Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RqHzc20Yppo7G1
Złota kartka, na środku której zapisany jest temat lekcji: Epoki w dziejach muzyki - klasycyzm.

Epoki w dziejach muzyki – klasycyzm

Ważne daty

1732‑1809 – lata życia Józefa Haydna

1756‑1791 – lata życia Wolfganga Amadeusza Mozarta

1770‑1827 – lata życia Ludwiga van Beethovena

1778 – powstawnie pierwszej polskiej śpiewogry Nędza uszczęśliwiona Macieja Kamieńskiego

1786 – skomponowanie opery Wesele Figara Wolfganga Amadeusza Mozarta

1794 – powstanie Krakowiaków i górali z muzyką Jana Stefaniego

1797 – powstanie Mazurka Dąbrowskiego

1807 – powstanie Księstwa Warszawskiego

1808 – skomponowanie V Symfonii Ludwiga van Beethovena

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1Hy2HcQsQz9x
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów
lub/i w całości):

a) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do
współczesności).

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

3) form muzycznych: budowa okresowa, AB, ABA, ABA1, kanon, rondo, wariacje, pieśń, opera, balet, operetka, musical, koncert, symfonia.

6. Wymienia nazwy epok w dziejach muzyki (średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm, muzyka XX w.) oraz potrafi wskazać kompozytorów reprezentatywnych dla nich.

Nauczysz się

opowiadać o życiu i twórczości J. Haydna, W. A. Mozarta, L. van Beethovena;

omawiać cechy stylistyczne epoki klasycyzmu;

rozpoznawać utwory: Wolfganga Amadeusza Mozarta (Alla turca allegretto, Aria Królowej Nocy), Josepha Haydna (Symfonia nr 94: Niespodzianka) oraz Ludviga van Beethovena (V Symfonia c‑moll op. 67).

Klasyczny, czyli jaki?

Po okresie wielkiego przepychu nastał czas perfekcyjnego piękna. Powrócono do starożytnych koncepcji, a kolejną próbą przywrócenia ponadczasowych, starożytnych ideałów piękna była epoka klasycyzmuKlasycyzmklasycyzmu.

Słowo klasycyzm swoje źródło ma w starożytnym Rzymie, gdzie mianem civis classicus określano obywateli należących do najwyższej klasy społecznej. Dla pozostałych Rzymian stanowili wzór zachowania, cnót i postawy obywatelskiej. Od tego momentu termin „klasyczny” oznaczał doskonałość i mistrzostwo. Stąd właśnie mowa o „klasycznych proporcjach”, przyjmując, że określone w ten sposób zjawiska uznajemy za typowe, tradycyjne i doskonałe. W okresie klasycyzmu koncepcje w sztuce ponownie nawiązują do starożytności. Wcześniej do czasów starożytnych odwoływano się już w renesansie. Potem nastał barok, w którym dominowała różnorodność, i przepych. Klasycyzm uznawany jest więc za kolejną próbę przywrócenia ponadczasowych, starożytnych ideałów piękna.

Klasycyzm objawił się przede wszystkim w architekturze, malarstwie, rzeźbie i muzyce. Nowo powstające gmachy i budowle zawierały elementy architektury greckiej i rzymskiej. W dziedzinie rzeźby powróciła tematyka mitologiczna, w malarstwie bardzo duże znaczenie zyskała tematyka historyczna.

R1R3a03afNZXW1
Budowle w stylu klasycystycznym. Od lewej: Bartosz Morąg (fot.) Belweder (Pałac Prezydencki) w Warszawie, wikimedia.org, CC BY 3.0; Marcin Białek (fot.), Teatr Wielki w Warszawie, wikimedia.org, CC BY 3.0; Cezary P. (fot.), Biały Dom w Waszyngtonie, wikimedia.org, domena publiczna; Roman Eugeniusz (fot.), Pałac na Wodzie w Warszawie, wikimedia.org, CC BY 3.0; Berthold Werner (fot.), Brama Brandenburska w Berlinie, Nimecy, wikimedia.org, CC BY 3.0; Rafał T. (fot.), Budynek komisji wojewódzkiej w Radomiu, fotopolska.eu, CC BY 2.5

Klasycy wiedeńscy

Mianem klasyków wiedeńskich określa się trzech kompozytorów tworzących w okresie klasycyzmu tj. Józefa Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta oraz Ludwiga van Beethovena. Nazwa wiedeńscy wzięła się od miejsca, w którym żyli i tworzyli kompozytorzy.

R1J474wQEl0oI
Od lewej: Thomas Hardy, „Portret Josepha Haydna”, 1791, Royal College of Music Museum of Instruments, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna; Barbara Kraft, „Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta”, 1819, wikimedia.org, domena publiczna; Ferdinand Georg Waldmüller, „Portret Ludwiga van Beethovena”, 1823, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna

Józef Haydn urodził się w 1732 r. w małej wiosce w Austrii. Chłopięce lata spędził w Wiedniu, gdzie śpiewał w chórze katedry św. Stefana. Uczył się  śpiewu, gry na fortepianie i skrzypcach, a także zaczął komponować. Nauczał, grywał w zespołach, a przede wszystkim uzupełniał swoje wykształcenie. W roku 1761 rozpoczął służbę na dworze książąt. Prowadził tam orkiestrę i teatr operowy. Służbę na dworze książąt pełnił prawie 30 lat. W 1790 r. Haydn przeniósł się do Wiednia. Odbył dwie długie i pełne sukcesów podróże artystyczne do Londynu. Przez krótki czas był nauczycielem Beethovena. Ostatnie lata swojego życia spędził głównie w Wiedniu, gdzie zmarł w 1809 r.

R17oxXWkFqUu5
Na ilustracji interaktywnej portret Josepha Haydna. Na obrazie mężczyzna w średnim wieku, twarz pociągła, wyrazisty nos, wąskie usta, brązowe oczy. Na głowie biała peruka, na wysokości ucha ułożone loki. Ubrany jest w białą koszulę z żabotem i ciemny surdut. W prawej ręce, pod lewym ramieniem trzyma bogato zdobioną książkę, być może są to nuty. Siedzi na ciemnoczerwono-brązowym fotelu. Tło jest brązowo-czerwone. Światło pada na twarz i lewe ramię mężczyzny. W centrum obrazu znajduje się punkt interaktywny, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Haydn tworzył niemal wszystkie gatunki i formy muzyczne uprawiane w tym czasie. Przełomową rolę odegrał w dziejach muzyki instrumentalnej. Bywa nazywany „ojcem symfonii”, których skomponował 104. Haydn uważany jest także za „ojca kwartetu”. Tworzył także utwory fortepianowe. Twórczość wokalno-instrumentalna to przede wszystkim opery, oratoria, msze i inne utwory religijne.”
Portret Josepha Haydna: ilustracja interaktywna
Źródło: online skills sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wolfgang Amadeusz Mozart urodził się 27 stycznia 1756 roku w Salzburgu. Gdy miał cztery lata, rozpoczął u swego ojca naukę muzyki, zaś w rok później zaczął komponować. Dzieciństwo Mozarta upłynęło na ciągłych podróżach koncertowych. W wieku trzynastu lat Mozart został mianowany na pierwszego skrzypka w nadwornej orkiestrze arcybiskupa Hieronymusa von Colloredo w Salzburgu. Kilka lat później opuścił Salzburg i osiedlił się w Wiedniu. W epoce klasycyzmu był to bardzo ryzykowny krok, ponieważ jego sytuacja była zależna od gustów zamożnych arystokratów i mieszczan. Nad życiem Mozarta zawisły czarne chmury – jego sztuka nie budziła już takich zachwytów jak niegdyś, nie był już bowiem „cudownym dzieckiem”, jego występy przestały być sensacją, a prawdziwych miłośników muzyki, zdolnych docenić wielkość talentu kompozytora było niewielu. Skomplikowana sytuacja życiowa nie wpłynęła jednak na osłabienie sił twórczych. Jego muzyka wciąż była pogodna, optymistyczna, pełna harmonii i równowagi. Mozart miał słabe zdrowie, w różnych okresach swojego życia cierpiał m.in. na przewlekłe zapalenie krtani, ospę, zapalenie wątroby, zatrucia pokarmowe, bóle głowy i zębów. Naukowcy cały czas sprzeczają się co do przyczyn śmierci kompozytora. Powstało blisko 120 teorii na ten temat. Choroba, która w 15 dni doprowadziła go do śmierci, objawiała się gorączką, bólem głowy, obfitymi potami, postępującym obrzękiem całego ciała. Nagła śmierć Mozarta stała się przyczyna powstania wielu legend –  z nich najbardziej popularna jest teza o otruciu Mozarta przez Salieriego (co stało się kanwą sztuki Petera Shaffera, która następnie była podstawą scenariusza filmu biograficznego Milosa Formana Amadeusz). Ciało Mozarta złożono w nie oznaczonym zbiorowym grobie na cmentarzu St. Marxer w Wiedniu.

RIxyCs5PFhI6t
Na ilustracji interaktywnej portret Wolfganga Amadeusza Mozarta. Na obrazie dość młody mężczyzna, raczej drobnej postury, twarz raczej pociągła, dość duży nos, wąskie usta, niebieskie oczy. Na głowie biała peruka, na wysokości ucha ułożone loki, z tyłu pozostałe włosy związane kokardą. Ubrany w białą koszulę z koronkowym żabotem i czerwony surdut. Tło obrazu ciemne, światło pada na połowę twarzy mężczyzny. W centralnej części obrazu umieszczony jest punkt interaktywny - po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Twórczość Mozarta jest niezwykle bogata, co tłumaczy się rzadką cechą talentu, jaką był obdarzony: przystępując do komponowania utworu miał w wyobraźni obraz całości gotowy w najdrobniejszych szczegółach. Tworzył z niezwykłą łatwością i szybkością, co potwierdzone jest faktem, że w rękopisach Mozarta brak skreśleń i poprawek, tak charakterystycznych dla większości kompozytorów. Komponował przede wszystkim opery, a także utwory religijne, pieśni, arie, symfonie, koncerty."
Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta: ilustracja interaktywna
Źródło: online skills sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ludwig  van  Beethoven urodził się w Bonn w 1770 roku. Pierwszym muzykiem w rodzinie Beethovenów był dziadek kompozytora, który zdobył posadę nadwornego muzyka w pałacu arcybiskupa. Ojciec Beethovena był także nadwornym muzykiem i to właśnie on zaczął uczyć muzyki utalentowanego syna. Pierwszy publiczny koncert Beethoven wykonał w wieku ośmiu lat. W późniejszym czasie przeprowadził się do Wiednia – największego ośrodka muzycznego ówczesnych czasów. W wieku 27 lat dokonał przerażającego odkrycia – jego słuch zaczął słabnąć. Lekarze nie potrafili mu pomóc. Do tej pory towarzyski, ograniczył kontakty z ludźmi, stopniowo zaczął wycofywać się z czynnego życia koncertowego. Narastająca głuchota pozwalała kompozytorowi tylko na ograniczony kontakt z otoczeniem za pomocą tzw. zeszytów konwersacyjnych, służących do zapisywania pytań i odpowiedzi. Umarł, mając lat 56.

RuBlga1OgtSeh
Na ilustracji interaktywnej portret Ludwiga van Beethovena. Na obrazie starszy mężczyzna, twarz raczej kwadratowa, wyraźnie zarysowana szczęka, wysokie czoło, ciemne, brązowe oczy są skierowane ku górze, smutne usta. Włosy siwe, średniej długości. Pod szyją biała apaszka, widoczne są też żółta kamizelka i brązowy surdut. Tło jasnobrązowe. W centralnej części obrazu umieszczono punkt interaktywny, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Szczególną pozycję w twórczości Beethovena zajmuje muzyka symfoniczna (dziewięć symfonii, uwertury, koncerty), fortepianowa (sonaty, ronda, wariacje) i kameralna.
Portret Ludwiga van Beethovena: ilustracja interaktywna
Źródło: online skills sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Przykłady polskiej muzyki okresu klasycyzmu

Maciej Kamieński

R1AuSMlD93M9q
Na ilustracji interaktywnej portret Macieja Kamieńskiego. Praca czarno-biała. Mężczyzna w średnim wieku, twarz raczej kwadratowa, spory nos, niewielkie usta. Włosy długie falowane, krótka grzywka. Ubrany w koszulę z kołnierzykiem, pod szyją zawiązana apaszka, na wierzchu surdut z ozdobnymi guzikami. W centrum obrazu umieszczony jest punkt interaktywny. Po naciśnięciu punktu pojawia się napis: „Maciej Kamieński, (ur. 13 października 1734, zm. 25 stycznia 1821 w Warszawie) – polski kompozytor słowackiego pochodzenia. Swoje młode lata spędził w Sopronie, gdzie zdobył wykształcenie muzyczne; w 1760 przeniósł się do Wiednia. Niecałe dwa lata później osiadł w Warszawie, gdzie zyskał sławę jako nauczyciel gry na fortepianie. Pochowany został na Powązkach w Warszawie. Kamieński tworzył opery, msze i oratoria. Do najważniejszych jego dzieł zalicza się: Nędza uszczęśliwiona (1778), Prostota cnotliwa (1779), Zośka, czyli wiejskie zaloty (1779)”.
Portret Macieja Kamieńskiego: ilustracja interaktywna
Źródło: online skills sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Sześć lat po pierwszym rozbiorze (1778) odbyła się premiera pierwszej polskiej opery z muzyką Macieja Kamieńskiego i librettem Wojciecha Bogusławskiego. Nędza uszczęśliwiona uchodziła do niedawna za pierwszą polską operę. Spektakl składa się z dwóch aktów i rozgrywa się w osiemnastowiecznej polskiej wsi.

Pierwszy akt opowiada o tym, jak to wieśniaczka Anna próbuje wydać za mąż swoją córkę Kasię bogatemu mieszczaninowi Janowi. Kasia darzy jednak uczuciem ubogiego Antka, który mieszka w tej samej wiosce. Katarzyna rozumie intencje matki i nie chce się jej sprzeciwiać. Zrozpaczony Antek udaje się do dziedzica wioski i prosi go o pomoc.

W drugim akcie Katarzyna waha się i informuje Jana, że swoją rękę mu odda, ale jej uczucia nadal będą skierowane do Antka. Anna, matka Katarzyny widząc działania swojej córki postanawia wymyślić historię, o tym, że  przygotowuje się już do wyjścia z domu na żebraczą tułaczkę, ponieważ ich sytuacja będzie tragiczna, jeżeli Kasia nie zdecyduje się poślubić Jana. W międzyczasie pojawia się wysłannik dziedzica i oznajmia, iż dobry pan, postanowił pomóc Kasi i Antkowi, aby mogli założyć własne gospodarstwo i szczęśliwie żyć ze sobą. Ostatecznie Jan rezygnuje z ręki Katarzyny i wprasza się na wesele.

Karol Kurpiński

RGfFnF0P59rUP
Na ilustracji interaktywnej portret Karola Kurpińskiego. Na obrazie dość młody mężczyzna. Twarz raczej okrągła, średni nos i dość duże usta. Krótkie włosy i obfite bokobrody. Portret jest czarno-biały. Mężczyzna ma pod szyją zawiązaną białą apaszkę, ciemną kamizelkę i ciemny surdut. W centrum znajduje się punkt interaktywny, po jego naciśnięciu pojawi się napis: „Karol Kazimierz Kurpiński (urodzony w 1785 we Włoszakowicach, zmarł 18 września 1857 w Warszawie), polski kompozytor okresu klasycyzmu, dyrygent i pedagog. Pierwszym nauczycielem Karola był jego ojciec, który edukował go w grze na skrzypcach, organach i podstawach kompozycji. W wieku 12 lat, został organistą w kościele w Sarnowie pod Rawiczem, u swojego wuja, księdza proboszcza Karola Wańskiego. W 1800 jego drugi wuj, wiolonczelista Roch Wański zaproponował mu pracę jako drugi skrzypek w orkiestrze na dworze starosty Feliksa Polanowskiego w Moszkowie. Po zlikwidowaniu kapeli w 1808 Kurpiński przeprowadził się do Lwowa, gdzie przez dwa lata utrzymywał się z lekcji gry na fortepianie. W 1810 Kurpiński zamieszkał w Warszawie. Tam, dzięki rekomendacji Józefa Elsnera i Jana Nepomucena Szczurowskiego dostał propozycję pracy jako drugi dyrygent orkiestry Teatru Narodowego. Funkcję dyrygenta Karol Kurpiński pełnił przez 30 lat, najpierw wraz z Elsnerem, później (od 1824) samodzielnie. Lata 1810-1820 są uznawane za okres najobfitszej twórczości operowej oraz działalności publicystycznej Kurpińskiego. Jego debiut kompozytorski przypadł 4 grudnia 1810 kantatą ku czci Napoleona. W maju 1811 miała premierę jego pierwsza opera: „Dwie chatki”. W 1820 rozpoczął wydawanie i sprzedaż czasopisma muzycznego pod tytułem: „Tygodnik Muzyczny”, w którym publikował artykuły na temat estetyki, historii muzyki, recenzował opery i koncerty. Niestety, po półtora roku pismo przestało się ukazywać z powodu braku czytelników. W 1823 wyjechał jako stypendysta rządu w ośmiomiesięczną podróż po Europie w celu zaznajomienia się z organizacją teatrów operowych w Zachodniej Europie i przeniesienia ich osiągnięć na grunt sceny warszawskiej. Z podróży tych zachował się dziennik.”
Portret Karola Kurpińskiego: ilustracja interaktywna
Źródło: online skills sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Karol Kurpiński uznawany jest za kompozytora przełomu klasycyzmu i romantyzmu. Łączył klasyczne elementy z polskim folklorem muzycznym. W centrum jego zainteresowań znajdowały się opery. Z 27 wystawionych przez niego dzieł scenicznych, zachowało się 18. Tematyką jego oper były często błahe historie miłosne, tematyka historyczna, ludowa i fantastyczna. Wpływ Josepha Haydna i Wolfganga Amadeusza Mozarta jest w muzyce Kurpińskiego bardzo wyraźny. To od nich polski kompozytor przejmował wzory formalne, instrumentację, brzmienie.

Kurpiński tworzył utwory orkiestrowe, fortepianowe, pieśni, kantaty, opery, balety oraz utwory religijne. Jednym z najważniejszych utworów jest Koncert klarnetowy B‑dur.

R1eUgwh7XlCO4
Na nagraniu koncert klarnetowy B‑dur, autorstwa Karola Kurpińskiego. Utwór jest pogodny, partia klarnetu jest bardzo popisowa, zawiera pasaże i szybkie przebiegi dźwięków. Soliście akompaniuje pianista.

Józef Elsner

RzNDnt2SkKlq6
Na ilustracji interaktywnej portret Józefa Elsnera. Na obrazie mężczyzna w średnim wieku. Twarz raczej okrągła, średni nos i dość duże usta. Krótkie włosy i niewielkie bokobrody. Portret jest czarno-biały. Mężczyzna ma pod szyją zawiązaną białą apaszkę, Ubrany jest w ciemny surdut. W centrum znajduje się punkt interaktywny po jego naciśnięciu pojawi się napis:Józef Elsner (urodzony 1 czerwca 1769 w Grodkowie, zmarł 18 kwietnia 1854 w Elsnerowie) – polski kompozytor pochodzenia niemieckiego, pedagog, i nauczyciel Fryderyka Chopina. Od najmłodszych lat interesował się muzyką, i śpiewał w chórze kościelnym. W wieku 12 lat został wysłany do gimnazjum we Wrocławiu, gdzie uczył się gry na skrzypcach, śpiewu oraz basso continuo. Rok później bo w 1782 w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu został wykonany jego motet Ave Maria gratiae plena na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów. Jesienią 1791 przeniósł się do Brna na posadę skrzypka w orkiestrze teatralnej. Wiosną 1792 zamieszkał we Lwowie i objął tam stanowisko kapelmistrza teatru, w którym wystawił dwie swoje opery. Od 1795 zaczął współpracować z Wojciechem Bogusławskim - dyrektorem niemieckiego teatru lwowskiego. Od tego momentu Elsner komponował opery polskie do tekstów Bogusławskiego. W tym samym czasie zainteresował się polską muzyką ludową. W roku 1799 Elsner przeniósł się na stałe ze Lwowa do Warszawy. Do roku 1824 prowadził operę w Teatrze Narodowym. W latach 1802–1825 pisał recenzje i artykuły do czasopism polskich. W latach 1821-31 Elsner otworzył trzy szkoły muzyczne, każda prezentowała inny poziom nauczania, wśród nich była Szkoła Główna Muzyki. W niej właśnie uczył się Fryderyk Chopin, któremu wystawił słynną ocenę: — szczególna zdatność, geniusz muzyczny.
Zakład Litograficzny Aleksandra Chodkiewicza, „Portret Józefa Elsnera”, 1818-1827, Biblioteka Narodowa, Warszawa, polona.pl, domena publiczna

Elsner tworzył msze, oratoria, kantaty, balety, opery, koncerty, symfonie oraz drobne utwory orkiestrowe i instrumentalne.

Polecenie 1

Wysłuchaj lub zapoznaj się z opisem Hymnu Święta miłości kochanej ojczyzny Józefa Elsnera. Wskaż obsadę instrumentalną i zwróć uwagę na powtórzenia. Określ czy są one dokładne, czy coś się w nich zmienia.

RmkrgNxFBjaRB
Na nagraniu: Hymn „Święta Miłości Kochanej Ojczyzny” Józefa Elsnera. Utwór wokalno‑instrumentalny, wykonywany przez wysoki głos kobiecy z akompaniamentem fortepianu. Muzyka jest dostojna, wręcz majestatyczna. Kobieta śpiewa następujący tekst: „Święta miłości kochanej Ojczyzny, Czują Cię tylko umysły poczciwe! Dla ciebie zjadłe smakują trucizny, Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe. Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe. Byle cię można wspomóc, byle wspierać, Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.”
RDgGl4hFqdFHZ

Zadania

Rpqcut4FdRj2c
Ćwiczenie 1
Sztukę w okresie klasycyzmu można potraktować jako ponowne nawiązanie do: Możliwe odpowiedzi: 1. starożytności, 2. baroku, 3. renesansu
R9UcDCKv829zX
Ćwiczenie 2
Wskaż prawdziwą informację o artyście w dobie klasycyzmu. Możliwe odpowiedzi: 1. był zależny od Kościoła, 2. był zależny od dworu, 3. osiągał coraz większą swobodę twórczą.
R13MYg84iTSmk
Ćwiczenie 3
Wskaż miasto, które było uznawane za centrum kultury muzycznej klasycyzmu. Możliwe odpowiedzi: 1. Paryż, 2. Wiedeń, 3. Bonn.
RokLDAroZgHmo
Ćwiczenie 4
Gmachy i budowle klasycystyczne zawierały elementy architektury: Możliwe odpowiedzi: 1. greckiej, 2. rzymskiej, 3. greckiej i rzymskiej.
R1Fjo8TvSaP1d
Ćwiczenie 5
Zaznacz prawdziwe zdanie o klasycyzmie. Możliwe odpowiedzi: 1. preferowano różnorodność i rezygnowano z zasady umiaru, 2. próbowano przywrócić ponadczasowe, starożytne ideały piękna, 3. sztuka nie była odzwierciedleniem wydarzeń politycznych i społecznych.
R1a1LSjXQKM9Y
Ćwiczenie 6
Przypisz nazwiskom kompozytorów właściwe imiona. Nazwiska: Haydn, Mozart, Beethoven. Imiona: Wolfgang Amadeusz, Joseph, Ludwig.
Ćwiczenie 6
RePI2VzrDPaV6
Przyporządkuj nazwiskom kompozytorów właściwe imiona.
R9cS4hWoDa2uW1
Ćwiczenie 7
Do opisu biograficznego dopasuj kompozytora. 1. Urodził się w 1732 r. w małej wiosce w Austrii. Uczył się śpiewu, gry na fortepianie i skrzypcach, a także zaczął komponować. Przez prawie 30 lat pełnił służbę na dworze książąt Esterhazy, gdzie orkiestrę i teatr operowy. Odbył dwie długie i pełne sukcesów podróże artystyczne do Londynu. Ostatnie lata swojego życia spędził głównie w Wiedniu, gdzie zmarł w 1809 r. Bywa nazywany ojcem symfonii - skomponował ich 104. Uważany jest także za ojca kwartetu. W tej grupie utworów wokalno-instrumentalnych wyróżnić należy przede wszystkim opery, oratoria, msze i inne utwory religijne. 2. Pochodził z Salzburga. Był wyjątkowo zdolnym dzieckiem. Uczenie się krótkich utworów fortepianowych było zajęciem łatwym i przyjemnym. Jako trzynastoletni chłopiec otrzymał stanowisko pierwszego skrzypka w nadwornej orkiestrze arcybiskupa w rodzinnym mieście. Wyjechał do Wiednia i zaczął życie niezależnego artysty. – jego sztuka nie budziła już takich zachwytów jak niegdyś, nie był już bowiem cudownym dzieckiem, jego występy przestały być sensacją, a prawdziwych miłośników muzyki, zdolnych docenić wielkość talentu kompozytora było niewielu. Był słabego zdrowia. Zmarł nagle, jego ciało złożono w nieoznaczonym zbiorowym grobie na cmentarzu St. Marxer w Wiedniu. Jego twórczość jest niezwykle bogata. Tworzył z niezwykłą łatwością i szybkością. Był mistrzem zarówno muzyki wokalnej i instrumentalnej. Komponował opery, utwory religijne, pieśni, arie, symfonie, koncerty. 3. Niemiecki kompozytor i pianista, najmłodszy z trzech wielkich klasyków wiedeńskich. Urodził się w Bonn w 1770 roku. Naukę rozpoczął u ojca, który miał nadzieję, że szybko uczyni z syna przynoszące dochody cudowne dziecko. Od czasu, gdy w wieku 8 lat debiutował publicznie jako pianista uczynił takie postępy w grze, że już po dwóch latach pobytu w Wiedniu zdobył sławę jako wirtuoz fortepianu. Gdy sława i popularność Beethovena zaczęły wykraczać poza kręgi wiedeńskie, wystąpiły u niego pierwsze symptomy głuchoty. W trudnych dla niego momentach pociechę znajdował w muzyce. Szczególną pozycję w twórczości kompozytora zajmuje muzyka symfoniczna – dziewięć symfonii. Możliwe odpowiedzi: 1. Wolfgang Amadeusz Mozart, 2. Józef Haydn, 3. Ludwig van Beethoven
RKKoD487vMwjE
Ćwiczenie 8
Do pojęcia dopasuj definicję: Aria. Możliwe odpowiedzi: 1. utwór sceniczny będący połączeniem tekstu (zwanego librettem) i muzyki, wykonywany przez śpiewaków - solistów, chóry, orkiestrę, zwykle w teatralnej oprawie, z wykorzystaniem scenografii, kostiumów, gry aktorskiej, czasem tańca., 2. utwór wokalny, na ogół do tekstu lirycznego, solowy lub chóralny, wykonywany: a) z towarzyszeniem instrumentu solo, zwykle strunowego; b) z towarzyszeniem kameralnego zespołu instrumentalnego; c) z towarzyszeniem orkiestry; d) a cappella, 3. solo wokalne z akompaniamentem instrumentów, najczęściej pochodzi z opery lub oratorium. Opera Możliwe odpowiedzi: 1. utwór sceniczny będący połączeniem tekstu (zwanego librettem) i muzyki, wykonywany przez śpiewaków - solistów, chóry, orkiestrę, zwykle w teatralnej oprawie, z wykorzystaniem scenografii, kostiumów, gry aktorskiej, czasem tańca., 2. utwór wokalny, na ogół do tekstu lirycznego, solowy lub chóralny, wykonywany: a) z towarzyszeniem instrumentu solo, zwykle strunowego; b) z towarzyszeniem kameralnego zespołu instrumentalnego; c) z towarzyszeniem orkiestry; d) a cappella, 3. solo wokalne z akompaniamentem instrumentów, najczęściej pochodzi z opery lub oratorium. Pieśń Możliwe odpowiedzi: 1. utwór sceniczny będący połączeniem tekstu (zwanego librettem) i muzyki, wykonywany przez śpiewaków - solistów, chóry, orkiestrę, zwykle w teatralnej oprawie, z wykorzystaniem scenografii, kostiumów, gry aktorskiej, czasem tańca., 2. utwór wokalny, na ogół do tekstu lirycznego, solowy lub chóralny, wykonywany: a) z towarzyszeniem instrumentu solo, zwykle strunowego; b) z towarzyszeniem kameralnego zespołu instrumentalnego; c) z towarzyszeniem orkiestry; d) a cappella, 3. solo wokalne z akompaniamentem instrumentów, najczęściej pochodzi z opery lub oratorium.

Twórczość Józefa Haydna

Polecenie 2

Wysłuchaj lub zapoznaj się z opisem poniższego utworu. Zwróć uwagę na charakterystyczne elementy utworu. Spróbuj określić obsadę wykonawczą.

RHuepY0BxV9DH
Na nagraniu fragment Symfonii nr 94 „Niespodzianka” Józefa Haydna. Utwór wykonywany przez orkiestrę. Utwór zaczyna się delikatnie, cichą melodią, prowadzą instrumenty smyczkowe. Muzyka trochę przypomina skradanie, spacer na paluszkach. Słuchacz zostaje zaskoczony podczas powtórzenia pierwszego tematu. Ostatni akord jest głośny oprócz instrumentów smyczkowych, grają go również kotły. Później muzyka rozwija się, dość często zmienia się jej charakter, są momenty wesołe i smutne, łagodne i groźne. Główne tematy są wykonywane przez różną obsadę instrumentalną: czasami smyczki, czasami flet, czasami obój. Często powraca pierwszy temat, ten przypominający skradanie, spacer na paluszkach.
R4aAbHXSvrTFk

Niespodzianka Haydna polega na nagłym uderzeniu w kocioł. Legenda głosi, że pierwotnie niespodzianki w partyturze nie było, a kompozytor dodał ów zaskakujący akcent już dyrygując premierą utworu, kiedy usłyszał chrapanie dobiegające z pierwszego rzędu widowni. Postawił tym samym znużonego muzyką na równe nogi.

Twórczość Wolfganga Amadeusza Mozarta.

Polecenie 3

Wysłuchaj lub zapoznaj się z opisem poniższego utworu oraz zwróć uwagę na charakterystyczne elementy utworu. Spróbuj określić w jakim nastroju jest ten utwór - smutny, wesoły, energiczny, etc.

R5Sz4E8VhX9tb
Ilustracja interaktywna składająca się z grafiki i punktu interaktywnego. Grafika przedstawia postać Królowej Nocy wg Moritza von Schwinda. Przedstawił on Królową Nocy jako kobietę podobną do greckich bogiń. W zwiewnych, obfitych szatach, przewiązanych tasiemkami, z bardzo długimi włosami i prostą koroną na głowie. Postać znajduje się na tronie w tle widać księżyc. W centralnym punkcie grafiki umieszczono punkt interaktywny. Po jego naciśnięciu można uruchomić nagranie. Na nagraniu "Aria Królowej Nocy z opery Czarodziejski flet" autorstwa Wolfganga Amadeusza Mozarta. Arię wykonuje bardzo wysoki głos żeński - sopran koloraturowy, aria jest bardzo trudna, oszałamiająca, zawiera bardzo trudne do zaśpiewania powtarzające się bardzo wysokie dźwięki. Na tym nagraniu utwór wykonany jest z akompaniamentem fortepianu. Utwór jest energiczny, pełen zapału, szybki, porywający.
R16XVoI4pIn97
Polecenie 4

Wysłuchaj lub zapoznaj się z opisem poniższego utworu. Zwróć uwagę na tempo utworu oraz na instrument, na którym jest wykonany.

R175BPJH8U6fv
Nagranie Marsza tureckiego Wolfganga Amadeusza Mozarta. Żywy, radosny, utwór wykonany na fortepianie. Utwór miał naśladować instrumenty i sposób gry głośnych orkiestr wojskowych armii tureckiej - kapel janczarskich. W utworze wiele tematów, melodii powtarza się.
RmHJHQ84OSYkv

Twórczość instrumentalna Beethovena

Polecenie 5

Wysłuchaj lub zapoznaj się z opisem poniższego utworu i zwróć uwagę na obsadę wykonawczą, tempo i charakter prezentowanego utworu.

RiyRwSLrpKyWG
Nagranie fragmentu V Symfonii c‑moll Ludwiga van Beethovena. Żarliwy, pełen grozy i dramatyzmu utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się tzw. motywem losu, czyli schematem „trzy krótkie dźwięki i jeden długi”. Motyw ten powraca wielokrotnie w utworze.
R1DfTQFoBwYrE

* Zadanie dla chętnych

RcN2rOBStx1pU
Ćwiczenie 9
Utwór 1: Utwór wykonywany przez orkiestrę. Utwór zaczyna się delikatnie, cichą melodię prowadzą instrumenty smyczkowe. Muzyka trochę przypomina skradanie, spacer na paluszkach. Słuchacz zostaje zaskoczony podczas powtórzenia pierwszego tematu. Ostatni akord jest głośny oprócz instrumentów smyczkowych, grają go również kotły. Później muzyka rozwija się, dość często zmienia się jej charakter, są momenty wesołe i smutne, łagodne i groźne. Główne tematy są wykonywane przez różną obsadę instrumentalną: czasami smyczki, czasami flet, czasami obój. Często powraca pierwszy temat, ten przypominający skradanie, spacer na paluszkach. Utwór 2: Żywy, radosny utwór wykonany na fortepianie. Utwór miał naśladować instrumenty i sposób gry głośnych orkiestr wojskowych armii tureckiej - kapel janczarskich. W utworze wiele tematów, melodii powtarza się. Utwór 3: Żarliwy, pełen grozy i dramatyzmu utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się tzw. motywem losu, czyli schematem „trzy krótkie dźwięki i jeden długi”. Motyw ten powraca wielokrotnie w utworze. Utwór 4: Arię wykonuje bardzo wysoki głos żeński - sopran koloraturowy, aria jest bardzo trudna, oszałamiająca, zawiera bardzo trudne do zaśpiewania, powtarzające się bardzo wysokie dźwięki. Na tym nagraniu utwór wykonany jest z akompaniamentem fortepianu. Utwór jest energiczny, pełen zapału, szybki, porywający. Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi nagrań i dopasuj tytuły utworów do nagrań. Tytuły nagrań: 1. V Symfonia c-moll op. 67, 2. Sonata fortepianowa A-dur - cz.III Alla turca allegretto, 3. Aria Królowej Nocy z opery Czarodziejski flet KV 620, 4. Symfonia nr 94 Niespodzianka.
Ćwiczenie 9

Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi nagrań i dopasuj tytuły utworów do nagrań. Tytuły nagrań: 1. V Symfonia c‑moll op. 67, 2. Sonata fortepianowa A‑dur - cz.III Alla turca allegretto, 3. Aria Królowej Nocy z opery Czarodziejski flet KV 620, 4. Symfonia nr 94 Niespodzianka.

Utwór 1: Utwór wykonywany przez orkiestrę. Utwór zaczyna się delikatnie, cichą melodię prowadzą instrumenty smyczkowe. Muzyka trochę przypomina skradanie, spacer na paluszkach. Słuchacz zostaje zaskoczony podczas powtórzenia pierwszego tematu. Ostatni akord jest głośny oprócz instrumentów smyczkowych, grają go również kotły. Później muzyka rozwija się, dość często zmienia się jej charakter, są momenty wesołe i smutne, łagodne i groźne. Główne tematy są wykonywane przez różną obsadę instrumentalną: czasami smyczki, czasami flet, czasami obój. Często powraca pierwszy temat, ten przypominający skradanie, spacer na paluszkach.
Utwór 2: Żywy, radosny utwór wykonany na fortepianie. Utwór miał naśladować instrumenty i sposób gry głośnych orkiestr wojskowych armii tureckiej - kapel janczarskich. W utworze wiele tematów, melodii powtarza się.
Utwór 3: Żarliwy, pełen grozy i dramatyzmu utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się tzw. motywem losu, czyli schematem „trzy krótkie dźwięki i jeden długi”. Motyw ten powraca wielokrotnie w utworze.
Utwór 4: Arię wykonuje bardzo wysoki głos żeński - sopran koloraturowy, aria jest bardzo trudna, oszałamiająca, zawiera bardzo trudne do zaśpiewania, powtarzające się bardzo wysokie dźwięki. Na tym nagraniu utwór wykonany jest z akompaniamentem fortepianu. Utwór jest energiczny, pełen zapału, szybki, porywający.

Słownik pojęć

Aria
Aria

solo wokalne z akompaniamentem instrumentów, najczęściej pochodzi z opery lub oratorium.

Barok
Barok

w najszerszym rozumieniu epoka w historii kultury europejskiej obejmująca zjawiska artystyczne od końca XVI do połowy XVIII w.; w sensie najwęższym pojęcie to określa kierunek w sztukach plastycznych Włoch i Hiszpanii, występujący również w krajach środkowej Europy (Austria, Niemcy); pomiędzy tymi skrajnymi wariantami istnieje wiele koncepcji pośrednich, dotyczących zarówno topografii baroku, jak i jego ram chronologicznych.

Instrument wykonawczy
Instrument wykonawczy

instrument wykonujący utwór.

Klasycyzm
Klasycyzm

(z łac. classicus – doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków. Styl ten nawiązywał głównie do antyku.

Klawesyn
Klawesyn

instrument klawiszowo‑strunowy, podobny do fortepianu. Nacisnięcie klawisza powoduje szarpnięcie struny.

Kwartet
Kwartet

utwór muzyczny na cztery instrumenty. Za najwcześniejszy uważany jest kwartet smyczkowy. Przeważnie występujący w składzie: pierwsze skrzypce, drugie skrzypce, altówka, wiolonczela.

Opera
Opera

utwór sceniczny będący połączeniem tekstu (zwanego librettem) i muzyki, wykonywany przez śpiewaków - solistów, chóry, orkiestrę, zwykle w teatralnej oprawie, z wykorzystaniem scenografii, kostiumów, gry aktorskiej, czasem tańca.

Pieśń
Pieśń

utwór wokalny, na ogół do tekstu lirycznego, solowy lub chóralny, wykonywany: a) z towarzyszeniem instrumentu solo, zwykle strunowego; b) z towarzyszeniem kameralnego zespołu instrumentalnego; c) z towarzyszeniem orkiestry; d) a cappella.

Symfonia
Symfonia

muzyczna cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.

Źródła:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

A. Kolb, Mozart, przeł. M. L. Kalinowski, Warszawa 1990.

G. R. Marek, Beethoven: biografia geniusza, Warszawa 1976.

J. Habela, Słowniczek muzyczny , Kraków 1988.

K. Geiringer, Haydn, Kraków 1985.