Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Konsekwencje powstania styczniowego. Wprowadzenie do pozytywizmu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje historyczne i społeczne konsekwencje powstania styczniowego,

  • wyjaśnia związek idei pozytywistycznych z sytuacją Polski pod zaborami,

  • analizuje obraz realistyczny,

  • sporządza listę pytań dotyczących tematu lekcji i treści z e‑materiału.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Konsekwencje powstania styczniowego. Wprowadzenie do pozytywizmu”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć zgodnie z zasadami klasy odwróconej. Nauczyciel wyjaśnia uczniom zasady tej metody i prosi, aby pracując z e‑materiałem, specjalizowali się w przydzielonych im zadaniach i poszukiwali źródeł tradycyjnych i online, które pomogą im poszerzyć wiedzę z wyznaczonego zakresu. Ćwiczenie 1 umieszczone w galerii zdjęć pomoże uczniom w porządkowaniu i selekcjonowaniu wiadomości.
    Uczniowie dzielą się na grupy tematyczne zgodnie ze swoimi zainteresowaniami:
    I. Powstanie styczniowe (przyczyny wybuchu, przebieg).
    II. Wpływ powstania styczniowego na literaturę i sztukę.
    III. Konsekwencje historyczne powstania styczniowego.
    IV. Konsekwencje społeczne powstania styczniowego.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, przypomina uczniom zasady lekcji odwróconej.

  2. Uczniowie aranżują przestrzeń klasy tak, aby usprawnić pracę grup eksperckich; przygotowują stoliki dla czterech grup, kartki z podpisami na stolikach, wystawę reprodukcji obrazów i materiałów ze szkolnej biblioteki, które nawiązują do tematu lekcji, mogą włączyć preludium powstańcze Fryderyka Chopina lub fragment filmu Noce i dnie, w którym bohaterowie śpiewają Pieśń powstańców przy zimowym ognisku i pojawiają się powstańcze wspomnienia Bogumiła Niechcica. Nauczyciel pomaga uczniom, może swoim komentarzem np. fragmentu filmu wprowadzić do tematu.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Uczniowie na podstawie tekstu z sekcji „Przeczytaj” zapisują na kartkach minimum pięć pytań, na które oczekują odpowiedzi od koleżanek i kolegów z pozostałych grup.
    Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Redagując pytania, uczniowie powinni też wykorzystywać polecenia zamieszczone w sekcjach e‑materiału.
    Przykładowe pytania:
    Grupa I
    - Dlaczego doszło do wybuchu powstania styczniowego?
    - Dlaczego powstanie zakończyło się klęską?
    - Dlaczego powstanie styczniowe zdecydowanie różniło się od listopadowego?
    Grupa II
    - Dlaczego przed literaturą pozytywistyczną postawiono nowe zadania?
    - Dlaczego autorzy dzieł pozytywistycznych odżegnywali się od idei romantycznych?
    Grupa III
    - Dlaczego wynaradawianie było niebezpieczną konsekwencją powstania styczniowego?
    - Dlaczego powstanie przyczyniło się do całkowitej utraty autonomii Królestwa Polskiego?
    Grupa IV
    - Dlaczego powstanie styczniowe podniosło znaczenie i rolę kobiet?
    - Dlaczego klęska powstania wpłynęła na zubożenie ziemiaństwa i zdecydowała o poszukiwaniu nowych źródeł zarobkowania?

  2. Nauczyciel oddaje głos grupom eksperckim, których celem jest zapoznanie pozostałych uczniów z przydzielonym grupie tematem i odpowiadanie na pytania pozostałych uczniów.

  3. Kartki z pytaniami, na które już uzyskano odpowiedzi, uczniowie pozostawiają na biurku nauczyciela.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel odczytuje wybrane pytania, które zredagowali i wykorzystywali uczniowie w czasie zajęć. Omawia mocne i słabe strony pracy grup, ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

  1. Nauczyciel formułuje polecenie pracy domowej do wyboru.
    Przygotuj prezentację multimedialną, w której podsumujesz zdobyte podczas lekcji wiadomości.
    Przygotuj listę źródeł bibliograficznych (tradycyjnych i online), z których korzystały grupy przygotowujące się do lekcji.

Materiały pomocnicze

  • Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław 1994, s. 760–775.

  • Film Szwadron, reż. Juliusz Machulski.

  • Konstanty Gaszyński; Pieśń powstańców przy zimowym ognisku, dostępna w internecie.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.