Gerard ter Borch – rodzajowe sceny biednych i bogatych
Ważne daty
1617‑1681 – lata życia Gerarda ter Borcha
ok. 1622 – rozpoczęcie nauki w warsztacie ojca w Zwolle
1634 – nauka w warsztacie Pietera Molijna w Haarlemie
1635 – podróż artysty do Londynu
1641 – wyjazd malarza do Rzymu
1646‑1648 – praca w Münster
1654 – osiedlenie się w Deventer
mbd2143ddcf7515b0_0000000000019
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R1N9DhZOPzuJs1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
mbd2143ddcf7515b0_0000000000022
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
9. analizuje teksty pisarzy, filozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
Nauczysz się
wskazywać cechy twórczości Gerarda ter Borcha;
wymieniać najważniejsze prace niderlandzkiego artysty;
określać tematykę dzieł holenderskiego malarstwa rodzajowego;
charakteryzować użyte przez artystę środki artystyczne.
Gerard ter Borch – wczesna twórczość rodzajowa
Sceny z życia codziennego należą do tematów najczęściej podejmowanych przez malarzy XVII‑wiecznej Holandii. Jednym z twórców holenderskiego malarstwa rodzajowego był Gerard ter Borch (1617‑1681). Artysta urodził się w niewielkim mieście Zwolle, gdzie uczył się u swojego ojca, również malarza, a następnie doskonalił umiejętności w Amsterdamie i Haarlemie. Jego nauczycielami byli m.in. Willem Cornelisz Duyster, Pieter Codde i Pieter de Molijn, malarze specjalizujący się w malarstwie rodzajowym, portrecie i pejzażu. Wszyscy oni wywarli znaczący wpływ na młodego artystę. Tematem scen rodzajowych z początków twórczości była codzienność ubogich ludzi. W 1654 artysta zamieszkał w Deventer. W tym okresie tworzył głównie obrazy przedstawiające życie ludzi bogatych.
W obrazie Stajnia malarz uwiecznił stajennego, sumiennie wykonującego swoją pracę. W tej subtelnej, namalowanej w odcieniach ciepłych brązów i szarości kompozycji główną postacią jest koń., będący pretekstem do ukazania sceny rodzajowej.
R3NoHd3safD2s1
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Stajnia". Ukazuje stojącego przy żłobie szaro-białego konia. Za nim znajduje się stajenny, który czyści jego sierść. Po lewej stronie przez drzwi zagląda kobieta. Jej strój i biżuteria wskazują na zamożność gospodarzy. Na koniu skupia się światło, dające blaski także na ścianie. Obraz utrzymany jest w odcieniach ciepłych brązów i szarości. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Pstrokaty szary koń, na którym skupia się światło, dające blask także za nim na ścianie, przedstawiony został przy żłobie podczas żerowania.
2.
Za zwierzęciem stajenny wykonuje swoją pracę – czyści jego sierść.
3.
Na pierwszym planie, na drążku wisi koński koc i uzda. Po lewej i prawej stronie znajdują się przedmioty związane z praca stajennego: widły, wiadro, miotły.
4.
Przez drzwi po lewej stronie zagląda modnie ubrana kobieta, prawdopodobnie pani domu - jej strój i biżuteria kobiety wskazują na zamożność gospodarzy.
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Stajnia". Ukazuje stojącego przy żłobie szaro-białego konia. Za nim znajduje się stajenny, który czyści jego sierść. Po lewej stronie przez drzwi zagląda kobieta. Jej strój i biżuteria wskazują na zamożność gospodarzy. Na koniu skupia się światło, dające blaski także na ścianie. Obraz utrzymany jest w odcieniach ciepłych brązów i szarości. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Pstrokaty szary koń, na którym skupia się światło, dające blask także za nim na ścianie, przedstawiony został przy żłobie podczas żerowania.
2.
Za zwierzęciem stajenny wykonuje swoją pracę – czyści jego sierść.
3.
Na pierwszym planie, na drążku wisi koński koc i uzda. Po lewej i prawej stronie znajdują się przedmioty związane z praca stajennego: widły, wiadro, miotły.
4.
Przez drzwi po lewej stronie zagląda modnie ubrana kobieta, prawdopodobnie pani domu - jej strój i biżuteria kobiety wskazują na zamożność gospodarzy.
Gerard Ter Borch, „Stajnia”, ok. 1654, J. Paul Getty Museum, Los Angeles, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Temat codzienności ludzi niższych warstw Gerard ter Borch podjął także w obrazie Mleczarka w oborze. Pozbawił jednak scenę udziału ludzi wyżej postawionych, skupiając się na ukazaniu pracy. Inne niż w poprzednim dziele jest otoczenie pracującej kobiety. Stajenny był pracownikiem w bogatym domu, mleczarka znajduje się we wnętrzu biedniejszym i bardziej zaniedbanym.
R1DdSylLKCIhP1
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha "Mleczarka w oborze”. Ukazuje dwie biało-brązowe krowy w oborze. Jedną z nich doi młoda kobieta. Wnętrze jest biedne i zaniedbane, górna część drzwi jest zniszczona. Po prawej stronie stoi drewniana wanna wypełniona wodą. Po lewej stół zrobiony z pnia, na którym stoi wiadro, obok leży siekiera. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Młoda z zaangażowaniem wykonuje swoją pracę, wymagającą niezwykłej umiejętności.
2.
Po lewej stronie znajduje się ciosany stolik, na którym leżą sprzęty wiejskie.: wiadro i siekiera. Po nim m.in gliniany dzban, sito.
3.
Po lewej stronie stoi duża drewniana wanna (umywalka) wypełniona wodą.
4.
Drewniane drzwi po lewej stronie są zniszczone, zwłaszcza górne.
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha "Mleczarka w oborze”. Ukazuje dwie biało-brązowe krowy w oborze. Jedną z nich doi młoda kobieta. Wnętrze jest biedne i zaniedbane, górna część drzwi jest zniszczona. Po prawej stronie stoi drewniana wanna wypełniona wodą. Po lewej stół zrobiony z pnia, na którym stoi wiadro, obok leży siekiera. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Młoda z zaangażowaniem wykonuje swoją pracę, wymagającą niezwykłej umiejętności.
2.
Po lewej stronie znajduje się ciosany stolik, na którym leżą sprzęty wiejskie.: wiadro i siekiera. Po nim m.in gliniany dzban, sito.
3.
Po lewej stronie stoi duża drewniana wanna (umywalka) wypełniona wodą.
4.
Drewniane drzwi po lewej stronie są zniszczone, zwłaszcza górne.
Gerard Ter Borch, „Mleczarka w oborze”, ok. 1652-1654, J. Paul Getty Museum, Malibu, wikimedia.org, domena publiczna
Obrazy, w których malarz przedstawił codzienność zwykłych, prostych ludzi, często posiadały ukryte treści. Mimo tragicznych warunków życia, członkowie ich rodzin cenili wartości rodzinne. Takie ukryte znaczenie Ter Borch zawarł w Rodzinie szlifierza – obrazie o wzruszającej i skomplikowanej do interpretacji treści.
R1LI6yFsVm04F1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha "Rodzina szlifierza". Ukazuje brudne, zaniedbane podwórze, na środku leży przewrócone krzesło. W centrum stoi mężczyzna, który przygląda się szlifierzowi ostrzącemu dla niego nóż na kamieniu. Po prawej stronie obrazu, przy zniszczonej ścianie, wykonanej z cegieł, z odpadającym tynkiem, siedzi kobieta. O jej kolana opiera się dziecko. Kobieta przeszukuje długie, rude włosy dziewczynki. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Po lewej stronie znajduje się mężczyzna ostrzący na kamieniu nóż. Jest usposobieniem fizycznej siły. 2. W centrum kompozycji obserwujący szlifierza klient –młynarz, który wskazuje kierunek patrzenia widza. 3. Po prawej kobieta, prawdopodobnie żona szlifierza, cierpliwie przeszukuje włosy dziecka – szuka wszy. Jest to topos matczynej miłości i staranności. 4. Artysta szczegółowo oddał detale architektoniczne. 5. Mozolna czynność kobiety kontrastuje z fizyczną pracą mężczyzny. 6. Rozpadająca się architektura sugeruje rozdźwięk w małżeństwie. 7. Żona rzemieślnika, mimo iż dba o higienę dziecka, siedzi pośród brudu i gruzu.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha "Rodzina szlifierza". Ukazuje brudne, zaniedbane podwórze, na środku leży przewrócone krzesło. W centrum stoi mężczyzna, który przygląda się szlifierzowi ostrzącemu dla niego nóż na kamieniu. Po prawej stronie obrazu, przy zniszczonej ścianie, wykonanej z cegieł, z odpadającym tynkiem, siedzi kobieta. O jej kolana opiera się dziecko. Kobieta przeszukuje długie, rude włosy dziewczynki. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Po lewej stronie znajduje się mężczyzna ostrzący na kamieniu nóż. Jest usposobieniem fizycznej siły. 2. W centrum kompozycji obserwujący szlifierza klient –młynarz, który wskazuje kierunek patrzenia widza. 3. Po prawej kobieta, prawdopodobnie żona szlifierza, cierpliwie przeszukuje włosy dziecka – szuka wszy. Jest to topos matczynej miłości i staranności. 4. Artysta szczegółowo oddał detale architektoniczne. 5. Mozolna czynność kobiety kontrastuje z fizyczną pracą mężczyzny. 6. Rozpadająca się architektura sugeruje rozdźwięk w małżeństwie. 7. Żona rzemieślnika, mimo iż dba o higienę dziecka, siedzi pośród brudu i gruzu.
Sceny w luksusowych wnętrzach
Holenderscy XVII‑wieczni artyści czerpali swoją tematykę ze wszystkich elementów społeczeństwa. W obrazach ukazywali zamożnych mieszczan, dbając nie tylko o wierne otworzenie salonów, realistycznych efektów świetlnych fakturyFakturafaktury materiałów – koronek, satyny, welurów, czy wzorzystych tkanin. Przede wszystkim ich inspiracją było życie i zachowanie ludzi, pokazywanie ich w różnych sytuacjach. Tematem dzieł Ter Borcha po 1754 roku były najczęściej sceny z życia bogatych mieszczan, przedstawianych w luksusowych wnętrzach. Prawdopodobnie w domu artysty w Deventer został namalowany, podobnie jak większość dzieł z tego okresu, obraz Kobieta czytająca list. Ciemne wnętrze nie pozostawia wątpliwości, że należy do bogatej rodziny – wśród jego wyposażenia znajdują się: klawesyn, bogaty żyrandol, wybijane meble, nakryty atłasem stół. Również stroje osób świadczą o ich wysokim pochodzeniu.
Malarstwo Terborcha – to obraz dosytu mieszczaństwa holenderskiego, które po okresie walk oddało się wygodnemu życiu, niepozbawionemu jednak pewnej nudy, jaką daje się odczuć w twarzach występujących osób; odnosi się wrażenie , że ludzie ci (…) spełniają pewien rytuał towarzyski.
Źródło: Władysław Tomkiewicz, Piękno wielorakie. Sztuka Baroku, Wiedza powszechna, Warszawa 1971, s. 140
RvVHIoGt5dixi1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta czytająca list”. Ukazuje dwie kobiety i dziewczynkę. Starsza kobieta siedzi w fotelu, opiera się lewą ręką o stół. Młoda stoi przed nią, w rękach trzyma list, który odczytuje. Dziewczynka, trzymając tacę z dzbankiem, patrzy na młodą kobietę. Obok stołu stoi krzesło, na którym śpi kot. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Na pierwszym planie jest krzesło, na którym spał mały pies. 2. Modnie ubrana kobieta czyta list; padające na nią światło podkreśla jej obecność. 3. Starsza kobieta, przerwała pisanie i patrzy na czytającą. Pisanie listów często było tematem holenderskich artystów i kojarzono je z zalotami. Prawdopodobnie starsza, bardziej doświadczona kobieta, pomaga w przygotowaniu odpowiedzi na list kochanka. 4. Chłopiec pośrodku, z tacą, na której znajdują się bogate naczynia, spogląda na czytająca list. 5. Ter Borch zwrócił uwagę na oddanie szczegółów i rolę światła, które odbija się na kałamarzu i naczyniach.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta czytająca list”. Ukazuje dwie kobiety i dziewczynkę. Starsza kobieta siedzi w fotelu, opiera się lewą ręką o stół. Młoda stoi przed nią, w rękach trzyma list, który odczytuje. Dziewczynka, trzymając tacę z dzbankiem, patrzy na młodą kobietę. Obok stołu stoi krzesło, na którym śpi kot. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Na pierwszym planie jest krzesło, na którym spał mały pies. 2. Modnie ubrana kobieta czyta list; padające na nią światło podkreśla jej obecność. 3. Starsza kobieta, przerwała pisanie i patrzy na czytającą. Pisanie listów często było tematem holenderskich artystów i kojarzono je z zalotami. Prawdopodobnie starsza, bardziej doświadczona kobieta, pomaga w przygotowaniu odpowiedzi na list kochanka. 4. Chłopiec pośrodku, z tacą, na której znajdują się bogate naczynia, spogląda na czytająca list. 5. Ter Borch zwrócił uwagę na oddanie szczegółów i rolę światła, które odbija się na kałamarzu i naczyniach.
Ter Borch nie tylko malował sceny we własnym domu w Deventer, jako modeli wykorzystywał członków swojej rodziny. Osoby, które pojawiły się w obrazach Ciekawość i Kobieta czytająca list, są także bohaterami Damy w toalecie. Młoda kobieta to Gesina, przyrodnia siostra artysty, a chłopiec jest jego przyrodnim bratem, Mojżeszem. Także często pojawiający się w dziełach pies należał do artysty.
R19XcTUPRSHN31
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Dama w toalecie”. Ukazuje trzy osoby w bogatym pomieszczeniu. Główną postacią jest kobieta w pięknej sukni ubierana przez służących. Starsza kobieta wiąże jej suknię z tyłu, a młody chłopiec na ramieniu ma zawieszony ręcznik, trzyma przybory toaletowe w ręce i patrzy na młodą kobietę. Kobieta stoi przy stole, na którym postawione jest lustro. Jej twarz się w nim odbija. Ma suknię z dużym dekoltem, niebieską w górnej części, spódnica jest kremowa ze złotymi dodatkami. Kobieta patrzy przed siebie. Za damą widoczny jest pies wspinający się na krzesło. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Ze względu na tematykę w czasach powstania obraz mógł być uznany za bardzo intymny.
2.
Malarz z wnikliwością oddał detale oraz faktury tkanin, świadczących o wyglądzie bogatego mieszczaństwa.
3.
Lustro, w którym obija się twarz kobiety świadczy o jej próżności.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Dama w toalecie”. Ukazuje trzy osoby w bogatym pomieszczeniu. Główną postacią jest kobieta w pięknej sukni ubierana przez służących. Starsza kobieta wiąże jej suknię z tyłu, a młody chłopiec na ramieniu ma zawieszony ręcznik, trzyma przybory toaletowe w ręce i patrzy na młodą kobietę. Kobieta stoi przy stole, na którym postawione jest lustro. Jej twarz się w nim odbija. Ma suknię z dużym dekoltem, niebieską w górnej części, spódnica jest kremowa ze złotymi dodatkami. Kobieta patrzy przed siebie. Za damą widoczny jest pies wspinający się na krzesło. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Ze względu na tematykę w czasach powstania obraz mógł być uznany za bardzo intymny.
2.
Malarz z wnikliwością oddał detale oraz faktury tkanin, świadczących o wyglądzie bogatego mieszczaństwa.
3.
Lustro, w którym obija się twarz kobiety świadczy o jej próżności.
Gerard Ter Borch, „Dama w toalecie”, 1660, Detroit Institute of Arts, Detroit, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
R16SFaxogyCs61
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta przed lustrem”. Ukazuje trzy kobiety. Jedna kobieta na kolanach trzyma lustro, w którym odbija się twarz siedzącej tyłem damy. Po lewej stronie stoi kobieta z nakrytą głową. Tło jest bardzo ciemne, pozbawione dekoracji. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
W tle widoczny jest monumentalny kominek złożony z kolumn ujmujących palenisko oraz wysokiej nadstawy z dekoracją malarską i rzeźbionym ornamentem. Jest to kolejny, obok strojów, znak, iż mamy do czynienia z bogatym domem. W ówczesnej Holandii kominiki takie wykonywano z marmurów, często sprowadzanych z zagranicy, choć zdarzały się też drewniane i malowane imitacje kosztownych materiałów.
2.
Przedmioty na stole – zgaszona świeca i zegarek - należą do najbardziej popularnych symboli waniatywnych.
3.
Młoda kobieta podglądająca treść listu pisanego przez starszą panią uosabia tytułową ciekawość. Malarz krytykuje ludzkie przywary.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta przed lustrem”. Ukazuje trzy kobiety. Jedna kobieta na kolanach trzyma lustro, w którym odbija się twarz siedzącej tyłem damy. Po lewej stronie stoi kobieta z nakrytą głową. Tło jest bardzo ciemne, pozbawione dekoracji. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
W tle widoczny jest monumentalny kominek złożony z kolumn ujmujących palenisko oraz wysokiej nadstawy z dekoracją malarską i rzeźbionym ornamentem. Jest to kolejny, obok strojów, znak, iż mamy do czynienia z bogatym domem. W ówczesnej Holandii kominiki takie wykonywano z marmurów, często sprowadzanych z zagranicy, choć zdarzały się też drewniane i malowane imitacje kosztownych materiałów.
2.
Przedmioty na stole – zgaszona świeca i zegarek - należą do najbardziej popularnych symboli waniatywnych.
3.
Młoda kobieta podglądająca treść listu pisanego przez starszą panią uosabia tytułową ciekawość. Malarz krytykuje ludzkie przywary.
Gerard Ter Borch, „Ciekawość”, ok. 1660-1662, Metropolitan Museum of Art., Nowy Jork, Stany Zjednoczone, metmuseum.org, domena publiczna
Symboliczny charakter, odnoszący się do próżności mieszczaństwa prezentuje obraz Kobieta przed lustrem. Obraz przedstawia młodą kobietę w towarzystwie służących. Utrzymany w ciemnych, stonowanych barwach za pomocą symbolicznego znaczenia lustra uderza w wygodnictwo mieszczaństwa.
R1dTSmdTfTQ6c1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta przed lustrem”. Ukazuje trzy kobiety. Jedna kobieta na kolanach trzyma lustro, w którym odbija się twarz siedzącej tyłem damy. Po lewej stronie stoi kobieta z nakrytą głową. Tło jest bardzo ciemne, pozbawione dekoracji. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Jak na wielu innych obrazach Gerarda Ter Borcha, młoda kobieta odziana jest w kosztowną, atłasową suknię. Z pomocą służących stroi się na przyjęcie lub spotkanie z kochankiem.
2.
Choć lustro jest naturalną częścią przedstawionej sceny, może posiadać głębsze znaczenie. W siedemnastowiecznym malarstwie holenderskim lustro było popularnym motywem waniatywnym, oznaczającym próżność i tymczasowość życia. Obraz zdaje się być więc przestrogą dla młodej kobiety - uroda przemija, podobnie jak życie.
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta przed lustrem”. Ukazuje trzy kobiety. Jedna kobieta na kolanach trzyma lustro, w którym odbija się twarz siedzącej tyłem damy. Po lewej stronie stoi kobieta z nakrytą głową. Tło jest bardzo ciemne, pozbawione dekoracji. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.
Jak na wielu innych obrazach Gerarda Ter Borcha, młoda kobieta odziana jest w kosztowną, atłasową suknię. Z pomocą służących stroi się na przyjęcie lub spotkanie z kochankiem.
2.
Choć lustro jest naturalną częścią przedstawionej sceny, może posiadać głębsze znaczenie. W siedemnastowiecznym malarstwie holenderskim lustro było popularnym motywem waniatywnym, oznaczającym próżność i tymczasowość życia. Obraz zdaje się być więc przestrogą dla młodej kobiety - uroda przemija, podobnie jak życie.
Gerard Ter Borch, „Kobieta przed lustrem”, ok. 1652, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, rijksmuseum.nl, CC BY 3.0
Powstały około 1654 roku obraz Szarmancka rozmowa ukazuje troje ludzi w sypialni. Malarz nadał przedstawionej scenie niezwykłą psychologiczną głębię – intymne wnętrze stało się pretekstem do pokazania sytuacji z życia XVII‑wiecznego mieszczaństwa.
R1YmsMC445tVD1
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Szarmancka rozmowa”. Ukazuje pomieszczenie, w którym na krześle siedzi mężczyzna. Młody i pewny siebie żołnierz, ma założoną nogę na nogę. Obok niego siedzi starsza kobieta – stręczycielka, popijając z kieliszka trunek. Przed nimi, tyłem do widza, stoi dziewczyna. Ma pochyloną głowę i ubrana jest w srebrną, połyskującą, długą suknię. Na znajdującym się obok niej stole stoi zgaszona świeca i leży otwarta książka. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Założywszy nogę na nogę, młody i pewny siebie żołnierz siedzi obok starszej kobiety, zapewne kuplerki. Najwyraźniej ustalili już warunki spotkania ze stojącą obok dziewczyną. Żołnierz zwrócił się do niej z propozycją i oczekuje odpowiedzi. 2. Młoda kobieta spuściła głowę. Nie widzimy jej miny, będącej odpowiedzią na propozycję żołnierza. Może wyraża aprobatę, może niechęć, a może fałszywą nieśmiałość? 3. Przedmioty widoczne na stoliku są zapewne komentarzem do przedstawionej sceny. Zgaszona świeca była popularnym symbolem wanitatywnym, oznaczającym ulotność życia, zaś słowa zawarte w otwartej księdze mogą być przestrogą przed niemoralnym postępowaniem. 4. Szata młodej kobiety to jedno z najznakomitszych przedstawień tkaniny w malarstwie holenderskim. Widoczne jest tu mistrzostwo artysty w oddawaniu środkami malarskimi świateł błądzących po fałdach draperii.
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Szarmancka rozmowa”. Ukazuje pomieszczenie, w którym na krześle siedzi mężczyzna. Młody i pewny siebie żołnierz, ma założoną nogę na nogę. Obok niego siedzi starsza kobieta – stręczycielka, popijając z kieliszka trunek. Przed nimi, tyłem do widza, stoi dziewczyna. Ma pochyloną głowę i ubrana jest w srebrną, połyskującą, długą suknię. Na znajdującym się obok niej stole stoi zgaszona świeca i leży otwarta książka. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Założywszy nogę na nogę, młody i pewny siebie żołnierz siedzi obok starszej kobiety, zapewne kuplerki. Najwyraźniej ustalili już warunki spotkania ze stojącą obok dziewczyną. Żołnierz zwrócił się do niej z propozycją i oczekuje odpowiedzi. 2. Młoda kobieta spuściła głowę. Nie widzimy jej miny, będącej odpowiedzią na propozycję żołnierza. Może wyraża aprobatę, może niechęć, a może fałszywą nieśmiałość? 3. Przedmioty widoczne na stoliku są zapewne komentarzem do przedstawionej sceny. Zgaszona świeca była popularnym symbolem wanitatywnym, oznaczającym ulotność życia, zaś słowa zawarte w otwartej księdze mogą być przestrogą przed niemoralnym postępowaniem. 4. Szata młodej kobiety to jedno z najznakomitszych przedstawień tkaniny w malarstwie holenderskim. Widoczne jest tu mistrzostwo artysty w oddawaniu środkami malarskimi świateł błądzących po fałdach draperii.
Na obrazach Terborcha wszystko jest bardziej konkretne: mamy wrażenie, ze do danego wnętrza wchodzimy, że możemy dotknąć przedmiotów, zadziwia nas również niezwykle sugestywny połysk atłasowej sukni. Także i ludzie Terborcha odpowiadają owym wnętrzom: kobiety są eleganckie i pełne kokieterii, lecz zainteresowania ich nie wykraczają poza ciasne granice pokojów, w których mieszkają.
Źródło: Michaił Ałpatow, Historia sztuki, t. 3: Renesans i Barok, Arkady, Warszawa 1964, s. 220
R13VtQRgTO5SB
Ćwiczenie 1
Wymień tytuły trzech dzieł ter Borcha ze sceną we wnętrzu.
Wymień tytuły trzech dzieł ter Borcha ze sceną we wnętrzu.
R544AspVWWrSH
Ćwiczenie 2
Dobierz do tytułów obrazów miejsca, w których się znajdują. Obraz: Stajnia Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles Obraz: Rodzinie szlifierza Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles Obraz: Kobieta czytająca list Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles Obraz: Kobieta przed lustrem Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles
Dobierz do tytułów obrazów miejsca, w których się znajdują. Obraz: Stajnia Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles Obraz: Rodzinie szlifierza Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles Obraz: Kobieta czytająca list Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles Obraz: Kobieta przed lustrem Możliwe odpowiedzi: 1. Museum of Fine Arts, Boston, 2. Royal Collection, Londyn, 3. Rijksmuseum, Amsterdam, 4. J. Paul Getty Museum, Los Angeles
Dobierz do tytułów obrazów miejsca, w których się znajdują.
Royal Collection, Londyn, Rijksmuseum, Amsterdam, Staatliche Museen, Berlin, J. Paul Getty Museum, Los Angeles
Stajnia
Rodzina szlifierza
Kobieta czytająca list
Kobieta przed lustrem
R1B2CJV8AoOE6
Ćwiczenie 3
Określ, kim są w rzeczywistości postacie na obrazie Gerarda ter Borcha „Dama w toalecie”.
Określ, kim są w rzeczywistości postacie na obrazie Gerarda ter Borcha „Dama w toalecie”.
Rozpoznaj, kim były w rzeczywistości wskazane postacie. Podaj imiona członków rodziny Ter Brocha.
.................
.................
R4Ar9olpGkFF4
Ćwiczenie 4
Wymień sześć cech charakterystycznych dla obrazów ter Borcha.
Wymień sześć cech charakterystycznych dla obrazów ter Borcha.
Dokonaj analizy dzieła. Wybierz z podanych poniżej cech właściwe.
Kompozycja statyczna
Kompozycja dynamiczna
Silny modelunek światłocieniowy
Delikatny modelunek światłocieniowy
Kolory lokalne
Kolory abstrakcyjne
Obecność elementów o znaczeniu symbolicznym
Brak elementów mających znaczenie symboliczne
RoWfExPl7uT46
Ćwiczenie 5
Uzupełnij tekst. Gerard Ter Borch urodził się w niewielkim mieście Tu uzupełnij, gdzie uczył się u swojego ojca, również malarza, a następnie doskonalił umiejętności w Amsterdamie i Tu uzupełnij. Jego nauczycielami byli m.in. Willem Cornelisz Duyster, Pieter Codde i Pieter de Molijn, malarze specjalizujący się w malarstwie Tu uzupełnij, portrecie i pejzażu. Wszyscy oni wywarli znaczący wpływ na młodego artystę. Tematem scen rodzajowych z początków twórczości była codzienność ubogich ludzi. W 1654 artysta zamieszkał w Tu uzupełnij. W tym okresie tworzył głównie obrazy przedstawiające życie ludzi bogatych.
Uzupełnij tekst. Gerard Ter Borch urodził się w niewielkim mieście Tu uzupełnij, gdzie uczył się u swojego ojca, również malarza, a następnie doskonalił umiejętności w Amsterdamie i Tu uzupełnij. Jego nauczycielami byli m.in. Willem Cornelisz Duyster, Pieter Codde i Pieter de Molijn, malarze specjalizujący się w malarstwie Tu uzupełnij, portrecie i pejzażu. Wszyscy oni wywarli znaczący wpływ na młodego artystę. Tematem scen rodzajowych z początków twórczości była codzienność ubogich ludzi. W 1654 artysta zamieszkał w Tu uzupełnij. W tym okresie tworzył głównie obrazy przedstawiające życie ludzi bogatych.
Uzupełnij tekst.
Gerard Ter Borch urodził się w niewielkim mieście ............, gdzie uczył się u swojego ojca, również malarza, a następnie doskonalił umiejętności w Amsterdamie i ................... Jego nauczycielami byli m.in. Willem Cornelisz Duyster, Pieter Codde i Pieter de Molijn, malarze specjalizujący się w malarstwie ...................., portrecie i pejzażu. Wszyscy oni wywarli znaczący wpływ na młodego artystę. Tematem scen rodzajowych z początków twórczości była codzienność ubogich ludzi. W 1654 artysta zamieszkał w ................. W tym okresie tworzył głównie obrazy przedstawiające życie ludzi bogatych.
R1YnH1OydcCLh
Ćwiczenie 6
Określ symboliczne znaczenie świecy i lustra w dziełach Gerarda Ter Borcha.
Określ symboliczne znaczenie świecy i lustra w dziełach Gerarda Ter Borcha.
Przyporządkuj znaczenia symboliczne przedmiotów.
Przemijanie, Próżność, Bogactwo
.................
.................
.................
Rjl4PU5eMZ2PL
Ćwiczenie 7
Wymień dzieła, które powstały w okresie pobytu malarza w Deventer.
Wymień dzieła, które powstały w okresie pobytu malarza w Deventer.
Wskaż dzieła, które powstały w okresie pobytu malarza w Deventer.
1
2
3
4
Polecenie 1
Na podstawie wybranych dzieł opisz życie XVII wiecznego mieszczaństwa w Holandii. Zwróć uwagę na zachowanie i zajęcia postaci, sposób ich przedstawienia, wyposażenie wnętrz.
R1Ymfer9RQdkM
Na podstawie opisów wybranych dzieł opisz życie XVII wiecznego mieszczaństwa w Holandii.
Na podstawie opisów wybranych dzieł opisz życie XVII wiecznego mieszczaństwa w Holandii.
Słownik pojęć
Faktura
Faktura
charakterystyczna powierzchnia dzieła malarskiego, graficznego, rzeźbiarskiego, obiektu rzemiosła artystycznego itp., zależna od charakteru tworzywa, techniki i indywidualnego stylu artysty;
Vanitas
Vanitas
zespół motywów ikonograficznych, obrazujących marność i nietrwałość rzeczy doczesnych; najpopularniejsze to czaszka, gasnąca lub zgaszona świeca, więdnące kwiaty, owoce, dym.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
mbd2143ddcf7515b0_0000000000196
Galeria dzieł sztuki
RteiWlApbraPj1
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Stajnia". Ukazuje stojącego przy żłobie szaro-białego konia. Za nim znajduje się stajenny, który czyści jego sierść. Po lewej stronie przez drzwi zagląda kobieta. Jej strój i biżuteria wskazują na zamożność gospodarzy. Na koniu skupia się światło, dające blaski także na ścianie. Obraz utrzymany jest w odcieniach ciepłych brązów i szarości.
Gerard Ter Borch, „Stajnia”, ok. 1654, J. Paul Getty Museum, Los Angeles, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
R1HHwABFC3TCQ1
Ilustracja interaktywna o kształcie kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha "Mleczarka w oborze”. Ukazuje dwie biało-brązowe krowy w oborze. Jedną z nich doi młoda kobieta. Wnętrze jest biedne i zaniedbane, górna część drzwi jest zniszczona. Po prawej stronie stoi drewniana wanna wypełniona wodą. Po lewej stół zrobiony z pnia, na którym stoi wiadro, obok leży siekiera.
Gerard Ter Borch, „Mleczarka w oborze”, ok. 1652-1654, J. Paul Getty Museum, Malibu, wikimedia.org, domena publiczna
R1BLrDncYg4Va1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha "Rodzina szlifierza". Ukazuje brudne, zaniedbane podwórze, na środku leży przewrócone krzesło. W centrum stoi mężczyzna, który przygląda się szlifierzowi ostrzącemu dla niego nóż na kamieniu. Po prawej stronie obrazu, przy zniszczonej ścianie, wykonanej z cegieł, z odpadającym tynkiem, siedzi kobieta. O jej kolana opiera się dziecko. Kobieta przeszukuje długie, rude włosy dziewczynki.
Źródło: online-skills.
R4H0nZ2nkZ0Ea1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta czytająca list”. Ukazuje dwie kobiety i dziewczynkę. Starsza kobieta siedzi w fotelu, opiera się lewą ręką o stół. Młoda stoi przed nią, w rękach trzyma list, który odczytuje. Dziewczynka, trzymając tacę z dzbankiem, patrzy na młodą kobietę. Obok stołu stoi krzesło, na którym śpi kot.
Źródło: online-skills.
R1UX8xfiNrCCy1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Dama w toalecie”. Ukazuje trzy osoby w bogatym pomieszczeniu. Główną postacią jest kobieta w pięknej sukni ubierana przez służących. Starsza kobieta wiąże jej suknię z tyłu, a młody chłopiec na ramieniu ma zawieszony ręcznik, trzyma przybory toaletowe w ręce i patrzy na młodą kobietę. Kobieta stoi przy stole, na którym postawione jest lustro. Jej twarz się w nim odbija. Ma suknię z dużym dekoltem, niebieską w górnej części, spódnica jest kremowa ze złotymi dodatkami. Kobieta patrzy przed siebie. Za damą widoczny jest pies wspinający się na krzesło.
Gerard Ter Borch, „Dama w toalecie”, 1660, Detroit Institute of Arts, Detroit, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
R8IUGOSyCY4Ox1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Kobieta przed lustrem”. Ukazuje trzy kobiety. Jedna kobieta na kolanach trzyma lustro, w którym odbija się twarz siedzącej tyłem damy. Po lewej stronie stoi kobieta z nakrytą głową. Tło jest bardzo ciemne, pozbawione dekoracji.
Gerard Ter Borch, „Kobieta przed lustrem”, ok. 1652, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, rijksmuseum.nl, CC BY 3.0
R1Xhu8wFEzcWN1
Ilustracja o kształcie kwadratu przedstawia obraz Gerarda ter Borcha „Szarmancka rozmowa”. Ukazuje pomieszczenie, w którym na krześle siedzi mężczyzna. Młody i pewny siebie żołnierz, ma założoną nogę na nogę. Obok niego siedzi starsza kobieta – stręczycielka, popijając z kieliszka trunek. Przed nimi, tyłem do widza, stoi dziewczyna. Ma pochyloną głowę i ubrana jest w srebrną, połyskującą, długą suknię. Na znajdującym się obok niej stole stoi zgaszona świeca i leży otwarta książka.
Źródło: online-skills.
mbd2143ddcf7515b0_0000000000201
Bibliografia
Ałpatow M., Historia sztuki, t. 3: Renesans i Barok, Arkady, Warszawa 1964
Genaille R., Monkiewicz M., Ziemba A, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa 2001
Michałkowa J., Holenderskie i flamandzkie malarstwo rodzajowe XVII wieku, Sztuka, Warszawa 1955
Tomkiewicz W., Piękno wielorakie. Sztuka Baroku, Wiedza powszechna, Warszawa 1971
