Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RevSoMo9HJIJU1

Funkcje przypadków: ćwiczenia

Ważne daty

160‑43 p.n.e. – lata życia Marka Tuliusza Cycero

190‑100 p.n.e. – lata życia Kornelii Afrykańskiej Młodszej

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R12WA5rZNHklZ
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego,
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) szyk zdania łacińskiego.
4. identyfikuje, z wykorzystaniem posiadanej wiedzy na temat gramatyki łacińskiej, formy podstawowe słów występujących w tłumaczonym tekście,
7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski,
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
o) potrafi czytać ze zrozumieniem prozatorski tekst łaciński (z zakresu tekstów określonych w kanonie), posługując się w tym celu słownikiem.

Nauczysz się

rozróżniać formy przypadków (Nominativus, Genetivus, Dativus, Accusativus, Ablativus, Vocativus);

rozwiązywać ćwiczenia przy użyciu rzeczowników łacińskich;

czytać oraz tłumaczyć wiersz Katullusa.

Zapoznaj się z ilustracjami interaktywnymi, a następnie wykonaj ćwiczenie.

R1VybD0AoWWen1
Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę wodza germańskiego Arminiusa, który zwyciężył Rzymian w bitwie w Lesie Teutoburskim. W geście triumfu unosi on do góry miecz. Lewą rękę ma opartą na tarczy. Ubrany jest w strój do walki. Fotografia została wykonana w jasny i lekko zachmurzony dzień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Germani sunt fortissimi barbarorum. 2. Germanie są najdzielniejsi z barbarzyńców.
Rzeźba przedstawiająca Arminiusa, wodza germańskiego, który zwyciężył Rzymian w bitwie w Lesie Teutoburskim, Detmold, Niemcy, pinimg.com, CC BY 3.0
R1BNPGK6QrkDe1
Ilustracja interaktywna przedstawia mapę obrazującą Drugą Wojnę Punicką i terytoria Republiki Rzymskiej i Kartaginy. Mapa przedstawia widok na południową Europę i Afrykę północną. Kolorem żółtym zostały oznaczone granice Republiki Rzymskiej, kolorem pomarańczowym oznaczono terytorium Imperium Kartagińskiego. Zieloną strzałką oznaczono trasę przemarszu Hannibala w latach 218-203 przed naszą erą. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Bello Punico secundo, 2. Podczas II wojny punickiej
Mapa przedstawiająca podział terytoriów w trakcie trwania drugiej wojny punickiej, iplsc.com, CC BY 3.0
RU7l8F5mxnjmx1
Ilustracja interaktywna autorstwa Heinricha Leutemanna pod tytułem „Zdrajca zrzucony ze skały Tarpejskiej w Rzymie” przedstawia scenę tytułowego zrzucenia mężczyzny ze skały. Na pierwszym planie widoczny jest zrzucony mężczyzna ze skały, który spada głową skierowaną do dołu. Przepasany jest zieloną szatą, jego ręce są skrępowane liną. Na drugim planie znajdują się ludzie obserwujący wyrok. W tle widoczny jest kolejny mężczyzna, na którym zostanie wykonany wyrok śmierci. W oddali z lewej strony widoczna jest płacząca kobieta, która zakrywa swoją twarz czerwoną suknią. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Miles proditionis accusatus est. 2. Żołnierz został oskarżony o zdradę.
Heinrich Leutemann, „Zdrajca zrzucony ze skały Tarpejskiej w Rzymie” [w:] Adolf Stahr, „Ilustracje z czasów starożytnych”, 1866, pinimg.com, CC BY 3.0
RBY25FkKnTOdh1
Obraz autorstwa Prospero Piattiego pod tytułem „Floralia”, na którym znajduje się tłum ludzi przebywający w dużej sali. Na pierwszym planie widoczna jest grupa roznegliżowanych kobiet. Część kobiet jest naga. Obok nich widoczne są dwa psy, osioł i zające. Na drugim planie widoczna jest wysoka rzeźba przedstawiająca postać kobiecą. Rzeźba została wykonana z jasnego kamienia. W tle widoczni są bogato ubrani mężczyźni oraz kobiety. Na ścianach pomieszczenia są widoczne liczne rzeźby i zdobienia. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Multitudo hominum, 2. Tłum ludzi
Prospero Piatti, „Floralia” - święto na część Bogini Flory, 1899, dom aukcyjny Dorotheum, wikimedia.org, domena publiczna
RfOSlZq3GdJut1
Fotografia nieznanego autora przedstawia cztery osoby odpoczywające na łonie natury. Z lewej strony widoczny jest kosz z owocami – winogrono, jabłka, banany. W centralnej części widoczny jest duży kosz z którego wystają szklane butelki. Za koszem siedzą cztery osoby – mężczyźni i kobiety. Jeden z mężczyzn i dwie kobiety piją napoje, zaś drugi gra na gitarze.
Grupa przyjaciół, online-skills, CC BY 3.0
R1UFHyiDq3VpZ
Ćwiczenie 1
Do nazw funkcji przypadków dobierz właściwe przykłady Przykład 1. Ablativus temporis – Możliwe odpowiedzi: 1. Germani sunt fortissimi barbarorum (Germanie są najdzielniejsi z barbarzyńców.) 2. Multitudo hominum (Tłum ludzi) 3. Mihi amici boni sunt. (Mam dobrych przyjaciół.) 4. Miles proditionis accusatus est. (Żołnierz został oskarżony o zdradę) 5. Bello Punico secundo (podczas II wojny punickiej)
Przykład 2. Genetivus partitivus – Możliwe odpowiedzi: 1. Germani sunt fortissimi barbarorum (Germanie są najdzielniejsi z barbarzyńców.) 2. Multitudo hominum (Tłum ludzi) 3. Mihi amici boni sunt. (Mam dobrych przyjaciół.) 4. Miles proditionis accusatus est. (Żołnierz został oskarżony o zdradę) 5. Bello Punico secundo (podczas II wojny punickiej)
Przykład 3. Genetivus criminis – Możliwe odpowiedzi: 1. Germani sunt fortissimi barbarorum (Germanie są najdzielniejsi z barbarzyńców.) 2. Multitudo hominum (Tłum ludzi) 3. Mihi amici boni sunt. (Mam dobrych przyjaciół.) 4. Miles proditionis accusatus est. (Żołnierz został oskarżony o zdradę) 5. Bello Punico secundo (podczas II wojny punickiej)
Przykład 4. Genetivus materiae – Możliwe odpowiedzi: 1. Germani sunt fortissimi barbarorum (Germanie są najdzielniejsi z barbarzyńców.) 2. Multitudo hominum (Tłum ludzi) 3. Mihi amici boni sunt. (Mam dobrych przyjaciół.) 4. Miles proditionis accusatus est. (Żołnierz został oskarżony o zdradę) 5. Bello Punico secundo (podczas II wojny punickiej)
Przykład 5. Dativus possessivus – Możliwe odpowiedzi: 1. Germani sunt fortissimi barbarorum (Germanie są najdzielniejsi z barbarzyńców.) 2. Multitudo hominum (Tłum ludzi) 3. Mihi amici boni sunt. (Mam dobrych przyjaciół.) 4. Miles proditionis accusatus est. (Żołnierz został oskarżony o zdradę.) 5. Bello Punico secundo (podczas II wojny punickiej)
R8Z76y7hxbqER
Ćwiczenie 2
Przetłumacz na polski podane niżej łacińskie zdania i zwroty. Iuppiter rex deorum a poetis nominatur Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron i Antoniusz zostali ogłoszeni konsulami, 2. Jestem szczęśliwy/-a i pozostanę szczęśliwy/-a, 3. Jowisz jest nazywany przez poetów władcą bogów Sum felix felixque manebo Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron i Antoniusz zostali ogłoszeni konsulami, 2. Jestem szczęśliwy/-a i pozostanę szczęśliwy/-a, 3. Jowisz jest nazywany przez poetów władcą bogów Cicero et Antonius consules declarati sunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron i Antoniusz zostali ogłoszeni konsulami, 2. Jestem szczęśliwy/-a i pozostanę szczęśliwy/-a, 3. Jowisz jest nazywany przez poetów władcą bogów
RXYU2i8yTTFzh
Ćwiczenie 3
Jak nazywa się konstrukcja składniowa użyta w pierwszym przykładzie powyższego zadania? Możliwe odpowiedzi: 1. Accusativus duplex, 2. Nominativus duplex, 3. Ablativus temporis
Polecenie 1

Sparafrazuj po łacinie podane niżej zdania i zwroty, rozpoczynając je od słowa wskazanego pod zdaniem.

1. Galli Vercingetorigem ducem creaverunt.
Vercingetorix ...

2. Bacchus deus magnus a hominibus putatur.
Homines ...

3. Consul a populo designatus sum!
Me ...

RhE4MqRvvtStD
Wykonaj zgodnie z poleceniem.

Odpowiedzimcc28798b97c36afd_0000000000007Odpowiedzi

RQjtXezEdtc1X
Ćwiczenie 4
Przetłumacz na polski podane niżej łacińskie zdania i zwroty. Non scholae, sed vitae discimus. Możliwe odpowiedzi: 1. Mam na imię Klaudia., 2. Nie dla szkoły, ale dla życia się uczymy., 3. Mój przyjaciel ma białego psa. Mihi est nomen Claudia. Możliwe odpowiedzi: 1. Mam na imię Klaudia., 2. Nie dla szkoły, ale dla życia się uczymy., 3. Mój przyjaciel ma białego psa. Amico meo canis albus est. Możliwe odpowiedzi: 1. Mam na imię Klaudia., 2. Nie dla szkoły, ale dla życia się uczymy., 3. Mój przyjaciel ma białego psa.
R17sbxzsOgqqT1
Ćwiczenie 5
Na podstawie wiedzy zdobytej na lekcji, wskaż imię wodza germańskiego, który pokonał Rzymian w bitwie w Lesie Teutoburskim. Możliwe odpowiedzi: 1. Arminius 2. Terminius 3. Katullus
Rby1joz9BijIT
Ćwiczenie 6
Przetłumacz na łacinę podane niżej zdania i zwroty. Zdanie: Najmądrzejsza z ludzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Amori sagittae sunt. , 2. Homo magnae virtutis., 3. Temporibus bellorum Punicorum., 4. Sapientissima hominum.
Zdanie: Człowiek o wielkiej dzielności. Możliwe odpowiedzi: 1. Amori sagittae sunt. , 2. Homo magnae virtutis., 3. Temporibus bellorum Punicorum., 4. Sapientissima hominum.
Zdanie: W czasach wojen punickich. Możliwe odpowiedzi: 1. Amori sagittae sunt. , 2. Homo magnae virtutis., 3. Temporibus bellorum Punicorum., 4. Sapientissima hominum.
Zdanie: Amor ma strzały. Możliwe odpowiedzi: 1. Amori sagittae sunt. , 2. Homo magnae virtutis., 3. Temporibus bellorum Punicorum., 4. Sapientissima hominum.
R1XjczVvlyssJ
Ćwiczenie 7
Do wskazanych konstrukcji składniowych, dobierz ich nazwy i opisy. Konstrukcja: olearum. Zdanie: Optimas olearum sume! Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności. Konstrukcja: Viridi colore. Zdanie: Viridi colore sunto! Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności. Konstrukcja: tibi. Zdanie: Oleae tibi in aqua submergendae sunt! Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności. Konstrukcja: parum salis. Zdanie: Adde parum salis, satis aceti et nonnulla folia myrtea. Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności. Konstrukcja: Tertio die. Zdanie: Tertio die misce omnia et gusta! Si necesse est, sal adde! Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności. Konstrukcja: tibi. Zdanie: Quo facto cibus bonus tibi erit. Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności. Konstrukcja: cibus sapidissimus; habebatur. Zdanie: Ille cibus sapidissimus a Catone habebatur. Możliwe odpowiedzi: 1. Genetivus materiae, oznaczający materiał lub ilość. 2. Ablativus temporis, oznaczający czas. 3. Ablativus qualitatis, oznaczający cechę. 4. Podwójny nominativus. 5. Dativus possessivus, oznaczający posiadacza (przy orzeczeniu esse). 6. Genetivus partitivus, oznaczający część z całości. 7. Dativus auctoris, oznaczający wykonawcę czynności.
R1ROg4jib5hQj
Ćwiczenie 8
Podane zdania wymagają użycia ablatiwu qualitatis. Uzupełnij je wyrażeniami: o niezwykłej urodzie (Nominativus: eximia pulchritudo), o największej pobożności (Nominativus: summa pietas) i o ogromnej wysokości (Nominativus: magna altitudo), tak, aby uzyskać sensowne zdania. Pamiętaj, że musisz najpierw przekształcić podane formy nominatiwu na ablativus! Montem Możliwe odpowiedzi: 1. magna altitudine, 2. summa pietate, 3. eximia pulchritudine videmus.
Aeneas Montem Możliwe odpowiedzi: 1. summa pietate, 2. magna altitudine, 3. eximia pulchritudine erga deos erat.
Femina eius Montem Możliwe odpowiedzi: 1. summa pietate, 2. magna altitudine, 3. eximia pulchritudine erat.
R1ZDt6fdHHErO
Ćwiczenie 9
Uzupełnij zdanie, wybierając poprawną odpowiedź spośród trzech podanych. Tauri tu uzupełnij 1. cornuum, 2. cornibus, 3. cornus se defendunt.
RdIWqYAMuwdwc
Ćwiczenie 10
Uzupełnij zdanie, wybierając poprawną odpowiedź spośród trzech podanych. Ciceroni nemo par est tu uzupełnij 1. eloquentiam, 2. eloquentiarum, 3. eloquentia.
RoVpvO0iuW2Mr
Ćwiczenie 11
Uzupełnij zdanie, wybierając poprawną odpowiedź spośród trzech podanych. Rex tu uzupełnij 1. amore, 2. amores, 3. amorem commotus puellam in matrimonio duxit.
R12Zvdlnct3nZ
Ćwiczenie 12
Do podanych zwrotów i zdań dopasuj ich poprawne uzupełnienia. Optimus tu uzupełnij 1. via, 2. loco, 3. oculis, 4. omnium patronus.
Ibam tu uzupełnij 1. via, 2. loco, 3. oculis, 4. omnium Sacra.
Illa est mihi carior tu uzupełnij 1. via, 2. loco, 3. oculis, 4. omnium.
Vir humili tu uzupełnij 1. via, 2. loco, 3. oculis, 4. omnium natus.
RyEuvuodjBgJZ
Ćwiczenie 13
Połącz w pary zdania i zwroty oraz poprawne nazwy struktur składniowych w nich występujących. Non sibi homo natus est. Możliwe odpowiedzi: 1. Dativus possessivus, 2. Dativus incommodi, 3. Genetivus criminis, 4. Ablativus pretii Accusatus est necis. Możliwe odpowiedzi: 1. Dativus possessivus, 2. Dativus incommodi, 3. Genetivus criminis, 4. Ablativus pretii Magno pretio villam suam vendit. Możliwe odpowiedzi: 1. Dativus possessivus, 2. Dativus incommodi, 3. Genetivus criminis, 4. Ablativus pretii Pecunia mihi non est. Możliwe odpowiedzi: 1. Dativus possessivus, 2. Dativus incommodi, 3. Genetivus criminis, 4. Ablativus pretii
Polecenie 2

Przetłumacz poniższy łaciński tekst (Catullus, carmen 49):

Disertissime Romuli nepotum,
quot sunt quotque fuere [=fuerunt], Marce Tulli,
quotque post aliis erunt in annis,
gratias tibi maximas Catullus
agit, pessimus omnium poeta,
tanto pessimus omnium poeta,
quanto tu optimus omnium patronus.

Źródło: C. Valerii, Catulli Carmina quae exstant omnia, s. 116, 1820. Internetowe wydanie w zbiorze Google Books: https://play.google.com/books/reader?id=JjKn7cmqmWoC&hl=pl&pg=GBS.PP6

Przekładmcc28798b97c36afd_0000000000008Przekład

RhiMrAAbCP4Ac
Wykonaj zgodnie z poleceniem.
Polecenie 3

KorneliiCorneliaKornelii, matce Tyberiusza i Gajusza Grakchusa, mawiano, że była femina eximia virtute. Jak rozumiesz to określenie? Napisz krótkie wypracowanie (500 słów), w którym opiszesz historyczną, współczesną lub literacką bohaterkę, zasługującą, Twoim zdaniem, na określenie femina eximia virtute.

R16HZZn5OZR26
Wykonaj zgodnie z poleceniem.
mcc28798b97c36afd_0000000000007
mcc28798b97c36afd_0000000000008

Słowniki

Słownik pojęć

Amor
Amor

bóg miłości.

Cato
Cato

Katon, rzymski polityk i autor dzieła O gospodarstwie wiejskim, zawierającego m.in. przepisy kulinarne.

Catullus
Catullus

Gajusz Waleriusz Katullus, poeta rzymski.

Cornelia
Cornelia

Kornelia, córka Scypiona Afrykańskiego, matka braci Grakchów, znana ze szlachetności, odwagi i mądrości.

Vercingetorix
Vercingetorix

Wercyngetoryks, wódz galijski.

Wenus
Wenus

bogini miłości, matka Amora.

Słownik łacińsko‑polski

RrMq1ZKj8gcKh1
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.

H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 1998.