Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1
Zapoznaj się z galerią interaktywną. Wynotuj najważniejsze wyznaczniki konwencji sentymentalnej i pastoralnej, w której utrzymana jest sielanka Franciszka Karpińskiego pt. Laura i Filon.
Zapoznaj się z galerią interaktywną. Wynotuj najważniejsze wyznaczniki konwencji sentymentalnej i pastoralnej, w której utrzymana jest sielanka Franciszka Karpińskiego pt. Laura i Filon.
Rn0FyGdzNKiXw
Wyjaśnij pojęcie konwencji sentymentalnej i pastoralnej.
R10Oqc852n8w41
Ilustracja interaktywna przedstawia pejzaż wiejski. Nad rzeką stoją dwa domy. Ten po lewej jest zniszczony. Dom po prawej jest niewielki. Między domami biegnie most. Rzeka, która pod nim przepływa jest niewielka. U jej brzegu widać młodą kobietę na łodzi. Kobieta robi pranie w rzece. Nieopodal niej, przy brzegu, stoi chłopiec. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Plik audio: Laura i Filon Franciszka Karpińskiego to jedna z najsłynniejszych polskich sielanek sentymentalnych. Wiersz utrzymany jest w konwencji sentymentalnej, co oznacza, że pojawiają się w nim wątki i motywy charakterystyczne dla tego nurtu literatury oświecenia. Ilustracja przedstawia siedzącą pod drzewem parę młodych ludzi. Para obejmuje się. U ich stóp spoczywa duży pies. Laura i Filon, grafika własna, licencja CC-SA 3.0., 2. Plik audio: Sentymentalizm to nazwa zjawiska obyczajowego i literackiego, w którym dominującą rolę przypisuje się uczuciom (fr. sentimentalisme; łac. sentire – czuć, odczuwać) – najważniejszemu narzędziu w procesie poznawania świata i samego człowieka. Twórcy literatury sentymentalnej wykreowali nowy typ bohatera sentymentalnego – człowieka czułego, blisko związanego z naturą, który patrzy na świat przez pryzmat uczuć, ale również analizuje własne przeżycia. Obraz przedstawia sielankowy pejzaż. W ogrodzie, wśród ruin siedzą dwie kobiety i mężczyzna. Mężczyzna trzyma za rękę jedną z kobiet. Wokół postaci pasą się owce. François Boucher, Uroki życia wiejskiego, domena publiczna. 3. Plik audio: Bohaterowie. Czuli, tkliwi bohaterowie sentymentalnych sielanek byli najczęściej pasterzami (konwencjonalny kostium pasterski) i mieszkańcami wsi jako miejsca wolnego od zgubnego wpływu cywilizacji. Obraz przedstawia drzemiącą pasterkę. Młoda dziewczyna siedzi w ogrodzie, podpierając głowę lewą ręką. Ma zamknięte oczy. Obok niej stoi koza oraz kosz pełen kolorowych kwiatów. François Boucher, Śpiąca pasterka, domena publiczna., 4. Plik audio: Sielanka. Sielanki były tworzone już w starożytności przez Teokryta i Wergiliusza. Gatunek ten nazywano bukolikami, pastuszkami (pasterkami) lub idyllami. Utwory utrzymane w konwencji sielankowej określa się również jako idylliczne, co oznacza, że wykreowana w nich przestrzeń jest wyidealizowana. Obraz przedstawia scenę rodzajową. Na trawie śpi kobieta. Pochyla się nad nią mężczyzna. Tej scenie przygląda się z pewnej odległości dwa nagie cherubiny. Jeden z nich trzyma w rękach łuk i strzałę. Eugeniusz Żak, Idylla, domena publiczna. 5. Plik audio: Idealizacja u Karpińskiego. Idealizacją jako sposobem kreacji świata przedstawionego posłużył się również Franciszek Karpiński w sielance Laura i Filon. Utwór ma formę dialogu zakochanych pasterzy. Wypowiadane przez nich kwestie są w niektórych miejscach komentowane przez narratora. Obraz przedstawia scenę rodzajową. Przy usytuowanej po lewej stronie obrazu fontannie znajduje się kobieta i mężczyzna. Są elegancko ubrani. Mężczyzna zagaduje kobietę. Nieopodal nich, po prawej stronie obrazu, siedzi druga młoda para. Kobieta wspiera się na mężczyźnie, a on patrzy jej w oczy. Między parami bawi się dwójka małych dzieci. Stoją też zwierzęta: owce i koza. François Boucher, Fontanna miłości, domena publiczna. 6. Audio: Fabuła. Laura i Filon spotykają się wieczorem pod umówionym jaworem. Laura, spiesząc się na spotkanie, niedbale związuje włosy w warkocz. Kochanka ma ze sobą znaczące rekwizyty – kosz z malinami oraz wianek, który chce włożyć na głowę Filona. Pasterz, chcąc sprawdzić wierność ukochanej, kryje się w zaroślach. Laura myśli, że Filon ją zdradza z „czarnobrewką Dorydą”. Pasterka jest pełna rozterek; uczucie złości miesza się z tęsknotą i pragnieniem ukochanego – Laura roztrzaskuje kosz z malinami i rwie wianek. Widząc emocjonalne zachowanie kochanki, Filon zaczyna rozumieć, że jego intryga była zbędna, ponieważ Laura kocha go naprawdę – wzbierające emocje świadczą o szczerości uczuć. Kochankowie godzą się. Obraz przedstawia scenę rodzajową. W ogrodzie, na drabinie przy drzewie znajduje się młody mężczyzna. Zrywa owoce. Pod drzewem stoi młoda dziewczyna. W fartuchu trzyma zerwane owoce. François Boucher, Zbieranie owoców, domena publiczna. 7. Plik audio: Laura i Filon w polskiej kulturze. Historia Laury i Filona na stałe przeniknęła do polskiej literatury i kultury. Wykazujący silne związki z folklorem utwór był śpiewany w czterech liniach melodycznych. Popularną melodię wykorzystał Fryderyk Chopin w "Fantazji na tematy polskie". Współcześnie sielanka jest wykonywana przez Zespół Pieśni i Tańca Mazowsze oraz wokalistki jazzowe – Wandę Warską i Annę Marię Jopek. Tradycja pasterska, z której wyrasta utwór Franciszka Karpińskiego, jest inspiracją także dla współczesnych malarzy oraz ilustratorów. Artyści czerpiący z sielanki Karpińskiego zawsze wykorzystują stały zestaw atrybutów: jawor, księżyc, niedbale splątane włosy Laury, psa jako wiernego towarzysza pasterzy. Obraz przedstawia scenę rodzajową. W ogrodzie, pod drzewem znajduje się grupka ludzi. Stojąca, młoda kobieta bawi się z dwójką dzieci. Jedno z nich, nagie, trzyma za ręce. Na drugim planie widać siedzącego, młodego mężczyznę w kapeluszu. O jego krzesło opiera się siedząca na trawie młoda kobieta. William-Adolphe Bouguereau, "Czas wolny na wsi", domena publiczna.
François Boucher, Krajobraz w pobliżu Beauvais, ok. 1740
Źródło: domena publiczna.
sztych
modry
kamea
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Laura i Filon

A jawor był szumiący, ponury i siny,
miał dużo, dużo liści, jak drzewo na sztychusztychsztychu.
Koszyk miły pleciony był z cienkiej wikliny,
maliny w nim różowe śmiały się po cichu...

Filon w zielonym fraczku był jak pasikonik,
Laura miała łzy w oczach i przepaskę modrąmodrymodrą,
wśród księżycowej, pożółkłej i francuskiej woni
leżała, chudą rękę oparłszy o biodro.
Przyszli w proch się rozsypać (płascy jak kwiat w książce)
pod umówionym, sinym, szumiącym jaworem:
smutny, zielony Filon, Laura w modrej wstążce,
w bladej sukni i w wielkiej kameikameakamei z amorem.

pawl Źródło: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Laura i Filon, [w:] tejże, Wiersze wybrane, Warszawa 1985, s. 81–82.