Na zdjęciu banjo stojące w otwartym twardym futerale. Instrument ma okrągłe pudło rezonansowe, z membraną na wierzchu i metalowymi okuciami dookoła oraz gryf podobny do gryfu gitary. Temat lekcji: Folk music na przykładzie Boba Dylana.
Na zdjęciu banjo stojące w otwartym twardym futerale. Instrument ma okrągłe pudło rezonansowe, z membraną na wierzchu i metalowymi okuciami dookoła oraz gryf podobny do gryfu gitary. Temat lekcji: Folk music na przykładzie Boba Dylana.
Folk music na przykładzie Boba Dylana
Źródło: online-skills.
Ważne daty
1941 – narodziny Boba Dylana w Duluth w Stanach Zjednoczonych Ameryki
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1KGryJFTTUJr
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
2) rozpoznaje ze słuchu:
E) aparat wykonawczy: zespół folkowy.
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:
3) aparatu wykonawczego (zespół);
4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:
2) stylów muzycznych (folk).
Nauczysz się
wyjaśniać pojęcie folkloru;
omawiać źródła muzyki amerykańskiej;
wskazywać cechy stylistyczne muzyki amerykańskiej;
charakteryzować sylwetkę Boba Dylana;
Pojęcie folkloru
Polecenie 1
Podaj pięć dowolnych skojarzeń ze słowem folklor.
Podaj pięć dowolnych skojarzeń ze słowem folklor.
Podaj pięć dowolnych skojarzeń ze słowem folklor.
Wypisz pięć dowolnych skojarzeń ze słowem folklorFolklorfolklor.
Ra1Y0Vtpa4Set
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Każdy lud śpiewa o tym co go otacza. Ludy z wielkich nizin śpiewają o bezkresnych rozległych przestrzeniach, o potężnych rzekach śpiewają mieszkańcy ich brzegów. Krajobraz, lud, jego praca, zwyczaje, muzyka i taniec stanowią jedność. Sztukę ludu, jego obrzędy, muzykę, tańce nazywamy folklorem. Folklor jest różny w różnych rejonach świata, a nawet różnych okolicach każdego regionu. Kultura ludowa kształtowała się przez wiele wieków, a tradycja i zwyczaje były przekazywane z pokolenia na pokolenie.
R140kz30iTQx1
Ćwiczenie 1
Wymień elementy, z jakich składa się folklor.
Wymień elementy, z jakich składa się folklor.
Uzupełnij tekst odpowiednimi wyrażeniami.
z pokolenia na pokolenie, częściach świata, folklorem, muzyka
Krajobraz, lud, jego praca, zwyczaje, ................................................ i taniec stanowią jedność. Sztukę ludu, jego obrzędy, muzykę, tańce nazywamy ................................................. Folklor jest różny w
różnych ................................................, a nawet różnych okolicach każdego kraju. Kultura ludowa kształtowała się przez wiele wieków, a tradycja i zwyczaje były przekazywane ................................................ .
Jedna z najsłynniejszych folkowych balladBalladaballad amerykańskich: Bob Dylan, The House of the Rising Sun:
RVWArDxsosVEq
Na zdjęciu Bob Dylan. Muzyk ubrany jest w haftowaną bordową koszulę, ciemną marynarkę, na głowie ma biały kapelusz ze srebrną obwódką. Pieśniarz gra na gitarze. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Bob Dylan i pojawia możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka “The House of the Rising Sun” w solowym wykonaniu artysty. Bob Dylan śpiewa z zaangażowaniem i uczuciem, choć jakby trochę od niechcenia. Muzyk akompaniuje sobie na gitarze. Piosenka ma kilka zwrotek o tej samej melodii a innym tekście. Zaangażowanie artysty rośnie z każdą kolejną zwrotkę. Ostatnie zwrotki Bob Dylan śpiewa z olbrzymią mocą, trochę improwizując, lekko zmieniając melodię.
Na zdjęciu Bob Dylan. Muzyk ubrany jest w haftowaną bordową koszulę, ciemną marynarkę, na głowie ma biały kapelusz ze srebrną obwódką. Pieśniarz gra na gitarze. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Bob Dylan i pojawia możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka “The House of the Rising Sun” w solowym wykonaniu artysty. Bob Dylan śpiewa z zaangażowaniem i uczuciem, choć jakby trochę od niechcenia. Muzyk akompaniuje sobie na gitarze. Piosenka ma kilka zwrotek o tej samej melodii a innym tekście. Zaangażowanie artysty rośnie z każdą kolejną zwrotkę. Ostatnie zwrotki Bob Dylan śpiewa z olbrzymią mocą, trochę improwizując, lekko zmieniając melodię.
Bob Dylan, „The House of the Rising Sun”, online-skills, CC BY 3.0
Folklor amerykański
Folklor amerykański to muzyka pochodząca z ameryki północnej. Kształtowana była przez rdzennych mieszkańców oraz przybyszów z Europy. Kultura tych pierwszych była dosyć uboga i związana przede wszystkim z praktykami i wierzeniami m.in. ze sprowadzaniem deszczu, leczeniem chorych, wywoływaniem snów proroczych czy czarami miłosnymi. Na folklor składają się zwyczaje, przesądy, opowieści, muzyka, tańce i pieśni przekazywane drogą ustną oraz wytwory materialne społeczności i grup etnicznych kontynentu amerykańskiego.
W Amerykańskim folklorze obecne są pieśni religijne, ballady (opowiadania o czynach pionierów, niezwykłych ludziach, m.in. dzielnych kobietach, żeglarzach, myśliwych, drwalach), pieśni bohaterskie i patriotyczne. Charakterystycznym elementem folkloru amerykańskiego są pieśni drogi, opowiadające o wędrówkach przez kontynent.
RpNEJtotxYFax1
Na zdjęciu dwóch mężczyzn - jeden gra na banjo, drugi na gitarze akustycznej. Na ilustracji umieszczono punkt aktywny z informacją dodatkową: Typowe instrumentarium płn. amerykańskie to banjo, gitara, proste skrzypce, cymbały, cytra, flety, bębny.
Na zdjęciu dwóch mężczyzn - jeden gra na banjo, drugi na gitarze akustycznej. Na ilustracji umieszczono punkt aktywny z informacją dodatkową: Typowe instrumentarium płn. amerykańskie to banjo, gitara, proste skrzypce, cymbały, cytra, flety, bębny.
Amerykańskie instrumentarium, online-skills, CC BY 3.0
RspAMqnmAGmE61
Ilustracja interaktywna przedstawia cymbały. Widoczna jest drewniana płyta w kształcie trapezu. Struny znajdują się wzdłuż korpusu instrumentu. Do gry używa się dwóch drewnianych pałeczek o specjalnym wygiętym kształcie.
Cymbały, static.prsa.pl, CC BY 3.0
R192Tu7qsODhf1
Ilustracja przedstawiająca cytrę. Instrument o płaskim pudle rezonansowym formie trapezu, z kilkunastoma strunami.
Cytra, harevis.com, CC BY 3.0
R1KCECOGvuVuf1
Ilustracja przedstawiająca flet. Widoczny jest drewniana, cienka rurka z wywierconymi otworami.
Flet, harevis.com, CC BY 3.0
RjNAK4CsQHeRn1
Ilustracja przedstawiająca bęben z motywem ptaka.
Bęben, ethnoworld.eu, CC BY 3.0
W muzyce czarnych Amerykanów należy zwrócić uwagę na szczególnie bogaty jest tu repertuar pieśni religijnych (spiritualsSpiritualsspirituals, gospelGospelgospel). Wśród pieśni lirycznych najważniejsze są rozmaite odmiany soul (pieśni duszy). Z czarnej muzyki amerykańskiej wyrastają znane na całym świecie tańce np. swing).
RfudUu5klgqSX
Ćwiczenie 2
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Folklor amerykański obejmuje tradycje ludowe kontynentu północnoamerykańskiego, zarówno jego rdzennych mieszkańców (różnych plemion Indian), jak i osadników z Europy od XVI w. 2. Na folklor składa się tylko muzyka, tańce i pieśni przekazywane drogą ustną. 3. Do typowych instrumentów amerykańskich należy m.in. banjo, gitara. 4. W amerykańskim folklorze obecne są pieśni religijne.
Zaznacz zdania prawdziwe.
Folklor amerykański obejmuje tradycje ludowe kontynentu północnoamerykańskiego, zarówno jego rdzennych mieszkańców (różnych plemion Indian), jak i osadników z Europy od XVI w.
Na folklor składa się tylko muzyka, tańce i pieśni przekazywane drogą ustną.
Do typowych instrumentów amerykańskich należy m.in. banjo, gitara.
W amerykańskim folklorze obecne są pieśni religijne.
Bob Dylan
RQun61tQFSkh31
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Boba Dylana. Piosenkarz ukazany jest w trakcie gry na gitarze. Ubrany jest w czarną marynarkę i białą koszulę. Na głowie ma jasny, okrągły kapelusz. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się informacja dodatkowa: Bob Dylan to amerykański piosenkarz, kompozytor, autor tekstów, pisarz i poeta. W 2016 roku został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Bob Dylan uważany jest za twórcę, który w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju muzyki rozrywkowej. Swój indywidualny styl oparł na wielu gatunkach muzycznych, m.in. na tradycyjnym amerykańskim folku, country czy muzyce gospel. Korzystał też z angielskiej, szkockiej i irlandzkiej muzyki folkowej. W młodości chciał się poświęcić się karierze śpiewaka folkowego.
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Boba Dylana. Piosenkarz ukazany jest w trakcie gry na gitarze. Ubrany jest w czarną marynarkę i białą koszulę. Na głowie ma jasny, okrągły kapelusz. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się informacja dodatkowa: Bob Dylan to amerykański piosenkarz, kompozytor, autor tekstów, pisarz i poeta. W 2016 roku został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Bob Dylan uważany jest za twórcę, który w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju muzyki rozrywkowej. Swój indywidualny styl oparł na wielu gatunkach muzycznych, m.in. na tradycyjnym amerykańskim folku, country czy muzyce gospel. Korzystał też z angielskiej, szkockiej i irlandzkiej muzyki folkowej. W młodości chciał się poświęcić się karierze śpiewaka folkowego.
Bob Dylan, online-skills, CC BY 3.0
RedezFhvYsg1v
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytania: 1. Laureatem jakiej nagrody Bob Dylan został w 2016 roku? 2. Z jakich gatunków muzycznych czerpał inspirację Bob Dylan? 3. Kim jest Bob Dylan?
Odpowiedz na pytania: 1. Laureatem jakiej nagrody Bob Dylan został w 2016 roku? 2. Z jakich gatunków muzycznych czerpał inspirację Bob Dylan? 3. Kim jest Bob Dylan?
Połącz rozsypane części zdania w całość.
amerykański piosenkarz, kompozytor, autor tekstów, pisarz i poeta, tradycyjnym amerykańskim folku, country czy muzyce gospel., Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
Bob Dylan to
W 2016 roku został laureatem
Swój indywidualny styl oparł m.in. na
RS65iVX71S1Qd
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Kim w młodości chciał zostać Bob Dylan? Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewakiem folkowym, 2. instrumentalistą, 3. nauczycielem.
Bob Dylan w młodości chciał się poświęcić się karierze…
śpiewaka folkowego
instrumentalisty
nauczyciela
R2L0CgtRkaR1J
Ćwiczenie 5
Wskaż właściwe uzupełnienie zdania: Charakterystycznym elementem folkloru amerykańskiego są pieśni drogi, opowiadające o … Możliwe odpowiedzi: 1. drogach, 2. wędrówkach przez kontynent, 3. wycieczkach
Charakterystycznym elementem folkloru amerykańskiego są pieśni drogi, opowiadające o …
drogach
wędrówkach przez kontynent
wycieczkach
RjS28p8lGh4L6
Ćwiczenie 6
Wskaż właściwe uzupełnienie zdania: Wśród pieśni lirycznych najważniejsze są rozmaite odmiany soul, co oznacza… Możliwe odpowiedzi: 1. pieśni duszy, 2. dawne pieśni, 3. pieśni o miłości
Wśród pieśni lirycznych najważniejsze są rozmaite odmiany soul, co oznacza…
pieśni duszy
dawne pieśni
pieśni o miłości
Głos – mój instrument
Głos ludzki to najstarszy i najpopularniejszy instrument muzyczny, którym posługuje się każdy z nas mówiąc czy też śpiewając. Prawidłowa emisja głosu czyli wydobycie dźwięku to proces jego wytwarzania i wyprowadzania na zewnątrz w mowie i w śpiewie. Na ten proces składa się kilka czynności zachodzących niemal jednocześnie, przede wszystkim: oddychanie, fonacja (tworzenie dźwięku), artykulacja.
Aby móc poprawnie posługiwać się głosem należy wykonywać ćwiczenia.
naprzemienne, przesadne układanie ust do samogłosek i oraz u;
cmokanie wargami (muszą być wysunięte do przodu i zbliżone do siebie);
śpiewanie na jednym dźwięku sylaby ło w podanym przez nauczyciela schemacie melodyczno‑rytmicznym.
Polecenie 2
Zapoznaj się z opisem alternatywnym piosenki „Blowin' in the wind” i odpowiedz na pytanie: Jaki charakter ma ta piosenka?
Zapoznaj się z opisem alternatywnym piosenki „Blowin' in the wind” i odpowiedz na pytanie: Jaki charakter ma ta piosenka?
Zapoznaj się z opisem alternatywnym piosenki „Blowin' in the wind” i odpowiedz na pytanie: Jaki charakter ma ta piosenka?
Wysłuchaj piosenki Blowin` in the wind – Odpowie Ci wiatr Boba Dylana. Następnie korzystając z zapisu nutowego i tekstu spróbuj ją zaśpiewać.
R1TLKF9K3y1az
Na zdjęciu znajdują się dwie osoby: młody Bob Dylan i ciemnowłosa kobieta. Bob Dylan gra na gitarze i ma zamontowaną na uchwycie harmonijkę ustną. Zdjęcie wykonano w czasie marszu dotyczącego praw obywatelskich w Waszyngtonie. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis: Bob Dylan oraz pojawi się możliwość otworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka "Blowin' in the wind". Piosenkę wykonuje solo Bob Dylan, akompaniując sobie na gitarze i harmonijce ustnej. Piosenka jest spokojna refleksyjna. Składa się z 3 zwrotek i refrenu który powtarza się po każdej zwrotce.
Na zdjęciu znajdują się dwie osoby: młody Bob Dylan i ciemnowłosa kobieta. Bob Dylan gra na gitarze i ma zamontowaną na uchwycie harmonijkę ustną. Zdjęcie wykonano w czasie marszu dotyczącego praw obywatelskich w Waszyngtonie. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis: Bob Dylan oraz pojawi się możliwość otworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka "Blowin' in the wind". Piosenkę wykonuje solo Bob Dylan, akompaniując sobie na gitarze i harmonijce ustnej. Piosenka jest spokojna refleksyjna. Składa się z 3 zwrotek i refrenu który powtarza się po każdej zwrotce.
Rowland Scherman (fot.), Bob Dylan w czasie marszu dot. praw obywatelskich w Waszyngtonie, 1963, Archiwum Narodowe, College Park, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Bob Dylan, „Blowin` in the wind – Odpowie Ci wiatr”, online-skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
RaMKnMQWUUya71
Zapis nutowy i tekst polskiego tłumaczenia piosenki Boba Dylana "Blowin' in the wind". Piosenka w tonacji C-dur, w metrum sześć ósmych. Pod nutami umieszczono polski tekst pierwszej zwrotki piosenki: Przez ile dróg musi przejść każdy z nas, by mógł człowiekiem się stać? Przez ile mórz lecieć ma biały ptak, nim wreszcie opadnie na piach? Przez ile lat będzie kanion ten trwał, nim w końcu rozkruszy go czas? Odpowie ci wiatr wiejący przez świat, odpowie ci bracie tylko wiatr.
Zapis nutowy i tekst polskiego tłumaczenia piosenki Boba Dylana "Blowin' in the wind". Piosenka w tonacji C-dur, w metrum sześć ósmych. Pod nutami umieszczono polski tekst pierwszej zwrotki piosenki: Przez ile dróg musi przejść każdy z nas, by mógł człowiekiem się stać? Przez ile mórz lecieć ma biały ptak, nim wreszcie opadnie na piach? Przez ile lat będzie kanion ten trwał, nim w końcu rozkruszy go czas? Odpowie ci wiatr wiejący przez świat, odpowie ci bracie tylko wiatr.
Zapis nutowy, online-skills, CC BY 3.0
R6V4Jaa1eDjxV
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytania: 1. Jaka jest narodowość Boba Dylana? 2. Jaki rodzaj muzyki wykonuje Bob Dylan?
Odpowiedz na pytania: 1. Jaka jest narodowość Boba Dylana? 2. Jaki rodzaj muzyki wykonuje Bob Dylan?
Dokończ zadania.
ludowej, amerykański, muzyki rozrywkowej, wiele wieków, żeglarzach
Folklor to dziedzictwo kultury .....................................
Kultura ludowa kształtowała się przez .....................................
Ballady obecne w amerykańskim folklorze opowiadają o czynach pionierów, dzielnych kobietach, ...................................., myśliwych.
Bob Dylan to twórca .....................................
Amerykański twórca w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju .....................................
Ćwiczenie 8
R7M86l7HQlEZQ
Odpowiedz na pytanie: Jak rozumiesz polskie słowa piosenki "Odpowie Ci wiatr" będące tłumaczeniem utworu Boba Dylana?
Odpowiedz na pytanie: Jak rozumiesz polskie słowa piosenki "Odpowie Ci wiatr" będące tłumaczeniem utworu Boba Dylana?
Słownik pojęć
Ballada
Ballada
utwór wokalno‑instrumentalny lub instrumentalny opowiadający o jakichś wydarzeniach; początkowo znany w muzyce ludowej potem także poważnej.
Country
Country
stylizowana amerykańska muzyka ludowa, której głównym ośrodkiem jest miasto Nashville. W Polsce koncerty muzyki country odbywają się w Mrągowie.
Etnografia
Etnografia
dyscyplina naukowa, której przedmiotem badań jest człowiek jako społeczny twórca kultury, nauka zajmująca się badaniem kultury ludowej.
Folklor
Folklor
twórczość ludowa obejmująca wiele dziedzin, m.in. muzykę i taniec.
Folklor amerykański
Folklor amerykański
obejmuje tradycje ludowe kontynentu północnoamerykańskiego, zarówno jego rdzennych mieszkańców (różnych plemion Indian), jak i osadników z Europy od XVI w. Na folklor składają się zwyczaje, przesądy, opowieści, muzyka, tańce i pieśni przekazywane drogą ustną oraz wytwory materialne społeczności i grup etnicznych kontynentu amerykańskiego.
Gospel
Gospel
rodzaj chrześcijańskiej muzyki obrzędowej mającej swój początek w XIX‑wiecznej kulturze czarnoskórych mieszkańców Stanów Zjednoczonych Ameryki. Muzyka ta charakteryzuje się dominacją wokalu, teksty mają charakter chrześcijański.
Spirituals
Spirituals
religijne pieśni Murzynów amerykańskich, tworzone przez nich od ok. XVIII w., powstały wskutek zetknięcia się Murzynów z ceremoniami religijnymi i liturgią Kościołów chrześcijańskich.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
https://www.rmfclassic.pl/
Biblioteka muzyczna
RVWArDxsosVEq
Na zdjęciu Bob Dylan. Muzyk ubrany jest w haftowaną bordową koszulę, ciemną marynarkę, na głowie ma biały kapelusz ze srebrną obwódką. Pieśniarz gra na gitarze. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Bob Dylan i pojawia możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka “The House of the Rising Sun” w solowym wykonaniu artysty. Bob Dylan śpiewa z zaangażowaniem i uczuciem, choć jakby trochę od niechcenia. Muzyk akompaniuje sobie na gitarze. Piosenka ma kilka zwrotek o tej samej melodii a innym tekście. Zaangażowanie artysty rośnie z każdą kolejną zwrotkę. Ostatnie zwrotki Bob Dylan śpiewa z olbrzymią mocą, trochę improwizując, lekko zmieniając melodię.
Na zdjęciu Bob Dylan. Muzyk ubrany jest w haftowaną bordową koszulę, ciemną marynarkę, na głowie ma biały kapelusz ze srebrną obwódką. Pieśniarz gra na gitarze. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Bob Dylan i pojawia możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka “The House of the Rising Sun” w solowym wykonaniu artysty. Bob Dylan śpiewa z zaangażowaniem i uczuciem, choć jakby trochę od niechcenia. Muzyk akompaniuje sobie na gitarze. Piosenka ma kilka zwrotek o tej samej melodii a innym tekście. Zaangażowanie artysty rośnie z każdą kolejną zwrotkę. Ostatnie zwrotki Bob Dylan śpiewa z olbrzymią mocą, trochę improwizując, lekko zmieniając melodię.
Bob Dylan, „The House of the Rising Sun”, online-skills, CC BY 3.0
R1TLKF9K3y1az
Na zdjęciu znajdują się dwie osoby: młody Bob Dylan i ciemnowłosa kobieta. Bob Dylan gra na gitarze i ma zamontowaną na uchwycie harmonijkę ustną. Zdjęcie wykonano w czasie marszu dotyczącego praw obywatelskich w Waszyngtonie. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis: Bob Dylan oraz pojawi się możliwość otworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka "Blowin' in the wind". Piosenkę wykonuje solo Bob Dylan, akompaniując sobie na gitarze i harmonijce ustnej. Piosenka jest spokojna refleksyjna. Składa się z 3 zwrotek i refrenu który powtarza się po każdej zwrotce.
Na zdjęciu znajdują się dwie osoby: młody Bob Dylan i ciemnowłosa kobieta. Bob Dylan gra na gitarze i ma zamontowaną na uchwycie harmonijkę ustną. Zdjęcie wykonano w czasie marszu dotyczącego praw obywatelskich w Waszyngtonie. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis: Bob Dylan oraz pojawi się możliwość otworzenia muzyki. Na nagraniu piosenka "Blowin' in the wind". Piosenkę wykonuje solo Bob Dylan, akompaniując sobie na gitarze i harmonijce ustnej. Piosenka jest spokojna refleksyjna. Składa się z 3 zwrotek i refrenu który powtarza się po każdej zwrotce.
Rowland Scherman (fot.), Bob Dylan w czasie marszu dot. praw obywatelskich w Waszyngtonie, 1963, Archiwum Narodowe, College Park, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Bob Dylan, „Blowin` in the wind – Odpowie Ci wiatr”, online-skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
Bibliografia
Bob Dylan, Duszny kraj, przeł. Filip Łobodziński, Wrocław 2017
