Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Człowiek w obliczu najważniejszych wyborów. Jądro ciemności Josepha Conrada

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

5. Znajomość wybranych utworów z literatury polskiej i światowej oraz umiejętność mówienia o nich z wykorzystaniem potrzebnej terminologii.

IV. Samokształcenie.

3. Kształcenie nawyków systematycznego uczenia się, porządkowania zdobytej wiedzy i jej pogłębiania oraz syntezy poznanego materiału.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

analizuje wybory dokonane przez bohaterów opowiadania J. Conrada Jądro ciemności,
opisuje sposób ukazania przez Conrada mieszkańców Afryki,
charakteryzuje problemy etyczne i moralne przedstawione w Jądrze ciemności,
formułuje samodzielnie argumenty w dyskusji na temat postaw bohaterów opowiadania.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów, by w domu zapoznali się z blokiem tekstowym w e‑materiale: „Człowiek w obliczu najważniejszych wyborów. Jądro ciemności Josepha Conrada”.

Faza wprowadzająca:

Prowadzący lekcję wyświetla na tablicy interaktywnej drugą ilustrację z sekcji „Przeczytaj”, przedstawiającą skrępowanych czarnoskórych jeńców, prowadzonych przez nadzorców. Pyta uczniów o ich wrażenia. Prosi, by wyobrazili sobie, że przybywają na ziemie zamieszkane przez nieznane Europejczykom ludy. Jaki mieliby stosunek do rdzennych mieszkańców? Czy zdaniem uczniów przynależność do cywilizacji europejskiej XXI w. daje gwarancję właściwego zachowania się względem przedstawicieli innych cywilizacji? A może przeciwnie - poczucie wyższości? Nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie własnych opinii i argumentów na ich poparcie w dyskusji.

Faza realizacyjna:

W pierwszej części tej fazy lekcji nauczyciel kieruje uwagę uczniów na bohaterów opowiadania Conrada: Marlowa i Kurtza. Prosi, by uczniowie opisali, w jaki sposób autor prezentuje ich postawy i ewentualne dylematy moralne. Podczas dyskusji uczniowie wykonują w zeszytach notatki. Słowa‑klucze, które powinny się w nich znaleźć, to np.: podboje kolonialne, postkolonializm, nadczłowiek, fałsz europejskiej cywilizacji. Następnie prosi uczniów, by zapoznali się z mapą zamieszczoną w e‑materiale i wykonali polecenie 2 związane z nią (odnoszące się do postaci Kurtza).
Później uczniowie, w parach, wykonują ćw. 2‑5 z sekcji „Sprawdź się” i po upływie wyznaczonego czasu wskazane osoby prezentują odpowiedzi swoich grup.
Indywidualnie uczniowie wykonują ćw. 6.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące lekcję, wracając do dyskusji z fazy wstępnej. Ostatnie, kluczowe pytanie może brzmieć: Jak rozumiecie znaczenie tytułu opowiadania Conrada?

Praca domowa:

Jaki stosunek do tubylców ujawnia się w słowach Marlowa przytoczonych w powyższym cytacie? Napisz rozprawkę na 150 słów.

Materiały pomocnicze:

Mateusz Będkowski, Polak w kongijskim piekle. Jak powstało „Jądro Ciemności” Josepha Conrada, „Mówią Wieki” 10, 2013.
Michał Choromański, Słowacki Wysp Tropikalnych, Poznań 1990.
Adam Hochschild, Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce, Warszawa 2012.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Grafika interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się