V‑XVII w. – w krajach europejskich powszechnie używa się języka łacińskiego.
X‑XVIII w. – w Polsce powszechnie używa się języka łacińskiego.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1Kg3e4CvQ2W91
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń: 14. potrafi rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku: a) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym, b) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych. III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.
Nauczysz się
przedstawiać, jak język łaciński wpłynął na rozwój języka polskiego;
przedstawiać polskie wyrazy wywodzące się z języka łacińskiego;
rozwijać umiejętność czytania ze zrozumieniem w języku łacińskim oraz odpowiadać na pytania związane z danym tekstem;
rozwijać kompetencje językowe, poszerzając zasób słownictwa w języku łacińskim;
Znacie już postać Zygmunta Glogera i wiecie, co pisał on o łacinie na ziemiach polskich. Jak się zaraz dowiecie, nie zawsze wypowiadał się on o łacinie pochlebnie, jednakże nie mógł zaprzeczyć doniosłości roli, którą język łaciński odegrał w kształtowaniu się kultury europejskiej.
Do czasów Stanisława Poniatowskiego więcej u nas po łacinie pisano niż po polsku. Był to, podobnie jak gdzie indziej, naturalny wynik rzeczy. Starożytny język i literatura rzymska były dla ciemnoty średniowiecznej jedynym słońcem cywilizacji, przy którym kto się chciał ogrzać, musiał umieć mówić, pisać i uczyć się po łacinie. Wobec braku piśmiennictw narodowych, łacina spełniła niesłychanej doniosłości misję cywilizacyjną, wnosząc oświatę i naukę ówczesną do życia kilkunastu narodów w Europie. Na tym podkładzie klasycyzmu zaczęły kiełkować literatury rodzime, a gdy zaczęły rozwijać się samodzielnie, misja łaciny została już spełniona i zbyteczna, a nawet pod niektórymi względami wprost szkodliwa. Że jednak przyzwyczajenie staje się drugą naturą nie tylko w świecie fizjologicznym, ale i w dziedzinie pracy duchowej pokoleń, więc literatury prawie wszystkich narodów wykarmionych na łacinie przedstawiały długo anachroniczny obraz pracy pióra w dwóch językach.
Nie sposób ocenić i docenić roli jaką język łaciński odegrał w kształtowaniu kultury europejskiej. Chociaż dzisiaj po łacinie mówi się i pisze znacznie mniej niż kiedyś, setki lat łacińskiej tradycji w dobie Internetu są na wyciągnięcie ręki. Warto się więc zastanowić, jaka ilość tekstów składa się na dorobek pisarzy tworzących w języku łacińskim.
m400481e8a32377db_0000000000005
Gloger, Encyklopedja staropolska ilustrowana, t. III, Warszawa 1900‑1903, s. 153‑154
Latein. Geschichte einer Weltsprache - czyli historia języka łacińskiego od początków aż po czasy obecne.
Jürgen Leonhardt, profesor filologii klasycznej na Uniwersytecie w Tübingen, w 2011 roku opublikował książkę pod tytułem Latein. Geschichte einer Weltsprache, w której przedstawił historię języka łacińskiego od jego początków aż po czasy obecne. Przedstawił w niej bardzo ciekawe statystyki. Na podstawie danych z katalogów bibliotecznych oszacował, ile tak naprawdę mamy do dyspozycji zachowanych łacińskich tekstów pisarzy antycznych. Autor twierdzi, że gdybyśmy spróbowali je wszystkie skompilować to – zakładając, że każdy z tych tekstów mamy w jednym egzemplarzu – otrzymalibyśmy zbiór około 100 współczesnych pięćsetstronicowych tomów. Od II wieku n.e. w języku łacińskim zaczęli również pisać autorzy chrześcijańscy. Ich skompilowane dzieła objętościowo zajęłyby około 400 tomów.
Jako, że profesor Leonhard, dla określenia ram czasowych antyku, posłużył się terminem upadek Imperium Rzymskiego, należy przypuszczać, że miał on na myśli upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 r. n.e. W takim razie oszacowanie spuścizny około 800 lat historii literatury rzymskiej, to jest od około III wieku p.n.e. do V wieku n.e., wynosiłby około 500 tomów.
Leonhardt podjął również próbę oszacowania ilości tekstów łacińskich, które zachowały się od VI wieku do czasów współczesnych. Według niego spuścizna ta wynosi około 5 milionów tomów.
Ilość tekstów łacińskich, ale nierzymskich, jest tak ogromna, że przewyższa wszystkie zachowane źródła rzymskie o dziesięć tysięcy razy. Oznacza to, że wszelkie źródła pisane, które dotarły do nas od czasów starożytnego Rzymu, włączając w to również wszystkie inskrypcje, stanowią najwyżej jedną setną procenta całej zachowanej do dzisiaj łacińskiej twórczości. Można więc chyba stwierdzić, że prawdziwa kariera języka łacińskiego zaczęła się dopiero po upadku Cesarstwa Rzymskiego.
Dzisiaj język łaciński nie jest już uniwersalnym językiem Europejczyków, ale, jak już doskonale wiecie, znajdziemy wiele jego śladów w językach narodowych, w tym także w języku polskim.
Zadania
R1ZBYQd8wXrvp
Ćwiczenie 1
Który z poniższych zbiorów tekstów, według statystyk profesora Jürgena Leonhardta, jest najobszerniejszy? Możliwe odpowiedzi: 1. Zbiór tekstów pisarzy antycznych, 2. Zbiór tekstów pisarzy chrześcijańskich, 3. Zbiór tekstów, które powstały od czasów upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego aż do czasów współczesnych
Który z poniższych zbiorów tekstów, według statystyk profesora Jürgena Leonhardta, jest najobszerniejszy? Możliwe odpowiedzi: 1. Zbiór tekstów pisarzy antycznych, 2. Zbiór tekstów pisarzy chrześcijańskich, 3. Zbiór tekstów, które powstały od czasów upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego aż do czasów współczesnych
Który z poniższych zbiorów tekstów, według statystyk profesora Jürgena Leonhardta, jest najobszerniejszy?
Zbiór tekstów pisarzy antycznych
Zbiór tekstów pisarzy chrześcijańskich
Zbiór tekstów, które powstały od czasów upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego aż do czasów współczesnych
R6FRnYuanC3pY
Ćwiczenie 2
Połącz w pary pojęcia z odpowiadającymi im definicjami ze Słownika Języka Polskiego PWN. Reminiscencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Proweniencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Turbulencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Predylekcja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Peregrynacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Iluminacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Mutacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Absencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Opresja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Ekspedycja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Ekstrakcja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Petycja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Perswazja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Imitacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Nominacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane
Połącz w pary pojęcia z odpowiadającymi im definicjami ze Słownika Języka Polskiego PWN. Reminiscencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Proweniencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Turbulencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Predylekcja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Peregrynacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Iluminacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Mutacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Absencja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Opresja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Ekspedycja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Ekstrakcja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Petycja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Perswazja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Imitacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane Nominacja Możliwe odpowiedzi: 1. skłonność do kogoś albo czegoś, 2. chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, 3. pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, 4. wyodrębnienie składnika chemicznego, 5. oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, 6. rzecz naśladująca inną rzecz, 7. oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, 8. kłopotliwe, trudne położenie, 9. rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem, 10. wyprawa zorganizowana w określonym celu, 11. namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, 12. dłuższa podróż lub wędrówka, 13. przemiana zachodząca w czymś, 14. nieobecność, 15. wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane
Połącz w pary pojęcia z odpowiadającymi im definicjami zaczerpniętymi ze Słownika Języka Polskiego PWN.
przemiana zachodząca w czymś, pochodzenie jakichś zjawisk lub osób, rzecz naśladująca inną rzecz, wyodrębnienie składnika chemicznego, skłonność do kogoś albo czegoś, namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów, dłuższa podróż lub wędrówka, wyprawa zorganizowana w określonym celu, kłopotliwe, trudne położenie, wspomnienie rzeczy, spraw minionych i refleksje z nimi związane, oficjalne pismo, zwykle zbiorowe, zawierające prośbę lub żądanie skierowane do władz lub do osób na wyższym stanowisku, chaotycznie poruszające się wiry i strumienie powietrza w atmosferze ziemskiej, oficjalne powołanie na stanowisko, zwłaszcza na wysoki urząd państwowy, nieobecność, rzęsiste oświetlenie sztucznym światłem
Wiele słów wywodzących się z języka łacińskiego, znajdziemy również w sferze teminologii prawniczej. Spójrz na podane poniżej łacińskie pojęcia oraz ich tłumaczenia. Jak myślisz, jakie polskie rzeczowniki mogły zostać utworzone na ich podstawie? cōdex, cōdicis (m) – pień, notatnik, kodeks Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS appellātiō, apellātiōnis (f) – nazwa, odwołanie się Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS beneficium, beneficiī (n) – przysługa, zasługa, przywilej Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS ministrō, ministrāre, ministrāvī, ministrātum – służyć, usługiwać, rządzić, kierować Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS fīlia, fīliae (f) - córka Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS dēbeō, dēbēre, dēbuī, dēbitum – być dłużnym, mieć dług Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS prōcūrō, prōcūrāre, prōcūrāvī, prōcūrātum – troszczyć się, kierować, zarządzać Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS prōcēdō, prōcēdere, prōcessī, prōcessum – iść do przodu, czynić postępy Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS crīmen, crīminis (n) – oskarżenie, obwinienie, przestępstwo Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS consensus, consensūs (m) – zgoda, jednomyślność Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS
Wiele słów wywodzących się z języka łacińskiego, znajdziemy również w sferze teminologii prawniczej. Spójrz na podane poniżej łacińskie pojęcia oraz ich tłumaczenia. Jak myślisz, jakie polskie rzeczowniki mogły zostać utworzone na ich podstawie? cōdex, cōdicis (m) – pień, notatnik, kodeks Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS appellātiō, apellātiōnis (f) – nazwa, odwołanie się Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS beneficium, beneficiī (n) – przysługa, zasługa, przywilej Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS ministrō, ministrāre, ministrāvī, ministrātum – służyć, usługiwać, rządzić, kierować Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS fīlia, fīliae (f) - córka Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS dēbeō, dēbēre, dēbuī, dēbitum – być dłużnym, mieć dług Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS prōcūrō, prōcūrāre, prōcūrāvī, prōcūrātum – troszczyć się, kierować, zarządzać Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS prōcēdō, prōcēdere, prōcessī, prōcessum – iść do przodu, czynić postępy Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS crīmen, crīminis (n) – oskarżenie, obwinienie, przestępstwo Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS consensus, consensūs (m) – zgoda, jednomyślność Możliwe odpowiedzi: 1. MINISTER, 2. APELACJA, 3. KRYMINALISTA, 4. FILIA, 5. PROCES, 6. KODEKS, 7. DEBET, 8. PROKURATOR, 9. BENEFICJENT, 10. KONSENSUS
Wiele słów wywodzących się z języka łacińskiego, znajdziemy również w sferze teminologii prawniczej. Spójrz na podane poniżej łacińskie pojęcia oraz ich tłumaczenia. Jak myślisz, jakie polskie rzeczowniki mogły zostać utworzone na ich podstawie?
Za panowania, którego króla w Polsce zaczęto tworzyć więcej po polsku niż po łacinie? Możliwe odpowiedzi: 1. Bolesława Chrobrego, 2. Kazimierza Wielkiego, 3. Stanisława Augusta Poniatowskiego
Za panowania, którego króla w Polsce zaczęto tworzyć więcej po polsku niż po łacinie? Możliwe odpowiedzi: 1. Bolesława Chrobrego, 2. Kazimierza Wielkiego, 3. Stanisława Augusta Poniatowskiego
Za panowania, którego króla w Polsce zaczęto tworzyć więcej po polsku niż po łacinie?
Bolesława Chrobrego
Kazimierza Wielkiego
Stanisława Augusta Poniatowskiego
Słowniki
Słownik pojęć
Jürgen Leonhardt
Jürgen Leonhardt
profesor filologii klasycznej na Uniwersytecie w Tübingen.
Peregrynacja
Peregrynacja
dłuższa podróż lub wędrówka.
Perswazja
Perswazja
namawianie do czegoś lub odradzanie czegoś z przytoczeniem odpowiednich argumentów.
Predylekcja
Predylekcja
skłonność do kogoś albo czegoś.
Słownik łacińsko‑polski
R1HGrCCQVMw1y1
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
Galeria dzieł sztuki
REX706qXjjG2C
Ilustracja przedstawia Erechtejon na Akropolu. Jest to fragment świątyni z sześcioma kolumna w kształcie kobiet, na których głowach wsparty jest dach.
Erechtejon na Akropolu, 421-406 p.n.e., Ateny, Grecja, wikimedia.org, CC BY 3.0
Bibliografia
Z. Gloger, Encyklopedja staropolska ilustrowana, t. III, Warszawa 1900‑1903, s. 153‑154, s.v. Łacina w Polsce
J. Leonhardt, Latein. Geschichte einer Weltsprache, München 2009
K. Ochman, Nauczanie łaciny. Immersja czy gramatyka?, Języki Obce w Szkole 3 (2014)
