wojen perskich

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa

zakres podstawowy

III. Świat starożytnych Greków.

Uczeń:

3) opisuje różne formy ekspansji w świecie greckim (kolonizację grecką i fenicką, wojny grecko‑perskie i ekspansję Aleksandra Macedońskiego);

Wiodące kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• porównuje panowanie lidyjskie i perskie nad poleis małoazjatyckimi;

• wymienia podstawowe etapy powstania jońskiego i opisuje przyczyny jego niepowodzenia;

• opisuje związek między sytuacją poleis małoazjatyckich a wybuchem wojen perskich.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• pogadanka,

• praca z tekstem źródłowym i materiałami multimedialnymi.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego;

• praca w parach.

Środki dydaktyczne

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale, w tym mapa interaktywna;

• telefony z dostępem do internetu,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Faza wprowadzająca

Nauczyciel prosi o podanie podstawowych faktów na temat imperium perskiego (czas powstania, wielcy zdobywcy, zasięg terytorialny).

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel nawiązuje do Krezusa i Lidii. Prosi o przeczytanie fragmentu Dziejów Herodota (1, 7): „Ten Krezus był pierwszym, o ile wiemy, z barbarzyńców, który jednych Hellenów podbił i zmusił do płacenia haraczu, a z innymi zawarł przyjaźń. Podbił on Jonów, Eolów i Dorów w Azji, a przyjaźń zawarł z Lacedemończykami”. Nauczyciel prosi o wyjaśnienie, kim byli Jonowie, Eolowie i Dorowie w Azji i jak się tam zjawili (mała kolonizacja).

2. Nauczyciel przechodzi do charakterystyki niewoli lidyjskiej, porównując ją z niewolą perską, wcześniej umieszczając obie w czasie. Różnice i podobieństwa zapisuje na tablicy w tabeli. Przed tym może poprosić o wykonanie ćwiczenia 5: wymienienie i opisanie podobieństw i różnic w strojach Greków i Persów oraz Krezusa, a także o podanie wniosków, jakie mogą z tego wypływać. W ramach podsumowania wywodu prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia 2.

3. Następnie nauczyciel wyświetla mapę interaktywną, wyjaśniając, że niewola perska doprowadziła do powstania pod hasłem walki o wolność (eleutheria), rozumianą nie tylko jako suwerenność, ale także autonomię wewnętrzną. Prosi uczniów o samodzielne/w parach opracowanie polecenia 1. Następnie na tablicy zapisuje „plan wydarzeń”, prosząc za każdym innego ucznia o podanie i omówienie kolejnego punktu. Na końcu prosi o refleksję i wskazanie przełomowych wydarzeniami powstania jońskiego wraz z uzasadnieniem.

4. Nauczyciel na końcu czyta fragment Dziejów 5, 105: <1>Królowi Dariuszowi doniesiono o zajęciu i spaleniu Sardes przez Ateńczyków i Jonów i o tym, że twórcą tego związku, który wszystko ukartował, jest Milezyjczyk Aristagoras. Z początku miał on po otrzymaniu tej wiadomości zupełnie nie zwracać uwagi na Jonów, ponieważ dobrze wiedział, że odstępstwo nie ujdzie im bezkarnie, i tylko zapytał, kto to są Ateńczycy. Dowiedziawszy się, miał zażądać łuku; gdy go dostał, nałożył nań strzałę i wypuścił ją w górę ku niebu, a ciskając ją w powietrze, zawołał: — Zeusie, użycz mi zemsty na Ateńczykach! — Po tych słowach podobno zlecił jednemu ze służących, żeby mu, ilekroć zasiędzie do stołu, trzykroć powtarzał: »Panie, pamiętaj o Ateńczykach!«. Prosi o podanie związku powstania jońskiego z wybuchem wojen perskich.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi o podanie argumentów za i przeciw tezie „Powstanie jońskie musiało upaść”. Udziela im informacji zwrotnej.

2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o podsumowanie zajęć. Dokonuje słownej oceny pracy klasy.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia dotyczące Mapy interaktywnej.

Materiały pomocnicze:

A. Krawczuk, Maraton, Warszawa 1986.

R. Kulesza, Maraton, Warszawa 2005.

W. Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999.

D. Musiał, Świat grecki: od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.

K. Nawotka, Grecja w oczach Persów, w: Maraton. 2500 lat od wielkiej bitwy. Grecja i Grecy epoki klasycznej, czyli korzenie Europy, „Pomocnik Historyczny Polityki” 10, 2010.

Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.

A. Wolicki, Persja w oczach Greków, w: Maraton. 2500 lat od wielkiej bitwy. Grecja i Grecy epoki klasycznej, czyli korzenie Europy, „Pomocnik Historyczny Polityki” 10, 2010, s. 103‑105.

A. Ziółkowski, Historia powszechna: starożytność, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne:

Mapa interaktywna może zostać wykorzystana przez uczniów do samodzielnego opracowania przyczyn upadku powstania jońskiego.