SCENARIUSZ ZAJĘĆ „Estry”

Chemia, III etap edukacyjny

Temat: Estry.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (9.6) [uczeń] wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• Kompetencje naukowe;

• Porozumiewanie się w języku ojczystym;

• Umiejętność uczenia się;

• Umiejętność pracy w grupie;

• Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• Kompetencje informatyczne;

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Nauczyciel sprawdza obecność oraz wiadomości uczniów z poprzedniej lekcji. Podaje temat zajęć.

2. Przebieg zajęć:

Nauczyciel wprowadza uczniów do tematu lekcji. W trakcie pogadanki wyjaśnia pojęcie estru. Omawia budowę estrów, podaje zasady tworzenia nazw systematycznych tych związków. Zapisuje na tablicy wzór ogólny, zaznacza, która część estru pochodzi od kwasu, a która - od alkoholu. Uczniowie ćwiczą tworzenie nazw estrów.

Wybrani uczniowie rysują na tablicy szkolnej wzory sumaryczne i strukturalne wybranych estrów.

Klasa dzieli się na trzy zespoły i przystępuje do wykonania doświadczeń. Celem jest otrzymywanie wybranych estrów. Uczniowie rysują schemat doświadczenia, zapisują obserwacje, formułują wnioski. Nauczyciel podsumowuje doświadczenia wykonane przez uczniów. Wybrani uczniowie próbują zapisać na tablicy szkolnej równania reakcji chemicznych, będących przedmiotem doświadczeń. Nauczyciel przedstawia uczniom wybrane estry i opisuje ich zapach.

W celu utrwalenia wiadomości nauczyciel wyświetla film pt. „Reakcja estryfikacji”. Uczniowie zapisują notatki do zeszytu.

Uczniowie ćwiczą zapisywanie równań reakcji estryfikacji korzystając z ćwiecznia interaktywnego.

Uczniowie korzystając z: prowadzonych doświadczeń, podręcznika, encyklopedii lub Internetu próbują opisać właściwości chemiczne i fizyczne estrów. Uczniowie zapisują notatki do zeszytu.

Uczniowie w trakcie „burzy mózgów” wymieniają najważniejsze zastosowania w życiu codziennym estrów.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska:

Estry są produktem reakcji alkoholu i kwasu. Reakcję tę nazywamy estryfikacją. Substancje te są przeważnie bezbarwnymi cieczami, słabo rozpuszczalnymi w wodzie, mają przyjemny zapach.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań:

Celem doświadczenia jest obserwacja reakcji kwasu i alkoholu, czyli reakcji estryfikacji.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):

Doświadczenia są prowadzone podczas lekcji chemii w klasie. Klasa dzieli się na trzy zespoły. Potrzebny jest następujący sprzęt oraz odczynniki: alkohol etylowy, alkohol metylowy, pentanolu, kwas octowy, kwas fosforowy(V), kwas siarkowy(VI), woda, probówki, zlewki, palnik,

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji:

Przykładowe doświadczenia do przeprowadzenia przez uczniów:

Doświadczenie nr 1 – Reakcja kwasu octowego z alkoholem etylowym

Po probówki wlej ok. 3cmIndeks górny 3³ alkoholu etylowego oraz 3cmIndeks górny 3³ kwasu octowego. Dodaj kilka kropel kwasu siarkowego (VI). Umieść probówkę w zlewce z wodą i ogrzewaj. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski, napisz równanie dysocjacji kwasu octowego.

Doświadczenie nr 2 – Reakcja kwasu octowego z alkoholem metylowym;

Do próbówki nalej 3cmIndeks górny 3³ metanolu, 2cmIndeks górny 3³ kwasu etanowego. Następnie dodaj kilka kropel stężonego kwasu siarkowego(VI). Umieść probówkę w zlewce z wodą i ogrzewaj. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

Doświadczenie nr 3 – Reakcja kwasu fosforowego(V) z pentanolem

Do próbówki wlej 1cmIndeks górny 3³ pentanolu oraz 1cmIndeks górny 3³ stężonego kwasu fosforowego(V). Umieść probówkę w zlewce z wodą i ogrzewaj. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

3. Podsumowanie:

Nauczyciel podsumowuje najważniejsze wiadomości. Ocenia pracę uczniów. Wyjaśnia pracę domową.

Środki dydaktyczne

• Podręcznik, encyklopedia

• Komputery połączone z Internetem

• Odczynniki oraz sprzęt i szkło laboratoryjne

• Film „Reakcja estryfikacji”

• Ćwiczenie interaktywne „Zapisywanie reakcji otrzymywania estrów”

Metody nauczania

• Pogadanka

• „Burza mózgów”

• Doświadczenia laboratoryjne

Formy pracy

• Praca indywidualna

• Praca zbiorowa

Praca domowa

Podaj wzory półstrukturalne estrów o podanych nazwach:

1. maślan metylu

2. octan etylu

3. mrówczan butylu

4. propionian pentylu

Zadanie dla chętnych

Podaj nazwy i wzory wszystkich estrów o takim samym składzie pierwiastkowym jak kwas heksanowy.

Lista załączników multimedialnych

Film „Reakcja estryfikacji”

Ćwiczenie interaktywne „Zapisywanie reakcji otrzymywania estrów”

R1Pf7KpDcRqn3