współbrzmienie co najmniej trzech różnych dźwięków.

ur. 17 II 1653, Fusignano, zm. 8 I 1713, Rzym, kompozytor włoski.

sposób wykonania akordu polegający na szybkim następstwie jego dźwięków składowych, tak jak w grze na harfie.

rodzaj akompaniamentu w grze na instrumentach klawiszowych, częsty w utworach D. Albertiego, później klasyków, zwłaszcza W.A. Mozarta, polegający na sfigurowaniu akordów przeznaczonych dla lewej ręki.

(ur. 28 sierpnia 1894 w Grazu, zm. 14 sierpnia 1981 w Salzburgu) – austriacki dyrygent, znany przede wszystkim z interpretacji dzieł Wolfganga Amadeusza Mozarta i Richarda Straussa.

grupa poetów, uczonych i muzyków działająca w końcu XVI w. we Florencji; postulowała nowy styl muzyczny, tzw. monodię akompaniowaną.

uroczysty śpiew kościelny; też: utwór muzyczny stylizowany na wzór takiego śpiewu.

chorał rzymski, jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła Rzymskokatolickiego, ukształtowane na początku VIII w., a przekazane w rękopisach z IX w.; ich kodyfikację przypisuje się papieżowi Grzegorzowi I (stąd nazwa, VI w.); Chorał gregoriański opiera się na skalach modalnych; rozróżnia się 2 rodzaje śpiewów chorału gregoriańskiego: 1) śpiewną recytację, zwaną accentus, na jednym lub kilku dźwiękach, np. psalmów, Ewangelii; 2) śpiew właściwy, zwany concentus, bardziej sylabiczny lub melizmatyczny, np. w częściach stałych i zmiennych mszy, w antyfonach, hymnach; chorał gregoriański może być wykonywany solo lub chóralnie, także w sposób responsorialny (chór i solista na przemian) lub antyfonalny (2 chóry na przemian).

[gr. chrōmatíkos ‘barwny’], podwyższanie lub obniżanie któregokolwiek ze stopni skali diatonicznej, „barwienie” skali diatonicznej, uzyskiwanie w niej półtonowych odstępów, gdy dźwięk sąsiadujący był pierwotnie odległy o cały ton.

[gr. diá ‘przez’, tónos ‘ton’], zasada oparcia przebiegu muzycznego wyłącznie na dźwiękach skal diatonicznych; zasada doboru dźwięków w obrębie jednej skali siedmiodźwiękowej, w której między dźwiękami istnieją ściśle określone odległości.

[gr. dís ‘dwa razy’, łac. cantus ‘śpiew’], w średniowiecznej teorii muzyki głos wyższy, dokomponowywany do już istniejącego (cantus), także typ tworzonej tą techniką kompozycji (konduktus i klauzula z rytmizowanym tenorem) lub w ogóle śpiew dwugłosowy; w XIV w. discantus był równoznaczny z kontrapunktem.

powtórzenie motywu lub tematu w utworze muzycznym w zmniejszonych zwykle o połowę wartościach rytmicznych.

[łac.], kształtowanie linii melodycznej (melodia), wykorzystujące dźwięki gamy diatonicznej lub chromatycznej (diatonika, chromatyka), a także dźwięki tzw. akordów rozłożonych (czyli akordów rozłożonych na składniki), prowadzonych zazwyczaj w drobnych i równych wartościach rytmicznych.

następstwo dźwięków uporządkowanych wg stosunków interwałowych właściwych dla określonej skali w systemie dur‑moll.

[fr. glissade ‘ślizganie się’], płynne przejście od jednego dźwięku do innego.

ur. 2 VII 1714, Erasbach (Bawaria), zm. 15 XI 1787, Wiedeń, kompozytor niemiecki.

wykonywanie czegoś, np. utworu muzycznego, bez przygotowania; też: rzecz tak powstała i wykonana.

jeden z nurtów muzyki współczesnej, powstały pod koniec XIX w. w kręgu Murzynów amerykańskich, łączący tradycje muzyczne euro‑amerykańskie z afrykańskimi.

[łac.], typ śpiewnej melodyki o rodowodzie wokalnym i charakterze lirycznym.

[fr. < łac.], cembalo, klawicymbał, instrument muz. z grupy chordofonów szarpanych klawiszowych (chordofony), kształtem zbliżony do fortepianu; zamiast młotków wyposażony w skoczki z piórkami, które po naciśnięciu klawisza podnoszą się do góry szarpiąc struny. Mechanizm k. nie daje możliwości dynamicznego cieniowania dźwięku; ze względu na to zaopatrywano k. w liczne rejestry pozwalające na zmianę barwy brzmienia i głośności. K. do gry solowej miały 2, a nawet 3 manuały, czasem także klawiaturę nożną (pedał). Najwcześniejsze wiadomości o k. pochodzą z XIV w. Do XVIII w. był to najważniejszy strunowy instrument klawiszowy, popularny zwłaszcza w okresie baroku jako instrument solowy i realizujący basso continuo, wyparty następnie przez fortepian; obecnie stosowany gł. w wykonawstwie muzyki dawnej.

kompozytorzy działający we Francji 1650–1750, którzy przyczynili się do rozwoju muzyki klawesynowej w okresie późnego baroku i wczesnego klasycyzmu.

(Giovanni Battista), ur. 28 XI 1632, Florencja, zm. 22 III 1687, Paryż, kompozytor francuski, pochodzenia włoskiego.

ciąg następujących po sobie dźwięków, uporządkowanych według zasad tonalnych, rytmicznych i formalnych, tworzących pewną całość.

sposób tworzenia i rozwijania melodii, charakterystyczny dla jakiegoś utworu, stylu, kompozytora lub epoki.

Mikołaj Radomski, Nicolaus de Radom, żył w 1. poł. XV w., kompozytor.

[wł.], ozdobnik; szybkie przejście z dźwięku na jego górną lub dolną sekundę i powrót do dźwięku wyjściowego.

najmniejszy składnik formy utworu; charakterystyczny fragment melodii, powtarzający się i rozwijany w utworze muzycznym.

muzyka ludu, rozumiana rozmaicie w zależności od przyjętej definicji ludu (na ogół nawiązywano do łac. populus ‘wspólnota wszystkich obywateli’ i vulgus ‘niższa warstwa społeczeństwa’). Wiele cech specyficznych muzyki ludowej wynika z jej funkcji (związek z obrzędami, czynnościami). Muzyka ludowa jako dział folkloru jest przedmiotem badań etnologii muzycznej (etnomuzykologii), która od końca XIX w. jest jednym z działów muzykologii.

przeznaczona do wykonania przez głosy ludzkie: solo lub w zespole (ansambl, chór).

przeznaczona do wykonywania na instrumentach; zespołowa (kameralna, orkiestrowa), solowa (fortepianowa, skrzypcowa itd.).

rodzaj ozdobnika melodycznego; ozdobnik polegający na wykonaniu w krótkich wartościach rytmicznych linii melodycznej złożonej z: dźwięku ozdabianego; dźwięku o sekundę wyżej; ponownie dźwięku ozdabianego; dźwięku o sekundę niżej; powrotu na dźwięk ozdabiany.

[wł. < łac.], dramatyczno‑muzyczny, wokalno‑instrumentalny, z akcją dramatyczną, monologami i dialogami ujętymi w libretcie, przeznaczony do wykonania na scenie (z odpowiednią scenografią), zwykle w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, również zwanym operą.

dźwięk lub grupa dźwięków służących do urozmaicenia i ożywienia melodii.

szybkie następstwo dźwięków.

ozdobnik w postaci dźwięku wykonywanego bardzo szybko w połączeniu z dźwiękiem głównym.

wł. recitativo, śpiew o charakterze deklamacyjnym, służący do prezentacji akcji scenicznej w operze; śpiew w operach, oratoriach i kantatach, zbliżony do deklamacji; fragment utworu instrumentalnego o takich cechach.

drugi stopień skali diatonicznej (diatonika, skala), także interwał między pierwszym a drugim stopniem, drugim a trzecim itd., złożony w zasadzie z 1–2 półtonów (tzn. z półtonu lub całego tonu).

zbiór, co najmniej 2 dźwięków, tworzących w ramach każdej oktawy stały układ stosunków interwałowych (interwał), np. pentatonika, 6‑stopniowa skala całotonowa, heptatonika (którą tworzą głównie skale diatoniczne, m.in. durowa i molowa), 12‑stopniowa skala chromatyczna, 24‑stopniowa skala ćwierćtonowa i inne skale mikrofonowe.

instrumentalny utwór muzyczny składający się zwykle z trzech lub czterech odrębnych części.

system organizacji materiału dźwiękowego w muzyce eur., panujący od ok. poł. XVII do pocz. XX w., zw. też systemem funkcyjnym, systemem tonalnym lub tonalnością dur‑moll.

system dur‑moll

ur. 8 VI 1810, Zwickau (Saksonia), zm. 29 VII 1856, Endenich k. Bonn, niemiecki kompozytor i pianista, jeden z głównych przedstawicieli romantyzmu w muzyce.

[wł., ‘drżąco’], rodzaj artykulacji, polegający na szybkim powtarzaniu 1 lub na przemian 2 dźwięków (akordów); szybkie powtarzanie jednego lub na przemian dwóch dźwięków albo akordów w grze na instrumencie lub w śpiewie, dające efekt wibrowania dźwięku.

ozdobnik muzyczny polegający na szybkim powtarzaniu dwu sąsiadujących ze sobą dźwięków.

ur. 22 V 1813, Lipsk, zm. 13 II 1883, Wenecja, kompozytor niemiecki, także dyrygent i poeta, jeden z najwybitniejszych twórców dramatu muzycznego.

utwór muzyczny, w którym występują zmiany tematu, melodii, harmonii; zmiany tematu, melodii, harmonii, rytmu itp. w przebiegu utworu muzycznego.

relatywny czas trwania dźwięków regulowany przez metrum.

ur. 13 III 1860, Windischgraz (pd. Styria, ob. Slovenj Gradec, Słowenia), zm. 22 II 1903, Wiedeń, kompozytor austriacki.

jednoczesność brzmienia dźwięków łączących się ze sobą według określonych praw muzycznych; też: grupa dźwięków brzmiących jednocześnie.