Autor: Monika Spławska‑Murmyło

Przedmiot: filozofia

Temat: Początki filozofii

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Pojęcie filozofii. Uczeń:

1) przedstawia etymologię słowa filozofia.

II. Pierwsze pytanie filozoficzne: co stanowi archē świata? Uczeń:

1) rozróżnia znaczenia słowa archē;
2) kojarzy imiona jońskich filozofów przyrody (Tales, Anaksymander, Anaksymenes) z przyjętymi przez nich zasadami (woda, bezkres, powietrze);
4) dostrzega w metodzie jońskich filozofów przyrody zalążek empirycznej metody naukowej: obserwacja zjawisk przyrodniczych oraz wysuwanie hipotez wyjaśniających te zjawiska.

III. Pierwsze spory filozoficzne. Uczeń:

1) analizuje pytanie „czy istnieje jedna zasada, czy wiele zasad rzeczywistości?” oraz w jego kontekście rekonstruuje spór między monizmem (np. Tales) a pluralizmem (np. Empedokles);
2) dyskutuje na temat „czy rzeczywistość w swej istocie jest zmienna, czy niezmienna?”, przedstawiając argumenty na rzecz wariabilizmu (Heraklit) oraz statyzmu (eleaci);
3) dostrzega w rozumowaniach eleatów zalążek procedury dowodzenia (Parmenides) oraz argumentacji typu reductio ad absurdum (paradoksy Zenona z Elei).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia pierwszych filozofów;

• wyjaśnia, dlaczego Grecja jest kolebką cywilizacji europejskiej, zauważa też rozwój cywilizacjyjny, w tym rozwój myśli filozoficznej, w innych częściach świata w podobnym okresie historycznym;

• analizuje chronologię występowania szkół i myśli filozoficznych, wskazuje powiązania między nimi.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja;

• gra quizowa.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przygotowanie prezentacji na temat szkół filozoficznych i rozwoju myśli filozoficznej w krajach innych niż starożytna Grecja.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja z uczniami o znaczeniu słowa „filozofia”.

3. Prezentacje na temat szkół filozoficznych i rozwoju myśli filozoficznej na świecie. Słuchacze notują najważniejsze nurty i założenia. Następnie zadają prezentującym dodatkowe pytania.

Faza realizacyjna

1. Praca w grupach z tekstem e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu, informacji zawartych w osi czasu (multimedium bazowe) oraz wcześniejszych prezentacji układają pytania do quizu dla innych grup. Następnie nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na ilość poprawnych odpowiedzi).

2. Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.

3. Praca indywidualna uczniów nad zestawem ćwiczeń. Ćwiczenia 1‑6 uczniowie realizują na lekcji, zadania 7 i 8 nauczyciel zaleca do realizacji w domu.

4. Dyskusja: kim bylibyśmy bez greckich filozofów?

Faza podsumowująca

Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące:

• Kto miał największy wpływ na rozwój filozofii w basenie Morza Śródziemnego?

• Jakie inne nurty filozoficzne rozwijały się na świecie w podobnym czasie?

Zadanie domowe:
Wybierz jedną ze szkół filozoficznych przedstawionych w e‑materiale i przygotuj plakat, na którym opiszesz jej założenia.

Materiały pomocnicze:

Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, tom 1, Warszawa 2005.

Wskazówki metodyczne:

Nauczyciel może wykorzystać oś czasu do pracy w grupach, przydzielając zespołom uczniowskim kolejne części osi do pogłębionego opracowania na podstawie dodatkowych materiałów.