Scenariusz lekcji

Autor: Ilona Kułak

Przedmiot: biologia

Temat: Cykl rozwojowy sosny

Grupa docelowa: uczniowie III etap edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia etapy cyklu rozwojowego sosny;

• wskazuje różnice w budowie pomiędzy kwiatem męskim i żeńskim roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej;

• przedstawia budowę kwiatów męskich i żeńskich roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej;

• analizuje sposób powstawania gametofitów roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej;

• omawia proces zapylenia i zapłodnienia oraz powstawania nasion u roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• strategia operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia przedmiotowe z wykorzystaniem e‑materiału;

• doświadczenie;

• obserwacja makroskopowa;

• rozmowa nauczająca.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• okazy zasuszone szyszek żeńskich sosny lub zatopione w żywicach syntetycznych – zestaw doświadczalny: woda, słoik lub szklanka, szyszki sosny dwuletnie (zdrewniałe).

Przed lekcją

Uczniowie dzień przed lekcją przygotowują doświadczenie wraz z jego dokumentacją fotograficzną. Znajdują pod drzewem sosny dwie zdrewniałe dwuletnie szyszki. Jedną z nich umieszczają w słoiku/szklance z wodą na 2 godz. Następnie tę samą mokrą szyszkę umieszczają w cieple (na grzejniku/na słońcu) również na 2 godz. Zapisują w zeszytach obserwacje i wnioski.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel, korzystając z wprowadzenia do e‑materiału, przedstawia charakterystykę sosny zwyczajnej jako pospolitego przedstawiciela roślin nagonasiennych w Polsce.

2. Nauczyciel przedstawia temat i cel lekcji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału, analizując elementy budowy organów rozrodczych sosny.

2. Wybrane osoby omawiają budowę męskich i żeńskich gametofitów sosny, wskazując ich elementy na grafikach w sekcji „Przeczytaj”, wyświetlonych przez nauczyciela na tablicy interaktywnej.

3. Nauczyciel pokazuje uczniom zasuszone/zamoczone w żywicy syntetycznej okazy kwiatostanów żeńskich sosny i omawia je.

4. Uczniowie na forum klasy omawiają doświadczenie wykonane dzień przed lekcją. Stwierdzają, że szklanka wody symulowała warunki środowiska o dużej wilgotności powietrza (deszcz), a grzejnik/słońce – o niskiej wilgotności. Przedstawiają obserwacje i wnioski. Stwierdzają, że w warunkach dużej wilgotności szyszki się zamykają, a w niskiej – otwierają. Jest to związane ze sposobem i warunkami rozsiewania nasion: do rozsiewania nasion sosna preferuje niską wilgotność powietrza i gleby.

5. Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną, obrazującą kolejne etapy cyklu rozwojowego sosny w czasie. Ochotnicy omawiają poszczególne etapy, korzystając z tekstu bazowego e‑materiału. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenia odnoszące się do symulacji. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia ich wątpliwości. Chętne pary przedstawiają wyniki swojej pracy na forum klasy. Nauczyciel ocenia poprawność rozumowania uczniów, koryguje ewentualne błędy.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Ochotnicy przedstawiają swoje rozwiązania na forum klasy.

7. Nauczyciel ocenia poprawność wykonanych zadań, zgodnie z przyjętymi wcześniej kryteriami (IZ). Weryfikuje, czy rozumowanie uczniów jest prawidłowe, koryguje ewentualne błędy.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie, pracując w parach, wykonują podsumowujące lekcję ćwiczenie interaktywne nr 5.

2. Nauczyciel wyświetla na rzutniku symulację interaktywną bez legendy. Wybrani uczniowie opisują krótko poszczególne etapy cyklu rozwojowego sosny i uzupełniają schemat w zeszycie jako notatkę z lekcji.

Praca domowa

Odszukaj w dostępnych źródłach lub materiałach multimedialnych informacje o tym, jaki typ nasion wytwarza sosna i czym różnią się one od nasion roślin okrytozalążkowych.

Materiały pomocnicze:

1. Alternatywnym podsumowaniem może być film edukacyjny wyprodukowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. pt. Biologia zakres rozszerzony klasa 1 lo Nagonasienne, dostępny w serwisie YouTube.

2. Literatura:

   • Neil Campbell i in., Biologia, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2012.

   • Encyklopedia PWN, wersja internetowa.

   • Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski, Botanika. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania symulacji interaktywnej

Symulacja interaktywna może również zostać wykorzystane na zasadzie porównania na lekcji o przemianie pokoleń mchów, paprociowych, widłakowych, skrzypowych oraz okrytonasiennych.