Dla nauczyciela
Autor: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Przyczyny i skutki degradacji gleb.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV
PODSTAWA PROGRAMOWA
Zakres rozszerzony: XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.
Uczeń:
5) podaje przyrodnicze i antropogeniczne przyczyny intensywnej erozji gleb oraz prezentuje sposoby jej zapobiegania na wybranych przykładach.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wskazuje różne rodzaje degradacji gleb,
charakteryzuje naturalne przyczyny degradacji gleb,
charakteryzuje przyczyny degradacji gleb związane z działalnością człowieka,
ocenia skutki degradacji gleb,
charakteryzuje zagrożenie degradacją gleb w różnych regionach świata.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, burza mózgów, plakat/mapa myśli, metody operatywne (analiza tekstu, mapy, diagramów, praca z filmem edukacyjnym)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca grupowa, praca na forum
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, mapa fizyczna świata
Materiały pomocnicze
M. Klimaszewski, Geomorfologia, PWN Warszawa 1978.
J. Lazar, Gleboznawstwo z podstawami geologii, PWN Warszawa 1977.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne.
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć: krótkie przypomnienie sposobu powstawania gleb (m.in. czas, warunki wodne i klimatyczne), znaczenia gleb w przyrodzie i gospodarce człowieka – pogadanka.
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prosi, aby uczniowie wyjaśnili termin degradacji gleb (nauczyciel uzupełnia wypowiedź o różne rodzaje degradacji gleb – wykorzystuje tekst e‑materiału Przeczytaj – może poprowadzić miniwykład lub dyskusję).
Burza mózgów – uczniowie, pracując w parach, podają jak najwięcej przyczyn wpływających na degradację gleb.
Analiza wypisanych przyczyn, podział na przyrodnicze i antropogeniczne, wybór najczęściej się powtarzających (nauczyciel może – w razie konieczności – podpowiedzieć niektóre przyczyny).
Analiza map i diagramów zawartych w e‑materiale dotyczących przyczyn degradacji gleb w różnych regionach świata.
Zwrócenie uwagi na udział różnych rodzajów degradacji gleb na różnych kontynentach (zwłaszcza dominujących rodzajów erozji – wodnej i wietrznej). Nauczyciel wprowadza przyczyny występowania tych rodzajów erozji – wskazanie przykładów na mapie fizycznej świata.
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy – każda grupa otrzymuje do opracowania plakat/mapę myśli na temat jednej z wybranych przyczyn degradacji gleb, jej skutków oraz propozycji zapobiegania erozji gleb (a jeśli to możliwe również o sposobach eliminacji danej przyczyny) – dwie grupy mogą opracowywać plakat z taką samą przyczyną (możliwość porównań, rywalizacja).
Uczniowie w grupach tworzą plakat/mapę myśli, analizują już znane informacje, nowych poszukują w e‑materiale i w internecie.
Po upływie określonego przez nauczyciela czasu uczniowie prezentują efekty pracy w grupach.
Po ostatniej prezentacji dyskusja na temat: Oceń skutki degradacji gleb – czy człowiekowi uda się ochronić gleby przed degradacją? (wykorzystanie fragmentu z e‑materiału – Regradacja gleb).
Faza podsumowująca
Powtórzenie i utrwalenie materiału przy pomocy ćwiczeń znajdujących się w e‑materiale – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia.
Nauczyciel podsumowuje realizację założonych celów lekcji – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było łatwe, trudne, ciekawe, opowiadają o możliwościach zastosowania zdobytej wiedzy.
Praca domowa
Obejrzyj film edukacyjny zawarty w e‑materiale. Odpowiedz na polecenie 2. zawarte pod filmem: Wyjaśnij, dlaczego nadmierne nawadnianie może powodować degradację gleb.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Film edukacyjny można wykorzystać na lekcjach z zakresu podstawowego (dział XIII Człowiek a środowisko geograficzne) dotyczących np. współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi (XIII. 10).
Film edukacyjny można wykorzystać również na lekcjach z zakresu rozszerzonego (dział XVIII Problemy środowiskowe współczesnego świata) dotyczących np. wyjaśniania powstawania geozagrożeń meteorologicznych i klimatycznych (XVIII. 1).
Film edukacyjny można wykorzystać na lekcjach powtórzeniowych dotyczących pedosfery (dział VI – zakres podstawowy i rozszerzony) oraz do samodzielnej nauki ucznia.