SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat lekcji: Charakterystyka pasa Wyżyn Polskich.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa III

Podstawa programowa:

XIII. Związki między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski: gór, wyżyn, nizin, pojezierzy i pobrzeży. Uczeń:

4) przedstawia wpływ skał węglanowych i lessowych wyżyn Polski na elementy środowiska przyrodniczego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia polskie wyżyny oraz wskazuje je na mapie,

• opisuje główne etapy modelowania rzeźby terenu wyżyn,

• opisuje cechy krajobrazu wyżynnego Polski,

• charakteryzuje polskie wyżyny.

Strategie nauczania: asocjacyjna i problemowa

Metody nauczania: dyskusja, miniwykład, mapa myśli, praca z e‑materiałem i mapą (metoda operatywna)

Formy zajęć: praca parami, praca w grupach

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlasy, mapa fizyczna Polski, guma mocująca, arkusze papieru, pisaki, ewentualnie podręcznik

Materiały pomocnicze:

• Allen P.A., Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, PWN, Warszawa 2000.

• Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.

• Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2013.

• Migoń P., Geomorfologia, PWN, Warszawa 2006.

• Richling A. i Ostaszewska K. (red.), Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 2005.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w temat. Prosi uczniów, aby wskazali na mapie fizycznej Polski pas wyżyn, następnie w atlasie poszukali maksymalnych wysokości wskazanych wyżyn.

• Nauczyciel prosi o odpowiedź na pytanie – dlaczego w pasie wyżyn znajdują się Góry Świętokrzyskie? Dlaczego nie są one w pasie gór? – krótka dyskusja na temat definicji wyżyn (można wykorzystać właściwy fragment e‑materiału).

• Nauczyciel podaje temat lekcji i jej cele.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi uczniów, aby w parach, zapoznali się z fragmentem e- materiału dotyczącym ukształtowania się rzeźby wyżyn, a następnie uzupełnili tabelę:

• Wybrana przez nauczyciela para uczniów przedstawia wyniki pracy (tabelę), pozostali sprawdzają, uzupełniają, zadają pytania.

• Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów miniwykładem zakończonym wydzieleniem czterech głównych typów krajobrazów naturalnych wyżyn,

• uczniowie wspólnie z nauczycielem, korzystając z mapy fizycznej Polski, wyróżniają miejsca o różnych typach krajobrazów naturalnych: lessowym, węglanowym, krzemianowym i równin denudacyjnych; wskazują ich główne cechy.

• Korzystając z e‑materiału, uczniowie wymieniają cztery podprowincje w pasie wyżyn polskich.

• Następnie nauczyciel dzieli uczniów na 9 grup (po 2‑3 osoby); grupy losują nazwy krain, geograficznych (występujących w wyżej wymienionych podprowincjach) do opracowania w formie mapy myśli (Wyżyna Śląska, Wyżyna Woźnicko‑Wieluńska, Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska, Wyżyna Przedborska, Wyżyna Kielecka, Niecka Nidziańska, Wyżyna Lubelska, Roztocze, Wyżyna Wołyńsko‑Podolska).

• Gupy otrzymują arkusze papieru, na środku piszą nazwę wylosowanej wyżyny; na podstawie dostępnych źródeł informacji (głównie e‑materiału) charakteryzują ją – tworzą poster,

• Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu grupy przypinają swoje mapy myśli do tablicy i omawiają je, charakteryzując poszczególne wyżyny, wskazują je na mapie fizycznej Polski,

• Nauczyciel wspiera, uzupełnia wypowiedzi, podsumowuje pracę uczniów, zwracając uwagę na charakterystyczne cechy poszczególnych wyżyn, używa do tego pomocy takich jak: mapy geologiczne, zwraca uwagę na charakterystyczne elementy w danym regionie wyżyn, pokazując przykładowe zdjęcia.

• Nauczyciel prezentuje uczniom film o poszczególnych wyżynach w Polsce.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel rozdaje uczniom koperty z rozsypanką dotyczącą elementów rzeźby wyżyn składającą się ze zdjęć i opisów (te same grupy 2‑3 osobowe); zadaniem uczniów jest wybór elementów związanych z różnymi typami krajobrazów naturalnych – jak najszybsze ich przyporządkowanie. Elementy rozsypanki (nauczyciel może dodać swoje, wybrane elementy do zaproponowanej rozsypanki):

  • Do rzeźby lessowej – wąwozy, parowy, jary

  • Do rzeźby na skałach węglanowych – lejki krasowe, żłobki krasowe, jaskinie, ostańce

  • Do rzeźby na podłożu krzemianowym – pasma wzniesień, pofałdowana powierzchnia terenu, gołoborza

  • Do rzeźby równin denudacyjnych – wyrównane powierzchnie terenu.

• Najszybsza grupa przedstawia swoje przyporządkowanie.

• Nauczyciel ocenia pracę i zaangażowanie uczniów na lekcji; podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami i wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału.

• Uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału (liczba zależy od czasu, który pozostał, a on od tempa pracy uczniów).

• Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i o to, co było nową wiedzą dla uczniów; uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.

Praca domowa

• Dokończ ćwiczenia zawarte w e‑materiale.

• Przeanalizuj polecenie w grafice interaktywnej. Naucz się wskazywać na mapie Polski wymienione tam krainy geograficzne.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

• grafikę interaktywną można wykorzystać w toku lekcji z zakresu podstawowego na temat podziału Polski na regiony fizycznogeograficzne (XIV. 1),

• grafikę interaktywną i część ćwiczeń można wykorzystać na lekcji powtórzeniowej z działu XIII. Związki między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski: gór, wyżyn, nizin, pojezierzy i pobrzeży.