Dla nauczyciela
Autorka: Dorota Czarny
Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie
Temat: Kapitał społeczny
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony:
VI. Społeczeństwo obywatelskie i kultura polityczna.
Uczeń:
2) wyjaśnia – z wykorzystaniem wyników badań społecznych – jak powstaje i jakie znaczenie dla społeczeństwa obywatelskiego ma kapitał społeczny i zaufanie; przedstawia, jak codzienne zachowania sprzyjają budowaniu kapitału społecznego lub go niszczą.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne:
charakteryzuje główne składniki kapitału społecznego;
analizuje – z wykorzystaniem wyników badań społecznych – jak powstaje i jakie znaczenie dla społeczeństwa obywatelskiego ma kapitał społeczny i zaufanie;
projektuje zestaw wskaźników do badania poziomu kapitału społecznego własnej grupy.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
mapa myśli;
dyskusja;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
projektowanie pytań badawczych.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Wybrana osoba zapisuje na tablicy hasło „kapitał społeczny”. Uczniowie podczas zajęć wspólnie stworzą mapę myśli dotyczącą tego pojęcia, dlatego w trakcie wykonywania zadań powinni też robić notatki, które umieszczą na mapie.
Faza realizacji
1. Podział klasy na grupy. Każda z nich opracowuje przydzielone zagadnienie z sekcji Przeczytaj:
gr. 1 – Kapitał społeczny i zaufanie.
gr. 2 – Kapitał społeczny: teoria Pierre'a Bourdieu.
gr. 3 – Kapitał społeczny: teoria Colemana–Putnama.
gr. 4 – Kapitał społeczny: dwa komponenty i trzy typy.
2. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele grup przedstawiają efekty pracy na forum klasy. Pozostali uczniowie robią notatki i mogą zadawać pytania prelegentom.
3. Uczniowie zastanowili się, co to jest zaufanie i normy wzajemności, jaką pełnią rolę. Wyznaczone/chętne osoby przedstawiają swoje stanowiska. Pozostali uczniowie po wysłuchaniu mogą uzupełnić ich wypowiedzi. Następnie wspólnie weryfikują swoje sądy z materiałem w sekcji Przeczytaj.
4. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 1, 2, 4 i 5 z sekcji Sprawdź się. Wspólne omówienie odpowiedzi.
5. Klasa zostaje podzielona na grupy 5–6‑osobowe. Na podstawie tekstu z e‑materiału „Pomiar kapitału społecznego” oraz tekstu źródłowego w ćwiczeniu 1 w sekcji Mapa myśli uczniowie układają 4–5 pytań do badania poziomu kapitału społecznego własnej grupy. W razie potrzeby nauczyciel udziela grupom dodatkowych informacji i wskazówek. Po wyznaczonym czasie uczniowie podają przykłady pytań badawczych.
Faza podsumowująca
1. Uczniowie podsumowują zajęcia, tworząc w parach mapę myśli. Chętne lub wskazane pary przedstawiają efekty swojej pracy. Pozostali uczniowie uzupełniają zaprezentowane mapy.
2. Nauczyciel dokonuje oceny pracy uczniów na zajęciach.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z sekcji Sprawdź się.
Materiały pomocnicze:
Pierre Bourdieu, Lois J. D. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Warszawa 2001.
R. Putnam, Demokracja w działaniu, Kraków‑Warszawa 1995 s. 263.
Obywatelskie zatrzymanie pijanego kierowcy. Mężczyzna zamknął się w aucie, żeby zabrać mu kluczyki, trzeba było wybić szybę, epoznan.pl.
Janusz Czapiński, Tomasz Panek (red.), Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa 2013.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Nauczyciel może przed lekcją wyznaczyć kilka osób, które wcześniej zapoznają się z tematem i samodzielnie przygotują test badający poziom kapitału społecznego klasy. Zostanie on użyty jako wprowadzenie do lekcji.
Mapę myśli uczniowie mogą wykorzystać do przygotowania się do lekcji powtórkowej.