Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Futurystyczna autorecenzja – [Zmęczył mnie język...] Brunona Jasieńskiego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji. Uczeń:

opisuje stosunek Brunona Jasieńskiego do postulatów futurystów i do tradycji literackiej (Skamandra i romantyków),
charakteryzuje podmiot liryczny wiersza [Zmęczył mnie język],
analizuje język i formę utworu Jasieńskiego,
wyjaśnia pojęcie autorecenzji w kontekście wiersza.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Futurystyczna autorecenzja – [Zmęczył mnie język...] Brunona Jasieńskiego”. Uczniowie powinni się zapoznać z utworem poetyckim zawartym w lekcji: [Zmęczył mnie język] Brunona Jasieńskiego. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu biograficznego i/lub historycznoliterackiego. Wybrane osoby mogą zebrać potrzebne wiadomości do wstępnego rozpoznania tekstu. Będą pełniły rolę ekspertów. Nauczyciel prosi także wszystkich uczniów, by zapoznali się z blokiem tekstowym e‑materiału. Osoby szczególnie zainteresowane tematem mogą przygotować prezentację fragmentów manifestu w sprawie polskiej ortografii i manifestu w sprawie poezji futurystycznej, które będą stanowić wstęp i tło do pracy z tekstem wiersza [Zmęczył mnie język].

Faza wprowadzająca:

Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Anatol Stern nazwał Jasieńskiego urodzonym rewolucjonistą. Jakich zmian w twórczości poetyckiej oczekiwał Jasieński? Dlaczego buntował się przeciw tradycji poetyckiej, a zwłaszcza przeciw romantykom i skamandrytom? Pewnie wy sami łatwo się zgodzicie, że można mieć „po dziurki w nosie” „mickiewiczów i słowackich”. Czy jednak wiersz [Zmęczył mnie język] przynosi rzeczywiście przełom w formie lub treści poetyckiej?

Faza realizacyjna:

W pierwszej części tej fazy lekcji nauczyciel prosi, by uczniowie przypomnieli najważniejsze postulaty futurystów (polecenie 1 z sekcji „Mapa myśli”). Pomocą mogą być prezentacje przygotowane przez zainteresowanych uczniów w domu.
Nauczyciel (lub wybrany uczeń) odczytuje wiersz [Zmęczył mnie język]. Poświęca chwilę na refleksję nad tytułem utworu. Później pyta uczniów, czy mają pomysł na to, by lekcja dotycząca poety rewolucjonisty i jego twórczości nie była nudna. Jeśli pojawią się ciekawe propozycje uczniów, nauczyciel włącza je w tok lekcji. Jeśli nie, proponuje zabawę z tekstem: odczytanie co drugiej strofy, odczytywanie wersów od tyłu, zapis fragmentu tekstu z pominięciem zasad ortograficznych itp. Zabawa trwa chwilę, a pytanie, które ją kończy, brzmi: czy przypadkowe zabiegi formalne mogą przyczynić się do powstania nowych treści? Czy właśnie o to chodziło futurystom i Jasieńskiemu? Odpowiedzi uczniów będą oczywiście różne, nauczyciel stara się, by uczniowie dotarli do jak najbardziej pogłębionych wniosków.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” (oprócz ćw. 4). Mogą pracować w parach lub czwórkach, przygotowując się do interpretacji wiersza Jasieńskiego. Prowadzący sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

W ramach podsumowania nauczyciel wyświetla treść ćw. 4 i prosi jednego z uczniów, by zanotował na tablicy propozycje odpowiedzi pozostałych uczestników zajęć. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Jako zadanie domowe uczniowie wykonują ćw. 7 lub 8 (do wyboru) z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Krzysztof Jaworski, Dandys. Słowo o Brunonie Jasieńskim, Warszawa 2009.
Bruno Jasieński, But w butonierce i inne wiersze, wybór, posł. i objaśn. Krzysztof Jaworski, Warszawa 2006.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się