Scenariusz zajęć

II etap edukacyjny

Temat: Dlaczego symbole są ważne?

Treści kształcenia:

Uczeń:

1. Podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej – historia i społeczeństwo (4.3),

2. Wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych symboli państwowych – historia i społeczeństwo (3.1),

3. Wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce – historia i społeczeństwo (3.3),

4. Zna prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania – etyka (5).

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Zna pojęcie narodowości oraz obywatelskości, rozumie, że są to dwa elementy związane z możliwością bycia Polakiem,

• Wskazuje kryteria związane z przynależnością do wybranych grup etnicznych, regionalnych, państwowych,

• Wymienia najważniejsze symbole państwowe i podaje ich znaczenie,

• Rozumie znaczenie symboli dla komunikacji oraz poczucia więzi w różnych grupach społecznych,

• Krytycznie (refleksyjnie) analizuje znaczenie symboli polskości,

• Za pomocą narzędzi multimedialnych wyraża swoje wyobrażenia na temat tego, co ważne w życiu państwowym,

• Za pomocą symboli przedstawia cechy osobowe.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Definiuje pojęcia,

• Poszukuje kryteriów (decydujących o przynależności do określonej grupy),

• Formułuje własne argumenty,

• Słucha uważnie cudzych argumentów i ocenia ich wagę,

• Pracuje w grupie,

• Tworzy i interpretuje komunikaty o znaczeniu symbolicznym.

Środki dydaktyczne:

• Zasoby multimedialne: zadanie interaktywne Oto moje królestwo, karta pracy Moje państwo – moje godło oraz plansza informacyjna Kim jestem?,

• Mapa Polski (na wyposażeniu klasy),

• Komputer z głośnikami/projektor multimedialny/tablica interaktywna,

• Pisaki, arkusze papieru/tablica i kreda,

• Kredki, flamastry,

• Szablony ludzików.

Metody nauczania:

• Podające: rozmowa, wyjaśnienie,

• Praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe,

• Problemowe: aktywizujące – zabawa z mapą, dyskusja, burza mózgów,

• Programowana: z użyciem komputera.

Formy pracy:

• Zbiorowa,

• Indywidualna.

Przed zajęciami:

Kilka dni przed zajęciami nauczyciel prosi uczniów o zebranie informacji o trzech osobach z rodziny, najlepiej takich, które mieszkają w różnych regionach kraju bądź za granicą, ale są Polakami. Rozdaje dzieciom kartonowe szablony ludzików, które będą oznaczać te osoby. Uczniowie kolorują i docinają szablony tak, aby według nich charakteryzowały konkretną osobę, oraz doklejają jej imię.

Także sam prowadzący przygotowuje szablony figurek, symbolizujących osoby z życia publicznego – zbiór jego „ludzików” powinien obejmować kilkanaście postaci z całego kraju, tak aby mógł wypełnić puste pola na mapie zapełnionej szablonami uczniów; figurki zaprojektowane przez nauczyciela mogą oznaczać osoby, których status jest ciekawy, nietypowy, np. które mają inną narodowość, ale polskie obywatelstwo.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel wita uczniów i sprawdza, czy mają przygotowane szablony zgodnie z wcześniejszymi zaleceniami. Następnie prosi ich, by przyczepili figurki do odpowiednich miejsc na mapie, zgodnie z miejscem zamieszkania (osoby mieszkające za granicą sytuuje się poza konturem). Każde dziecko mówi kilka zdań o osobie, którą oznacza „ludzik”. Do figurek uczniowskich prowadzący zajęcia dodaje postaci sporządzone przez siebie. Celem tych działań jest uzyskanie na mapie jak najbardziej bogatego i zróżnicowanego obrazu Polaków. W komentarzu nauczyciel podkreśla owo zróżnicowanie.

2. Prowadzący wyświetla planszę informacyjną Kim jestem? i zgodnie z nią kieruje do klasy pytania o kryteria przynależności osób symbolizowanych przez figurki do określonej grupy „lokalnej”. Ostatnie pytanie dotyczy przynależności narodowej. Plansza obejmuje tylko wybrane grupy, dlatego można zachęcić uczniów, zwłaszcza mających zainteresowania etnograficzne, do zadania pytań o przynależności nieujęte na planszy. W trakcie pytania o poszczególne grupy dzieci, które przykleiły na mapie szablon z daną przynależnością, mogą wykonywać jakiś symboliczny gest z nią związany (np. Pomorzanie – gest pływania).

3. Odpowiedzi na pytanie ostatnie, dotyczące polskiej narodowości, oraz symboliczny gest wybrany przez dzieci jako określający Polaka stanowią punkt wyjścia do dalszej części zajęć: dyskusji o kryteriach narodowych i obywatelskich – wyznacznikach „bycia Polakiem”. Uzupełniając zdanie: „Ktoś jest Polakiem, ponieważ…”, dzieci będą zapewne przywoływać związki różnego typu. Nauczyciel w trakcie dyskusji powinien podzielić je na dwa rodzaje: te, które dotyczą identyfikacji narodowościowej (tradycja, kultura, historia, poczucie wspólnoty i odrębności, więź z symboliką narodową itp.), oraz te, które odnoszą się do obywatelstwa (posiadanie paszportu, prawa obywatelskie itp.). Należy zwrócić uwagę, że kryterium miejsca zamieszkania (terytorialne) nie odgrywa decydującej roli. Prowadzący zaznacza, że „bycie obywatelem” bazuje na więzi prawnej obywatela i państwa. W opisie „obywatelskości” powinny znaleźć się przykłady wzajemnych praw i obowiązków obywatela i państwa ujętych w rozdziale II Konstytucji RP. Następnie uczniowie dyskutują wzajemne zależności między byciem Polakiem a byciem obywatelem polskim. Trzeba wskazać, że nie każda osoba narodowości polskiej jest polskim obywatelem oraz nie każdy polski obywatel jest polskiej narodowości.

4. Następnie nauczyciel przypomina, że mamy symbole narodowe i państwowe. Wykorzystując metodę burzy mózgów, uczniowie wymieniają ważne – ich zdaniem – symbole polskości (np. godło, hymn, flaga). Zastanawiają się też nad pytaniem, do czego ich potrzebujemy.

5. Prowadzący prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia interaktywnego Oto moje królestwo, z użyciem tablicy interaktywnej lub komputera. Każde dziecko wyobraża sobie, że jest królem (założycielem) nowego państwa, a jego zadaniem jest stworzenie własnego godła z elementów takich jak zwierzęta, słońce, gwiazdy, księżyc, rośliny, średniowieczne miecze, tarcze itp. Wykonane godło jest efektem kompromisu – koniecznego przy wspólnej zabawie.

6. Karta pracy Moje państwo – moje godło.

Własne pomysły uczniowie mogą natomiast realizować, wypełniając polecenia, które zawiera karta pracy. Najpierw rysują godło zgodnie z własną inwencją, a następnie redagują krótkie uzasadnienie wyboru określonych elementów przy samodzielnym tworzeniu symbolu. Po wykonaniu zadań następuje prezentacja rysunków wraz z odczytaniem tekstów. Wskazane jest, aby nauczyciel zwrócił szczególną uwagę na pracę osób uzdolnionych plastycznie (rysunek godła) oraz przejawiających zdolności językowe (uzasadnienie plastycznych wyborów), aby włożyły w swoją pracę jak najwięcej wysiłku. Uczniowie słabsi lub mający problemy w którejś z wymienionych dziedzin powinni móc liczyć na dodatkowe wskazówki prowadzącego.

7. Podsumowanie zajęć.

Nauczyciel rekapituluje ważniejsze treści zajęć dotyczące pojęć obywatelstwa i narodowości, kryteriów związanych z przynależnością do wybranych grup etnicznych, regionalnych i państwowych, a także symboli narodowych.

Na koniec uczniowie kończą kolejno zdania:

• Dzisiaj dowiedziałem/dowiedziałam się, że…

• Zaczynam się zastanawiać…

• Zdziwiłem/zdziwiłam się, że…