Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Ustrój polityczny i społeczny Bizancjum w V–XI w.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje ustrój polityczny Bizancjum i jego ewolucję między V a XI w.;

• opisuje ceremoniał bizantyjskiego dworu i jego znaczenie;

• wyjaśnia znaczenie takich terminów jak: kuria, latyfundium, prefektura, periojkowie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Ustrój polityczny i społeczny Bizancjum w V–XI w.”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, przekazuje uczniom kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Jako uzupełnienie uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Praca z multimedium („Schemat interaktywny”). Uczniowie zapoznają się z e‑materiałem i wykonują w parach polecenie 2: „Opisz ewolucję ustroju bizantyjskiego w omawianym okresie”. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia wypowiedź. Jeden z uczniów może wynotowywać najważniejsze informacje na tablicy w formie punktów (haseł).

3. W podobny sposób uczniowie wykonują następne polecenie, charakteryzując pozycję cesarza w odniesieniu do senatu, ludu i aparatu urzędniczego.

4. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 2, 3 i 4, które zostały wyświetlone na tablicy. Nauczyciel śledzi na platformie postępy uczestników zajęć, sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

5. Ćwiczenie 5, które nauczyciel wyświetla na tablicy, uczniowie rozwiązują w grupach czteroosobowych. Po jego wykonaniu i uzgodnieniu przez każdą grupę wspólnego oraz jednoznacznego wyboru następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego. Później nauczyciel analizuje przebieg lekcji i przeprowadza ewaluację, z której wnioski wykorzysta w przyszłości.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

J. Bonarek, P. Filipczak, Wszyscy ludzie cesarza, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 24–27.

Z.A. Brzozowska, M.J. Leszka, Dwór i symbole, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 22–23.

M.J. Leszka, Państwo bazyleusów, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 18–21.

T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2011.

R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009.

S. Turlej, Społeczna drabina, Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 44–47.

G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, tłum. pod kier. H. Evert‑Kappesowej, Warszawa 1967.

T. Wolińska, Woźnice i kibice, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 70–71.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Schemat”, aby przygotować się do późniejszej pracy. Wybrani uczniowie (lub ochotnicy) mogą również przygotować na podstawie schematu prezentację dotyczącą pozycję cesarza bizantyjskiego i ceremoniał dworski, a następnie przedstawić ją podczas fazy realizacyjnej.