Dwór i folwark szlachecki.

Rc6UVqNbS6USQ

Zapoznaj się z poniższymi źródłami historycznymi dotyczącymi warunków życia polskiej szlachty i pracy chłopów w XVI wieku.

R14fmXu0QwOwI	Źródło 1. Sługa pana. Drzeworyt z XVI w., z dzieła O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytków ziemskich albo rolnych, autorstwa Piotra Krescentyna

R1DNyJtUHOEuL

Indeks górny [źródło: https://polona.pl/item/o‑pomnozeniu‑y-rozkrzewieniu‑wszelakich‑pozytkow‑ksiag‑dwoienascie,MzM1Mzg0Mw/8/#info:metadata] Indeks górny koniec^{[źródło: https://polona.pl/item/o‑pomnozeniu‑y-rozkrzewieniu‑wszelakich‑pozytkow‑ksiag‑dwoienascie,MzM1Mzg0Mw/8/#info:metadata]}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 2. Dwór w Mereszowszczyźnie. Ilustracja z Encyklopedii staropolskiej, autorstwa Zygmunta Glogera.

R14H8KjYNVz6o

Indeks górny [źródło: pl.wikisource.org/w/index.php?title=Plik:Pamiątkowy_niegdyś_dwór_w_Mereszowszczyźnie.jpg] Indeks górny koniec^{[źródło: pl.wikisource.org/w/index.php?title=Plik:Pamiątkowy_niegdyś_dwór_w_Mereszowszczyźnie.jpg]}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 3. Orka. Drzeworyt z XVI w., z dzieła O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytków ziemskich albo rolnych autorstwa Piotra Krescentyna.

RjLi2WeFlVpQ2

Indeks górny [źródło: https://polona.pl/item/o‑pomnozeniu‑y-rozkrzewieniu‑wszelakich‑pozytkow‑ksiag‑dwoienascie,MzM1Mzg0Mw/8/#info:metadata] Indeks górny koniec^{[źródło: https://polona.pl/item/o‑pomnozeniu‑y-rozkrzewieniu‑wszelakich‑pozytkow‑ksiag‑dwoienascie,MzM1Mzg0Mw/8/#info:metadata]}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 4. Kowal przy pracy. Drzeworyt z XVI w., z dzieła O ziołach i mocy ich, autorstwa Stefana Falimierza.

Rh3KlfCtrJYsd

Indeks górny https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/2167/edition/2228/content^{https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/2167/edition/2228/content}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 5. Wypas owiec. Drzeworyt z XVI wieku., z dzieła O ziołach tutecznych y zamorskich y o moczy ich , autorstwa Hieronima Spiczyńskiego

RxXEqUFrZrwrk

Indeks górny [źródło: https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/2167/edition/2228/content] Indeks górny koniec^{[źródło: https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/2167/edition/2228/content]}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 6. Chałupa chłopska. Rysunek z XIX‑wiecznej Encyklopedii staropolskiej, autorstwa Zygmunta Glogera

R1RilXInwM83b

Indeks górny [źródło: https://polona.pl/item/encyklopedja‑staropolska‑ilustrowana‑t-3‑k-p,MTEzNzgzNjI/4/#info:metadata] Indeks górny koniec^{[źródło: https://polona.pl/item/encyklopedja‑staropolska‑ilustrowana‑t-3‑k-p,MTEzNzgzNjI/4/#info:metadata]}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 7. Uniwersał królewski z 1518 r. [fragment]

Na żądanie szlachty […], że wszyscy chłopi wszystkich i poszczególnych wsi […] winni i niech będą zobowiązani pracować teraz i po wieczne czasy przez jeden dzień w każdym tygodniu dla swoich panów; a inne prace, które zwykle wykonywali, winny być zachowane według dawnego zwyczaju.

uniwersał – tu: list królewski dotyczący ważnych spraw i wydarzeń

R14fmXu0QwOwI	Źródło 8. Ustawa sejmu przeciwko zbiegłym chłopom z 1532r. [fragment]

Radząc nad pożytkiem spraw prywatnych ogółu [szlachty] naszego królestwa, które najwięcej szkody ponoszą przez złośliwość zbiegłych chłopów, czyli kmieci, lub ich synów, tak, że wielu z naszych poddanych z braku sług i robotników cierpi na skutek zaniedbania pilnych robót, postanawiamy i uchwalamy: Starostowie i ich zastępcy, jak również władze miejskie grodów i miast mają chwytać przebywających tam wszystkich chłopów, czyli kmieci, zagrodników, czy jakichkolwiek innych poddanych lub ich synów, którzy uciekając bez wiedzy i woli swego pana przenoszą się do innych okolic. Schwytanych mają używać do prac służebnych tak długo, dopóki pan zatrzymanego lub zatrzymanych od nalazłszy nie zażąda ich […].

kmieć - gospodarz pełnorolny posiadający duże gospodarstwo

zagrodnik - gospodarz posiadający tylko niewielką zagrodę i mało ziemi

starosta - urzędnik sprawujący w imieniu monarchy władzę nad określonym terytorium

R14fmXu0QwOwI	Źródło 9. Sebastian Klonowic O doli chłopa, 1600 r. [fragment]

[...] Kmiotaszek ubogi bezustannie dla dwora
Robi sobą i bydłem aż do wieczora,
Karmi się ustawicznie biedą i kłopotem,
Zimnem i upalaniem, łzami, dymem, potem […]

kmiotaszek – biedny chłop

Indeks górny [źródło: http://delibra.bg.polsl.pl/Content/24932/BCPS_28251_1939_Dzieje‑kultury‑polsk.pdf] Indeks górny koniec^{[źródło: http://delibra.bg.polsl.pl/Content/24932/BCPS_28251_1939_Dzieje‑kultury‑polsk.pdf]}

R14fmXu0QwOwI	Źródło 10. Zbiegły chłop w dybach. Drzeworyt z XVI w.

R1dFjA61HKrzZ

dyby - deski z otworami, w które zakuwano ręce i nogi więźnia

R14fmXu0QwOwI	Źródło 11. Andrzej Frycz Modrzewski, O niedoli chłopów w Rzeczypospolitej, tekst z 1595 r. [fragment]

Należy oczy na to otworzyć, że żywot chłopa nie różni się od żywota niewolnika, że zawsze on przykuty do pługa i ziemi, że od rana do nocy pracuje czy to dla siebie, czy swego pana. Wielu z nich starczy chleba ledwo na pół roku […] przez resztę roku wiodą życie w okrutnej nędzy […] Nie wiem, czy egipska niewola była cięższa od chłopskiej.
egipska niewola – ciężka, niewolnicza praca; porównanie do niewoli egipskiej Żydów

Indeks górny [źródło: http://sbc.wbp.kielce.pl/Content/28382/PDF/wystawa.pdf] Indeks górny koniec^{[źródło: http://sbc.wbp.kielce.pl/Content/28382/PDF/wystawa.pdf]}

R1ZDEwSW0Apvp	Ćwiczenia

RBwXbbtutU8cA

Ćwiczenie 1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Ułóż ilustrację przedstawiającą XVI-wiecznych chłopów wg Jana Matejki. ( Wikimedia Commons, domena publiczna).

Na podstawie źródeł 1‑5.

Na podstawie źródeł 2. i 6.

Na podstawie źródeł 7., 9. i 10.

Przedstaw obowiązki chłopów wobec szlachciców - ich panów

Na podstawie źródeł 9‑11.

Rh1ssfi7xH1Fq	Praca domowa

Warto zapoznać się z materiałami edukacyjnymi:

Społeczeństwo Rzeczypospolitej.

Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana.