Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1
Zróżnicowanie społeczne przejawia się tym, że powstają grupy mające zróżnicowany dostęp do zasobów takich jak władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. Różne grupy mają odmienne style życia i różne systemy wartości. Zapoznaj się z opisem poniższej grafiki prezentującej podział społeczny w przededniu nowoczesności. W jaki sposób są przedstawiani chłopi, mieszczanie, proletariat i burżuazja? Co – na zamieszczonych portretach – przedstawiane jest jako cechy najbardziej charakterystyczne? Czy widzisz podobieństwa w społeczeństwie współczesnym? Zapisz swoje obserwacje poniżej, a następnie przeczytaj opisy odnoszące się do poszczególnych grup. Czy dodatkowe wyjaśnienia zmieniają twoje wcześniejsze przemyślenia?
Zróżnicowanie społeczne przejawia się tym, że powstają grupy mające zróżnicowany dostęp do zasobów takich jak władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. Różne grupy mają odmienne style życia i różne systemy wartości. Zapoznaj się z opisem poniższej grafiki prezentującej podział społeczny w przededniu nowoczesności. W jaki sposób są przedstawiani chłopi, mieszczanie, proletariat i burżuazja? Co – na zamieszczonych portretach – przedstawiane jest jako cechy najbardziej charakterystyczne? Czy widzisz podobieństwa w społeczeństwie współczesnym? Zapisz swoje obserwacje poniżej, a następnie przeczytaj opisy odnoszące się do poszczególnych grup. Czy dodatkowe wyjaśnienia zmieniają twoje wcześniejsze przemyślenia?
RWGWDJu8N4W8C
(Uzupełnij).
R1GCEvWzSJaKY1
Ilustracja interaktywna prezentuje cztery obrazy. Na pierwszym obrazie ukazane są trzy osoby. To chłopi. Dwie kobiety i jeden mężczyzna. Są ubrani w proste stroje, mocno zniszczone. Na ich twarzach widoczne jest zmęczenie i smutek. Na drugim obrazie widać modą kobietę. Jest ona ubrana w bogato zdobioną złotym haftem suknię. Na głowie ma haftowany, złoty czepiec. Na szyi widoczny jest duży, złoty łańcuch. Na prawej ręce widać dwa, duże złote pierścienie. Trzeci obraz przedstawia pracowników kuźni. Przy dwóch piecach pracuje trzech mężczyzn. Są młodzi, ubrani w robocze ubrania i ochronne fartuchy. Jeden z nich wypala coś w piecu. Dwóch pozostałych uderza młotami w wykuwane na kowadłach przedmioty. Czwarty obraz przedstawia mężczyznę. Jest on ubrany w arystokratyczny stój. Jest on bogato zdobiony, jest tu dużo koronek. Mężczyzna jest przepasany złotą szarfą. U boku ma przywieszany rapier. Na głowie ma dużą perukę. 1. Chłopi to warstwa społeczna dominująca w społeczeństwie przedindustrialnym. Jej powstanie związane jest z rewolucją rolniczą, która miała miejsce ok 10 tys. lat temu. Chłopi zamieszkiwali obszary wiejskie i ich głównym zajęciem było wytwarzanie żywności. Byli oni najniższą warstwą społeczną, co wiązało się także z tym, że przez długi czas nie były to osoby wolne. W starożytnej Grecji czy Rzymie większość chłopów była niewolnikami. W epoce średniowiecza ich wolność również była ograniczona, gdyż zmuszani byli do rezygnacji z prawa do własności ziemi na rzecz przedstawicieli stanu rycerskiego lub duchowieństwa. Aby móc zachować prawo do użytkowania ziemi, byli zobowiązani do wykonywania bezpłatnych prac na rzecz pana feudalnego. Z czasem zjawisko poddaństwa, czyli uzależnienia chłopów, rozszerzało się na inne obszary: osobiste – które skutkowało ograniczeniem wolności – czy też sądowe, które oznaczało, że to pan feudalny nabywał prawo do sądzenia swoich poddanych. Zbliżonym zjawiskiem była pańszczyzna – obowiązek darmowej i przymusowej pracy, którą chłopi musieli wykonywać na rzecz właściciela ziemskiego. Wszystko to spowodowało, że u progu nowoczesności sytuacja ekonomiczna i społeczna chłopów była bardzo niekorzystna i grupa ta nie miała praw obywatelskich. Kres zniewolenia chłopów to początek XIX wieku. Poddaństwo zniesiono na terenach Polski w roku 1807, pańszczyznę w 1861 roku. 2. Mieszczanie jako osobny stan społeczny uformował się w średniowieczu. Zjawisko to związane było z formowaniem się miast, zakładanych w oparciu o osobne prawo przyznające mieszkańcom miast określone swobody i przywileje. Mieszczanie byli zatem niezależni od systemu feudalnego – miasta gwarantowały wolność, której trudno było szukać na dworach czy folwarkach. Bycie obywatelem miasta, po spełnieniu różnych warunków, dawało możliwość prowadzenia własnej działalności czy przyznawało czynne i bierne prawo wyborcze do rad miasta. Mieszczanie byli zatem obywatelami. Głównym zajęciem mieszczan było wytwarzanie towarów i usług. Działalność gospodarcza była regulowana przez cechy – samorządy rzemieślnicze, które z jednej strony podnosiły kompetencje swoich członków, ale też reprezentowały ich interesy. Mieszczanie byli zróżnicowani zarówno pod względem finansowym, jak i pod względem dostępu do praw i przywilejów. Badacze są zgodni, że współczesny kapitalizm rozwinął się dzięki mieszczanom, którzy parali się działalnością handlową i bankową. Politycznie, przed nastaniem nowoczesności, mieszczanie nie mieli większego znaczenia – poza reprezentacją w radach miast. Łącznie z chłopami byli określani jako stan trzeci. Najbogatsi mieszczanie stali się zaczątkiem burżuazji. 3. Proletariat Termin „proletariat" powstał starożytnym Rzymie i oznaczał on najuboższą klasę społeczną, która dawała państwu jedynie potomstwo. Wraz z nastaniem nowoczesności mianem tym określano pracowników zatrudnianych w fabrykach. Proletariat, czyli inaczej klasa robotnicza, wywodziła się ze stanu rolniczego oraz uboższych mieszczan. Zdaniem Karola Marksa cechą wyróżniająca proletariat było nieposiadanie środków produkcji – czyli nieposiadanie tych elementów, które umożliwiają prowadzenie działalności przemysłowej. XIX wiek to historia nieustających napięć pomiędzy klasą robotniczą i klasą kapitalistów. Wraz z nastaniem współczesnych demokracji parlamentarnych proletariat został włączony do procesów politycznych. Nadal jednak przedstawiciele tego ruchu domagali się większych zarobków oraz lepszych warunków, takich jak ograniczenie godzin pracy. Ważną rolę w tym procesie pełniły związki zawodowe, czyli stowarzyszenia pracowników, które – podobnie jak cechy – zajmowały się działalnością samopomocową, ale też dbały o interesy swoich członków. 4. Burżuazja Słowo „burżuazja" w języku francuskim oznacza właśnie mieszczaństwo i pierwotnie tak nazywana była ta grupa społeczna. Z czasem określeniem tym zaczęto nazywać jedynie bogatszą warstwę mieszczan – ludzi zamożnych, którzy nie żyją z pracy własnych rąk, ale dzięki posiadanemu kapitałowi. Niekiedy do tej grupy zaliczano również przedstawicieli wolnych zawodów, w tym inteligencji. Przedstawiciel burżuazji – pogardliwie „burżuj" – to osoba, która inwestuje posiadany majątek, by pomnożyć go. Możliwości finansowe dawały burżuazji większe możliwości wpływu na politykę, co było do tej pory zarezerwowane dla arystokracji. Dlatego też to burżuazja była siłą, która parła do obalenia przywilejów feudalnych. Zdaniem Karola Marksa cechą, która wyróżnia burżuazję, jest posiadanie środków produkcji: czyli wszystkich surowców, maszyn i narzędzi umożliwiających prowadzenie działalności gospodarczej. Jest to cecha odróżniająca burżuazję od proletariatu, który dysponował jedynie swoją pracą. Napięcie pomiędzy pracodawcami posiadający kapitał oraz robotnikami utrzymującymi się z pracy najemnej jest jedną z podstawowych cech nowoczesności.
1. Fryderyk PautschStudium Chłopów, 1913, źródło: Muzeum Cyfrowe dMuseion, domena publiczna. 2. Wojciech Gerson, Portret mieszczanki krakowskiej w stroju z XVII w., źródło: Muzeum Cyfrowe dMuseion, domena publiczna. 3. Stanisław Lentz, W kuźni, 1899, źródło: Muzeum Cyfrowe dMuseion, domena publiczna. 4. M. Jourdain, Le Bourgeois Gentilhomme, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Polecenie 2

Na podstawie grafiki przypisz każdemu ze stanów po trzy charakterystyczne cechy.

R1DjIOJXEMNX9
(Uzupełnij).