Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Trudno uwierzyć, że pierwotnie każdy z nas był tylko jedną komórką powstałą z dwóch komórek rozrodczych – komórki jajowej matki i plemnika ojca. W wyniku ich połączenia rozwinął się zarodek. Od tego momentu rozpoczęła się nasza wielka przygoda – życie.

RI2mIEfVJmDWA1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Już wiesz
  • że rozmnażanie się umożliwia układ rozrodczy;

  • że każdy człowiek powstał z połączenia plemnika i komórki jajowej.

Nauczysz się
  • opisywać zmiany, jakie zachodzą w zarodkowym i płodowym okresie życia;

  • rozpoznawać na ilustracjach i opisywać charakterystyczne cechy etapów rozwoju człowieka, czyli okresy: noworodkowy, niemowlęcy, przedszkolny, szkolny, dojrzewania, dorosłości, starości.

iZkF1X9zdH_d5e153

1. Poczęcie

Średnio co 4 tygodnie, podczas jajeczkowania zwanego inaczej owulacjąowulacjaowulacją, z jednego z jajników kobiety uwalniana jest komórka jajowa. Gdy komórka jajowa połączy się z plemnikiem (zwykle w wyniku aktu płciowego), rozpoczyna się nowe życie. Zapłodnienie i zagnieżdżenie się zapłodnionego jaja w macicy określa się jako poczęcie.

RQexXgSS2ag9K1
Tysiące plemników otaczają komórkę jajową, ale tylko jeden z nich wnika do jej wnętrza i uczestniczy w zapłodnieniu
Polecenie 1

Odszukaj w różnych źródłach informacji, ile młodych rodzą różne zwierzęta.

Ciekawostka

Z zapłodnionej komórki jajowej może urodzić się więcej niż jedno dziecko. Mówimy wtedy o ciąży mnogiej. W jej wyniku mogą przyjść na świat bliźnięta, trojaczki, czworaczki. Znane są także dwa przypadki, gdy na świat przyszły zdrowe ośmioraczki. Bliźnięta mogą również urodzić się w wyniku zapłodnienia dwóch komórek jajowych, które jednocześnie wydostały się z jajników.

RKTHTU6oTWET61
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Beata Walendziak (zbiory własne), licencja: CC BY-SA 3.0.
iZkF1X9zdH_d5e200

2. Od poczęcia do narodzin

Od momentu zapłodnienia komórki jajowej rozpoczyna się ciążaciążaciąża trwająca 9 miesięcy. W tym czasie z zapłodnionej komórki jajowej rozwija się dziecko. Ciąża kończy się jego narodzinami.

Komórka jajowa bardzo szybko się dzieli, tworząc zarodek. Po upływie tygodnia, w wyniku ciągle trwających podziałów, zarodek liczy już około 100 komórek. W tym czasie zagnieżdża się w ścianie macicy. Od tego momentu zaczyna być odżywiany substancjami dostarczanymi przez organizm matki za pośrednictwem łożyskałożyskołożyska, z którym połączony jest pępowinąpępowinapępowiną. Po około 8. tygodniu ciąży kończy się okres zarodkowyokres zarodkowyokres zarodkowy i rozpoczyna okres płodowyokres płodowyokres płodowy. Rozwijający się w ciele matki młody organizm nazywamy od tej pory płodem. Przypomina on już wówczas miniaturowego człowieka. Rośnie intensywnie, a jego narządy rozwijają się aż do końca ciąży. Po 9 miesiącach płód jest gotowy do przyjścia na świat, czyli narodzin. W trakcie porodu dziecko opuszcza macicę i przez pochwę wydostaje się na zewnątrz. Od tego momentu oddycha już samodzielnie i przyjmuje pokarm w postaci mleka.

Polecenie 2

Odszukaj w książkach lub Internecie informacje, które czynności mogą sprawiać przyszłej matce trudności, a które może wykonywać bez przeszkód.

Ciekawostka

Rozwijające się w macicy matki dziecko można obserwować w badaniu USG przeprowadzanym za pomocą urządzenia zwanego ultrasonografem. Można wówczas zobaczyć, jak dziecko wygląda w poszczególnych dniach swojego rozwoju w ciele matki, a także określić jego płeć, przyjrzeć się ruchom, które wykonuje, np. ssaniu palca, oraz usłyszeć, jak bije jego serce.

iZkF1X9zdH_d5e253

3. Życie człowieka po narodzinach

Narodziny rozpoczynają w życiu człowieka okres noworodkowy, trwający do końca pierwszego miesiąca życia. Dziecko nazywane jest wówczas noworodkiem. Waży przeciętnie 3–3,5 kg i ma 50–55 cm długości. Nie jest zdolne do samodzielnego życia i wymaga starannej opieki rodziców. Przesypia większą część doby, budząc się tylko w porach karmienia. Jego jedynym pokarmem jest mleko matki.
Między drugim a dwunastym miesiącem życia trwa okres niemowlęcy. Niemowlę bardzo szybko rośnie i się rozwija: próbuje siadać, zaczyna raczkować, a potem samodzielnie stać i chodzić, smakować różne pokarmy, wypowiada też pierwsze słowa. W tym czasie dzieciom wyrastają pierwsze zęby, zwane zębami mlecznymi.
Między pierwszym a trzecim rokiem życia przychodzi okres poniemowlęcy. Dziecko jest wówczas bardzo ruchliwe i ciekawskie. Uczy się mówić krótkimi zdaniami, zaczyna też stawiać pytania. Próbuje samodzielnie jeść, myć się i ubierać.
Gdy dziecko kończy 3 lata, zaczyna się w jego życiu okres przedszkolny. Wiele czasu poświęca na zabawę z rówieśnikami, zadaje mnóstwo pytań i w ten sposób poznaje świat. Okres szkolny rozpoczyna się po ukończeniu przez dziecko 6 lat. Najważniejszym wyzwaniem jest wtedy nauka w szkole. W okresie szkolnym dzieci zyskują sprawność, zwiększa się też znacznie precyzja ich ruchów.

W okresie szkolnym, kiedy dziecko ma kilkanaście lat, zaczyna wchodzić w okres dojrzewania. Osiągnięcie pełnej dojrzałości jest cechą dorosłości – najdłuższego okresu w życiu człowieka. W tym czasie ludzie podejmują samodzielne życie, pracują zawodowo, zakładają rodziny i realizują różne pasje. Biorą też pełną odpowiedzialność za swoje decyzje oraz czyny.
Dorośli stopniowo wchodzą w okres starości, w którym zmniejsza się sprawność fizyczna i odporność organizmu. Jest to czas zasłużonego odpoczynku po wieloletniej pracy, kiedy ludzie mogą poświęcić się swoim zainteresowaniom. Często pomagają w wychowywaniu wnuków, dzieląc się wiedzą i doświadczeniem.

RA59oxduhAW8G1
Polecenie 3

Wyjaśnij, dlaczego przebieg ludzkiego życia często porównuje się do pór roku. Dlaczego na przykład młodość przyrównuje się do wiosny?

Ciekawostka

W Polsce i wielu innych krajach wiek człowieka mierzy się od narodzin. W tradycji wielu krajów azjatyckich, np. w Indiach i Chinach, ludzie liczyli swój wiek od poczęcia. Według tej zasady w momencie narodzin mieli już 9 miesięcy.

iZkF1X9zdH_d5e306

Podsumowanie

  • Z zapłodnionej komórki jajowej w macicy kobiety rozwija się poczęte dziecko. Okres od zapłodnienia do porodu nazywany jest ciążą.

  • Życie młodego organizmu podczas ciąży dzieli się na okres zarodkowy i płodowy, kończący się porodem.

  • Po narodzinach życie człowieka dzieli się na okresy: noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny, dojrzewania, dorosłości i starości.

Praca domowa
Polecenie 4.1

Wytłumacz, w jaki sposób odżywia się dziecko rozwijające się w macicy matki.

Polecenie 4.2

Wymień i krótko opisz okresy, jakie wyróżnia się w życiu dziecka.

Polecenie 4.3

Podaj nazwę okresu rozwojowego, w jakim obecnie jesteś ty, a w jakim są członkowie twojej rodziny.

Polecenie 4.4

Zdobądź informacje od swoich bliskich na temat twoich narodzin: daty, dnia tygodnia, godziny, miejsca, masy ciała i jego długości, koloru oczu i włosów.

iZkF1X9zdH_d5e390

Słowniczek

ciąża
ciąża

trwający 9 miesięcy (od zapłodnienia do porodu) okres zmian w organizmie kobiety spowodowany rozwojem dziecka

łożysko
łożysko

narząd, za pomocą którego dziecko otrzymuje substancje pokarmowe i tlen z organizmu matki

okres płodowy
okres płodowy

etap rozwoju człowieka rozpoczynający się od około 9. tygodnia i trwający aż do porodu; czas intensywnego wzrostu i rozwoju płodu

okres zarodkowy
okres zarodkowy

wczesny okres rozwoju człowieka rozpoczynający się od zapłodnienia i trwający do końca 8. tygodnia ciąży; podczas tego okresu powstają tkanki i narządy nowego organizmu

owulacja
owulacja

inaczej jajeczkowanie; proces uwolnienia komórki jajowej z jajnika do jajowodu, mający miejsce średnio co 28 dni (4 tygodnie)

pępowina
pępowina

przewód łączący organizm dziecka rozwijającego się w macicy z łożyskiem

iZkF1X9zdH_d5e509

Zadania

R8QOYb4daki4m11
Ćwiczenie 1
zadanie interaktywne
R8BuykRzaxYu81
Ćwiczenie 2
zadanie interaktywne
R1DMPZDPqQigs1
Ćwiczenie 3
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
R7imjoD8Fifmy1
Ćwiczenie 4
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
RpXZALfwjXFGu1
Ćwiczenie 5
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.