Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Przygoda, satyra, refleksja filozoficzna. Dzienniki gwiazdowe Stanisława Lema

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

6) odróżnia zamierzoną innowację językową od błędu językowego; określa funkcje innowacji językowej w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

analizuje problematykę Dzienników gwiazdowych S. Lema;
opisuje sposób ujęcia motywu wędrówki w Dziennikach...;
wyjaśnia obecność elementów utopii, dystopii i antyutopii we fragmentach opowiadań z Dzienników gwiazdowych;
wskazuje i interpretuje stworzone przez Lema neologizmy.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Przygoda, satyra, refleksja filozoficzna. Dzienniki gwiazdowe Stanisława Lema”. Następnie prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z utworami w e‑materiale: Podróż XIII i Podróż XXI. Uczniowie powinni utwory przeczytać i przygotować się do ich omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić teksty w kontekstach, np. biograficznym i/lub historycznoliterackim.Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Ilustracja interaktywna”. Poleca także wykonanie zadania 1 z tej sekcji. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu. W rozmowie wprowadzającej, kierowanej przez nauczyciela, uczniowie dzielą się informacjami na temat genezy, poetyki i problematyki Dzienników gwiazdowych, które znaleźli w grafice interaktywnej.

Faza realizacyjna:

Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe zespoły i wykonują ćw. 1‑6 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przedstawiciele każdego zespołu prezentują efekty jego pracy, a nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują poprawność odpowiedzi w swobodnej dyskusji.
W następnej części lekcji uczniowie indywidualnie wykonują ćw. 7, a po upływie wyznaczonego czasu wskazane osoby przentują swoje argumenty w dyskusji nt. hipotezy, że rasa Pantejczyków osiągnęła doskonałą formę współżycia społecznego.
Nauczyciel dzieli uczestników na 3 zespoły i prosi, by każdy przygotował argumenty przemawiające za tym, że wizja społeczeństwa Panty ma charakter utopijny, antyutopijny lub dystopijny. Po przygotowaniu następuje krótka wymiana zdań moderowana przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Zaproponuj dwa teksty korespondujące z omawianymi podczas lekcji utworami. Przygotuj uzasadnienie swojego wyboru. Zwróć uwagę szczególnie na teksty, które wykorzystują motyw wędrówki.

Materiały pomocnicze:

Serwis Lem.pl
Jerzy Jarzębski, Wszechświat Lema, Kraków 2003

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się