Dla nauczyciela
Autor: Jarosław Dyrda
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie
Temat: Konstytucja – najwyższe władze
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy:
III. Organy władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej.
Uczeń:
1) charakteryzuje zasady ustrojowe zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (demokratycznego państwa prawnego, unitarnej formy państwa, zwierzchnictwa narodu, gwarancji praw i wolności jednostki, konstytucjonalizmu, podziału i równowagi władz, republikańskiej formy rządu, pluralizmu, decentralizacji, samorządności, społecznej gospodarki rynkowej); analizuje sformułowania preambuły Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) charakteryzuje formy demokracji bezpośredniej; przedstawia specyfikę referendum ogólnokrajowego i rodzajów referendów lokalnych w Rzeczypospolitej Polskiej; wyjaśnia, jakie warunki muszą zostać spełnione, by referendum się odbyło oraz by jego wyniki były wiążące (w przypadku lokalnych: by było ważne); wyjaśnia – na wybranym przykładzie – wpływ konsultacji publicznych na kształtowanie prawa w Rzeczypospolitej Polskiej;
3) wyjaśnia, jak przeprowadzane są powszechne i bezpośrednie wybory organów władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej; na przykładzie wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej porównuje ordynację proporcjonalną i większościową; analizuje potencjalne wady i zalety każdego z tych systemów wyborczych;
4) przedstawia strukturę oraz organizację pracy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (prezydium, komisje, kluby i koła; kworum, rodzaje większości) oraz status posła, w tym instytucje mandatu wolnego i immunitetu; wymienia kompetencje Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Zgromadzenia Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej;
5) wykazuje znaczenie, jakie dla pozycji ustrojowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma fakt wyborów powszechnych; przedstawia kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej: ceremonialno‑reprezentacyjne, w stosunku do rządu, parlamentu i władzy sądowniczej, w polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa państwa; analizuje – z wykorzystaniem wyników badań opinii publicznej – poziom legitymizacji społecznej władzy prezydenckiej;
6) przedstawia kompetencje Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; wymienia podstawowe działy administracji rządowej i zadania wojewody; wyjaśnia rolę prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; przedstawia procedury powoływania i odwoływania rządu, używając określeń: wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności, wotum nieufności wobec ministra, dymisja (w tym w wyniku skrócenia kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej);
7) przedstawia zakres działania poszczególnych poziomów samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem struktury głównych kierunków wydatków budżetowych na te działania oraz źródeł ich finansowania;
8) przedstawia organy stanowiące i wykonawcze samorządu terytorialnego na poziomie gminy i miasta na prawach powiatu oraz powiatu i województwa w Rzeczypospolitej Polskiej; charakteryzuje kompetencje tych organów i zależności między nimi;
9) przygotowuje opracowanie promujące działania organów wybranego samorządu terytorialnego na poziomie powiatu lub województwa w Rzeczypospolitej Polskiej;
10) przedstawia strukturę sądownictwa powszechnego i administracyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania Sądu Najwyższego; uzasadnia potrzebę niezależności sądów i niezawisłości sędziów;
11) przedstawia kompetencje Najwyższej Izby Kontroli, Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu i prokuratury w Rzeczypospolitej Polskiej; uzasadnia znaczenie tych instytucji dla funkcjonowania państwa prawa.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
przedstawia strukturę oraz organizację pracy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;
dostrzega rolę Zgromadzenia Narodowego;
analizuje kompetencje Prezydenta RP;
prezentuje kompetencje Rady Ministrów;
charakteryzuje strukturę sądownictwa w RP.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
nauczanie wyprzedzające.
Metody i techniki nauczania:
analiza materiału źródłowego;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem schematu;
burza mózgów.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Na poprzednich zajęciach uczniowie podzielili się na pięć grup. Każda grupa zapoznaje się z jedną z pięciu najwyższych władz w Rzeczypospolitej Polskiej i przygotowuje na jej temat krótkie wystąpienie w postaci prezentacji multimedialnej.
2. Zapoznanie z tematem i celami zajęć.
Faza realizacyjna
1. Przypomnienie uczniom okoliczności uchwalenia Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., dzięki czemu zostały określone kompetencje i struktura najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Omówienie zasady trójpodziału władz na przykładzie Konstytucji RP.
3. Na zajęciach lekcyjnych każda z grup będzie w określonym przez nauczyciela momencie lekcji prezentować swoje materiały dotyczące jednego z naczelnych organów państwa polskiego.
4. Charakterystyka roli Sejmu RP, Senatu RP, Prezydenta RP, Rady MInistrów, sądów i trybunałów – uczniowie przedstawiają na forum klasy przygotowane wcześniej prezentacje multimedialne. W trakcie wyjaśniają rolę i znaczenie ustrojowe poszczególnych władz.
5. Przy omawianiu Zgromadzenia Narodowego nauczyciel wprowadza burzę mózgów, zadając pytanie o rolę i znaczenie tego organu państwowego.
6. W trakcie zajęć zespół klasowy samodzielnie konstruuje notatkę z lekcji, wykorzystując materiały przygotowane przez poszczególne grupy.
7. Uczniowie zapoznają się ze schematami graficznymi prezentującymi strukturę Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Celem tego działania jest przybliżenie klasie struktury sejmu i senatu, zapoznanie z głównymi organami i przybliżenie ich kompetencji.
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel podsumowuje zajęcia dotyczące najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r., zwraca uwagę na ich rolę i znaczenie.
2. Wykonanie ćwiczeń 1–4 przez uczniów.
Praca domowa:
Ćwiczenia 5–8 uczniowie wykonują w domu.
Materiały pomocnicze:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., sejm.gov.pl.
Andrzej Frycz‑Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, 1551 r.
Dane o senatorach wg stanu na dzień wyborów, senat.gov.pl.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Schemat interaktywny może zostać wykorzystany przez uczniów do porównania parlamentów Polski i wybranego europejskiego państwa lub do przygotowania uczniowskich prezentacji na temat obu izb parlamentu w Polsce.