Autorka: Dorota Czarny

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Społeczeństwo obywatelskie w teorii i praktyce badawczej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

VI. Społeczeństwo obywatelskie i kultura polityczna. 

Uczeń: 

1) przedstawia idee społeczeństwa obywatelskiego i charakteryzuje jego rozwój w XX‑wiecznym państwie polskim.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje różne koncepcje społeczeństwa obywatelskiego powstające od czasów starożytnych po współczesne;

• formułuje własne stanowisko w sprawie stanu społeczeństwa obywatelskiego we współczesnej Polsce;

• projektuje pytania służące badaniu stanu społeczeństwa obywatelskiego.

Strategie nauczania:

• lekcja odwrócona;

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• prezentacje;

• dyskusja;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• projektowanie pytań badawczych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Na wcześniejszej lekcji uczniowie zostali poproszeni o zapoznanie się z tekstem zawartym w e‑materiale (bez treści audiobooka), żeby móc w czasie lekcji uczestniczyć w dyskusji. Sześć chętnych/wybranych osób przygotowało prezentacje dotyczące wybranej postaci spośród klasyków społeczeństwa obywatelskiego (Arystoteles, Jean Bodin, Georg W. Hegel, Alexis de Toqueville, Karol Marks, Antonio Gramsci). Zadaniem uczniów jest przedstawienie koncepcji społeczeństwa propagowanych przez wybrane postaci. Sposób prezentacji jest dowolny: multimedialny, w formie plakatu czy dramy (wcielenia się daną postać).

2. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

Faza realizacji

1. Uczniowie, którzy nie biorą udziału w prezentacji, są proszeni o to, by w parach lub indywidualnie wypisywali podobieństwa i różnice, jakie występują w przedstawianych koncepcjach.

2. Prezentacje uczniów w kolejności chronologicznej. Prelegenci przedstawiają cele i założenia społeczeństwa obywatelskiego według teoretyków, wskazują najistotniejsze elementy, które muszą być spełnione, aby społeczeństwo właściwie funkcjonowało.

3. Po zakończeniu prezentacji osoby niebiorące w nich udziału zapisują swoje spostrzeżenia na tablicy w tabeli, w której wypisane są prezentowane osoby oraz wyodrębnione podobieństwa i różnice.

4. Uczniowie na podstawie prezentacji i zanotowanych spostrzeżeń wypowiadają się na temat różnorodnych koncepcji społeczeństwa obywatelskiego. Podczas dyskusji wskazują, że obywatele są świadomi swoich praw i obowiązków, mają wspólne cele, które starają się realizować dla dobra społeczeństwa przez stowarzyszenia i poczucie wspólnoty (być może uczniowie będą mieli swoje przemyślenia odnośnie do społeczeństwa obywatelskiego).

5. Praca z audiobookiem. Po wysłuchaniu nagrania uczniowie wykonują polecenia dołączone do materiału. Osoby chętne lub wyznaczone przez nauczyciela udzielają odpowiedzi, pozostali uczniowie w razie potrzeby uzupełniają wypowiedź danej osoby.

6. Podział klasy na cztery grupy. Zadaniem uczniów jest przygotowanie kilku pytań służących do badania stanu społeczeństwa obywatelskiego w wybranym przez siebie obszarze (można skorzystać z propozycji podanych w e‑materiale), np.

• zrzeszanie się i pełnienie funkcji w organizacjach;

- wspólne działania i praca dla innych;

• udział w zebraniach;

• udział w wyborach itp.

Wybrane grupy prezentują swój zestaw pytań, pozostali uczniowie biorą udział w badaniu. Omówienie wyników.

Faza podsumowująca

1. Jako podsumowanie tematu uczniowie wykonują ćwiczenia 2 i 3. Następnie wspólnie omawiają odpowiedzi.

2. Osoby, które przygotowały prezentacje do lekcji, zostają ocenione.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Społeczeństwo obywatelskie w perspektywie historycznej, [w:] Ernest Gellner, Ani książę ani kupiec: obywatel, red. Jerzy Szacki, Kraków 1997.

Dorota Pietrzyk‑Reevers, Idea społeczeństwa obywatelskiego: współczesna debata i jej źródła, Wrocław 2004.

Janusz Czapiński, Diagnoza Społeczna 2015. Warunki życia Polaków*, red. Tomasz Panek, Warszawa 2015.

Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Kraków 1996.

Anthony Giddens, Socjologia, Warszawa 2004.

Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków, pod red. Janusza Czapińskiego, Tomasza Panka, Warszawa 2015.

Grim Sfirkof, Społeczeństwo obywatelskie wg Czapińskiego, salon24.pl

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie na podstawie audioobooka mogą przygotować scenki dramowe na temat różnych zachowań społecznych.