SCENARIUSZ ZAJĘĆ „Eten i etyn”

Chemia, III etap edukacyjny

Temat: Eten i etyn.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (8.7) [uczeń] opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) oraz zastosowania etenu i etynu.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym

• umiejętność uczenia się

• kompetencje informatyczne

• podstawowe kompetencje matematyczne i kompetencje naukowo‑techniczne

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Powtórzenie wiadomości na temat węglowodorów nasyconych. Wprowadzenie do zagadnienia węglowodorów nienasyconych. Wprowadzenie pojęcia izomery. Zdefiniowanie wiązania wielokrotnego oraz szeregów homologicznych alkenów i alkinów:

Alkeny – węglowodory łańcuchowe nienasycone, zawierające w cząsteczkach jedno wiązanie podwójne pomiędzy atomami węgla

Alkiny – węglowodory łańcuchowe nienasycone, zawierające w cząsteczkach jedno wiązanie potrójne pomiędzy atomami węgla.

2. Przebieg zajęć:

W formie pogadanki nauczyciel omawia budowę alkenów i alkinów na przykładzie etenu i etynu. Wprowadza wzory ogólne alkenów i alkinów.

Wzór ogólny alkenów – CIndeks dolny n_nHIndeks dolny 2n_2n
Wzór ogólny alkinów – CIndeks dolny n_nHIndeks dolny 2n‑2_2n‑2

Uczniowie zapoznają się z budową węglowodorów nienasyconych, wykorzystując ilustrację interaktywną.

W tym czasie nauczyciel zapisuje na tablicy wzory sumaryczne związków z szeregów homologicznych alkenów i alkinów. Objaśnia na ich podstawie zasady nomenklatury węglowodorów nienasyconych - nazwy alkenów tworzy się od nazwy węglowodorów nasyconych o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczce, zmieniając końcówkę z „-an” na „-en”. Nazwy aliknów tworzy się podobnie: zmieniając końcówkę z „-an” na „-yn”.

W dyskusji kierowanej omawia z uczniami właściwości chemiczne węglowodorów nienasyconych oraz reakcje charakterystyczne (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru):

- alkeny i alkiny powodują odbarwienie wody bromowej. Świadczy to o dużej aktywności chemicznej związanej z obecnością wiązania wielokrotnego między atomami węgla: CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 2₂ + 2 BrIndeks dolny 2₂ -> CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 2₂BrIndeks dolny 4₄

- reakcja z wodorem

CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 2₂+ HIndeks dolny 2₂→CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 4₄

CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 4₄+ HIndeks dolny 2₂→CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 6₆

- reakcja spalania

2CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 2₂+ OIndeks dolny 2₂→4C+ 2 HIndeks dolny 2₂O

Wskazani uczniowie rozwiązują na tablicy zadania:

1. Zapisują równania reakcji:

- całkowitego spalania węglowodoru alkenu, który zawiera 7 atomów węgla w cząsteczce;

- półspalania alkenu, którego masa cząsteczkowa wynosi 42[u];

- niecałkowitego spalania alkinu, w którego cząsteczce znajduje się 6 atomów wodoru.

2. Uzupełniają i uzgadniają równania reakcji:

CIndeks dolny 4₄HIndeks dolny 8₈ + ……. → CIndeks dolny 4₄HIndeks dolny 10₁₀

CIndeks dolny 5₅HIndeks dolny 12₁₂ + …….. → COIndeks dolny 2₂ + HIndeks dolny 2₂O

………. + ………→ CIndeks dolny 3₃HIndeks dolny 6₆BrIndeks dolny 2₂

CIndeks dolny 3₃HIndeks dolny 6₆ + HCl → ……….

Nauczyciel omawia zastosowanie acetylenu, wykorzystując prezentację multimedialną. Następnie uczniowie, pracując w parach, odnajdują w dostępnych źródłach zastosowania etenu. Wspólne omówienie wyników pracy:

1. Tworzywa sztuczne - w zależności od warunków produkcji z etenu uzyskuje się tworzywa sztuczne o rożnych właściwościach.

2. Rolnictwo - zwiększa wydajność zbiorów.

3. Przemysł chemiczny - eten jest jednym z surowców do produkcji związków organicznych, np. kwasu octowego.

4. Rozpuszczalniki - rozpuszczalniki farb i lakierów otrzymuje się m.in. w reakcji etenu z wodą.

3. Podsumowanie:

Uczniowie rozpoznają wzory i podają nazwy alkenów do dekenu i alkinów do dekinu:

Zadanie domowe

1.Przyporządkuj nazwom węglowodorów wzory sumaryczne:

CIndeks dolny 3₃HIndeks dolny 6₆, CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 6₆, CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 4₄, CIndeks dolny 4₄HIndeks dolny 10₁₀, CIndeks dolny 3₃HIndeks dolny 4₄, CIndeks dolny 3₃HIndeks dolny 8₈, CIndeks dolny 2₂HIndeks dolny 2₂, CIndeks dolny 4₄HIndeks dolny 6₆.

etan, butan, propyn, propan, eten, buten, etyn, metan, propan, butyn.

2.Podaj wzór sumaryczny, strukturalny i półstrukturalny węglowodorów:

1. Pentyn

2. Oktyn

3. Hepten

3.Podaj nazwy węglowodorów:

1. CIndeks dolny 5₅HIndeks dolny 7₇

2. CHIndeks dolny 2₂=CH-(CHIndeks dolny 2₂)Indeks dolny 5₅-CHIndeks dolny 3₃

3. CH≡C-(CHIndeks dolny 2₂)Indeks dolny 3₃-CHIndeks dolny 3₃

   Środki dydaktyczne

• ilustracja interaktywna „Cząsteczki etanu i etynu”

• prezentacja multimedialna „Zastosowania acetylenu”

• komputery połączone z Internetem

• podręcznik, encyklopedia

• układ okresowy pierwiastków

Metody nauczania

• pogadanka

• rozmowa kierowana

• praca z książką

Formy pracy

• praca zbiorowa

• praca w parach

• praca indywidualna

Zadanie dla chętnych

Oblicz zawartość procentową (% masowy) pierwiastków w butynie.

R1Pf7KpDcRqn3