Dla nauczyciela
Autor: Jarosław Dyrda
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie
Temat: Przywileje szlacheckie: nietykalność majątkowa i osobista
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.
Uczeń:
14) przedstawia polskie tradycje demokratyczne na przykładzie podstawowych instytucji ustrojowych artykułów henrykowskich i konstytucji marcowej.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia genezę przywilejów szlacheckich;
analizuje najważniejsze przywileje szlacheckie;
wskazuje przywileje dotyczące nietykalności majątkowej szlachty;
charakteryzuje zasady nietykalności osobistej szlachty.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych oraz prezentacji multimedialnej;
burza mózgów;
mapa myśli.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Uczniowie poznają definicję przywilejów szlacheckich i ich historyczne pochodzenie. Zastanawiają się, do czego służyły one polskiej szlachcie (burza mózgów). Następnie zespół klasowy zostaje podzielony na pary, które mają wyszukać informacje o poszczególnych przywilejach szlacheckich nadawanych w Polsce.
Faza realizacyjna
1. Uczniowie pozostają w parach i przedstawiają krótko wyniki swoich poszukiwań. Są one zapisywane na tablicy i układane chronologicznie (mapa myśli).
2. Wspólne omówienie poszczególnych przywilejów szlacheckich ze wskazaniem okoliczności i miejsca ich wydania, władcę oraz najważniejsze postanowienia. Uczniowie tworzą mapę myśli, która pozwoli im uporządkować wiedzę.
3. Omówienie roli sejmów egzekucyjnych – wskazanie ich postanowień przez nauczyciela.
4. Analiza materiału poświęconego artykułom henrykowskim, które uznawane są za jeden z podstawowych zbiorów zasad funkcjonowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Faza podsumowująca
1. Praca z prezentacją multimedialna przedstawiającą najważniejsze prawa i przywileje szlachty nadane jej przez władców państwa polskiego. Uczniowie uzupełniają stworzoną wcześniej mapę myśli.
2. Wykonanie ćwiczeń do prezentacji multimedialnej.
Praca domowa:
Wykonanie ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Janusz Tazbir, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI–XVII w., Warszawa 1967.
Franciszek Piekosiński, Wiece, sejmiki, sejmy i przywileje ziemskie w Polsce wieków średnich, Kraków 1900.
Anna Sucheni‑Grabowska, Spory królów ze szlachtą w złotym wieku, Kraków 1988.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Prezentacja może zostać wykorzystane podczas lekcji historii poświęconej przywilejom szlacheckim.