R13MbG5ck3Hp71

Na zdjęciu ciemnoskórzy uczniowie i uczennice w jednolitych strojach uczniowskich. Błękitne bluzki, niebieskie spódnice – dziewczęta, chłopcy noszą spodnie. Wszyscy mają w rękach zielone laptopy. Dzieci idą drogą wśród zieleni. Droga pokryta czerwoną glebą.

1. Czym jest globalizacja?

GlobalizacjaglobalizacjaGlobalizacja to wzrost współzależności i wzajemnego oddziaływania państw, firm oraz ludzi na świecie. Odbywa się to poprzez osobiste kontakty, wymianę towarową, dzielenie się informacjami i nie jest niczym nowym. Starożytni Grecy żeglowali do krańców znanego im świata, Rzymianie rozprzestrzenili swoje idee od obecnego Iraku po Wielką Brytanię, jedwabny szlak już w III wieku p.n.e. połączył handlowo Europę z Chinami, a dzięki monsunom umożliwiającym żeglugę przez stulecia na Oceanie Indyjskim kwitł handel między Indiami i wschodnią Afryką. Przykładem globalizacji są także wielkie odkrycia geograficzne Europejczyków i rozwój imperiów kolonialnych. Jeszcze pod koniec XIX wieku rejs żaglowcem z Wielkiej Brytanii do Australii trwał 2–3 miesiące, a przekazanie informacji przewodowym telegrafem kilka godzin.
Charakterystyczne dla czasów współczesnych jest ogromne przyspieszenie globalizacji.
Obecnie z Londynu do Sydney można dolecieć w niecałe 24 godziny, a informacja z jednego miasta do drugiego dociera w ułamku sekundy.

Ropai3ejCicFW1

Ilustracja przedstawia mapę południowej części Europy i Azji oraz północną część Afryki. Morza i oceany przedstawione kolorem granatowym, a lądy od intensywnie zielonego po jasnożółty w zależności, czy na danych terenach występuje roślinność (zielony), czy są to tereny pustynne (żółty). Na mapie opisane są Europa, Egipt, Somalia, Arabia, Persja, Indie, Chiny, Jawa, Morze Śródziemne i Ocean Indyjski. Wyrysowane są szlaki prowadzące z Włoch do krajów opisanych na mapie. Szlaki wodne mają kolor niebieski, a szlaki lądowe kolor czerwony.

2. Ekonomiczne i społeczne aspekty globalizacji

Globalizację można analizować z różnych punktów widzenia. Bardzo istotny jest aspekt ekonomiczny. W 2013 roku za granicą zainwestowano 1,45 biliona dolarów, z czego 39% w państwach wysoko rozwiniętych.

RksfvzQCmegle1

Na ilustracji wykres skumulowany warstwowy. Przedstawia inwestycje zagraniczne. Kolorem pomarańczowym zaznaczono państwa rozwinięte, zielonym państwa rozwijające się, a niebieskim państwa przekształcające gospodarki. W krajach rozwijających się inwestycje zagraniczne mają stałą tendencję wzrostową z niewielkimi wahaniami w dół na początku lat dwutysięcznych i w roku 2009. Kraje przekształcające gospodarki stanowią stosunkowo niewielki udział w inwestycjach zagranicznych, a ich tendencja jest także wzrostowa z nieznacznym spadkiem w 2009 roku. W państwach rozwiniętych inwestycje zagraniczne mają największy poziom, ale występują tam bardzo wysokie wahania. Wielkie spadki inwestycji miały miejsce w latach 2001–2003, później w latach 2008–2009 i mniejszy spadek w latach 2011–2012. Prognozuje się, że wszystkie inwestycje zagraniczne osiągną pozom ok. 1800 miliardów dolarów w 2016 roku.

Iinwestycje zagraniczne przyczyniają się do tworzenia miejsc pracy, wzrostu eksportu i płacenia podatków. Korporacje ponadnarodowekorporacja ponadnarodowaKorporacje ponadnarodowe wytwarzają ok. 25% światowego PKB. Dzięki nim pojawia się wiele nowych technologii i rozwiązań organizacyjnych, nawiązywane są kontakty handlowe. Wskutek tego następuje rozwój nie tylko sfery produkcyjnej, ale też infrastruktury, edukacji czy opieki zdrowotnej.

R1R2XequvMG4K1

Na ilustracji mapa świata. Zielonymi punktami oznaczono oddziały produkcyjne Toyoty. Poza Japonią Toyota ma pięćdziesiąt jeden oddziałów produkcyjnych w dwudziestu sześciu państwach: osiem w Europie, dziesięć w Ameryce Północnej, cztery w Ameryce Południowej, dwa w Afryce, dwadzieścia sześć w Azji i jeden w Australii. Czerwonymi punktami zaznaczono dziewięć oddziałów projektowych i badawczych.

Jest też ciemniejsza strona ponadnarodowej działalności korporacji. Inwestorzy zainteresowani są przede wszystkim swoimi zyskami. Dlatego starają się jak najefektywniej korzystać z miejscowych zasobów naturalnych i ludzkich. Stąd często pojawiają się uzasadnione zarzuty o ich bezwzględną eksploatację. Kapitał ponadnarodowy jest bardzo mobilny, wycofuje się i przenosi tam, gdzie dostrzeże lepsze perspektywy na większy zysk.

Praca dla międzynarodowej korporacji to przykład społecznego aspektu globalizacji. Pracownicy muszą dostosować swój sposób pracy najczęściej do stylu zachodniego. Wielonarodowość wymusza posługiwanie się wspólnym językiem, najczęściej angielskim. Przy okazji wytwarzania produktów dla innej części świata (np. ozdób bożonarodzeniowych w Chinach) następuje styk i poznanie, przynajmniej w niewielkim stopniu, odmiennych kultur.
Dzięki nowoczesnym technologiom uczestniczymy w wydarzeniach kulturalnych lub sportowych niezależnie od ich miejsca. Igrzyska olimpijskie, piłkarskie mistrzostwa świata, koncerty, ceremonie wręczania Oscarów itp. oglądają jednocześnie setki milionów różniących się od siebie ludzi z całego świata. Zmieniają się wzorce kulturowe, błyskawicznie upowszechnia się moda i muzyka. Premiery filmów odbywają się w wielu miejscach na świecie w tym samym czasie. Powyższe przykłady można nazwać globalizacją kulturową.

Jednocześnie obserwujemy także działania na rzecz utrzymania odrębności kulturowej. Nawet symbol globalizacji, jakim jest sieć restauracji McDonald's, dostosowuje swoje menu do lokalnych zwyczajów, np. w Japonii sprzedaje kanapki z krewetkami, a w Indiach bez wołowiny. W hinduskiej wersji Spider‑Mana główny bohater zmienił imię i nazwisko, ubiór oraz przeciwników. Wiele czasopism wychodzi w różnojęzycznych wersjach i odnosi się także do lokalnych problemów. Proces ten nazywa się glokalizacjąglokalizacjaglokalizacją – dostosowaniem globalnych zjawisk do lokalnych warunków głównie ekonomicznych i społecznych.
W tym przypadku zyskują obie strony – firmy zwiększają sprzedaż, a klienci nie muszą rezygnować ze swoich przyzwyczajeń i upodobań.

RG3KU0Sqf4VAN1

Na zdjęciu restauracja w Indiach. Przed restauracją na ławce siedzi mężczyzna o ciemnej karnacji – Hindus. Obok niego plastikowa maskotka restauracji – klaun naturalnych rozmiarów człowieka. Przed restauracją zaparkowane motocykle.

Nie sposób pominąć demograficznego aspektu globalizacji. Szacunki mówią o ok. 200 mln ludzi mieszkających poza krajem urodzenia. Kraje imigracyjne zyskują nowych, zwykle młodych, zdeterminowanych, odważnych, przedsiębiorczych i często dobrze wykształconych mieszkańców. Ma to bardzo pozytywne znaczenie dla rozwoju tych państw. Natomiast kraje emigracyjne tracą swoich wartościowych mieszkańców, co niewątpliwie ma wpływ na spowolnienie rozwoju.

3. Polityczne aspekty globalizacji

Globalizacja w znacznym stopniu dotyczy spraw politycznych. Organizacja Narodów Zjednoczonych grupuje 193 państwa. Poprzez swoje organy, jak Zgromadzenie Ogólne czy Rada Bezpieczeństwa, oraz wyspecjalizowane organizacje typu Międzynarodowy Fundusz Walutowy wpływa na decyzje lub działania państw członkowskich. ONZ może wysłać wojskowe siły pokojowe do obszarów ogarniętych konfliktami. W lipcu 2014 roku takich misji było 16. Organizacja wprowadziła Milenijne Cele RozwojuMilenijne Cele RozwojuMilenijne Cele Rozwoju – wieloletni program poprawy warunków życia, zdrowia, edukacji, równouprawnienia, zrównoważonego gospodarowania w krajach rozwijających się poprzez szczepienia, budowę szkół, pomoc w zwiększeniu produkcji rolnej.

R13MbG5ck3Hp71

Na zdjęciu ciemnoskórzy uczniowie i uczennice w jednolitych strojach uczniowskich. Błękitne bluzki, niebieskie spódnice – dziewczęta, chłopcy noszą spodnie. Wszyscy mają w rękach zielone laptopy. Dzieci idą drogą wśród zieleni. Droga pokryta czerwoną glebą.

Inne mniejsze organizacje typu MERCOSUR (Wspólny Rynek Południa – obejmuje państwa z Ameryki Południowej), NAFTA (Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu – umowa pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Meksykiem) lub Unia Europejska mają charakter polityczno‑gospodarczy i także wpływają znacząco na życie społeczeństw państw do nich należących.
Kraje będące członkami takich organizacji godzą się na pewne ograniczenia suwerenności (np. przyjmując zakaz kary śmierci – w UE), biorą na siebie obowiązki ochrony praw pojedynczych obywateli wynikające z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ, ponadto starają się wspierać i chronić produkty regionalne i tradycyjne (np. „rogal świętomarciński” może pochodzić tylko z Poznania i kilku okolicznych powiatów, co wynika z przepisów unijnych).

Decyzje polityczne także wpływają na rozwój. Na przykład członkostwo w Światowej Organizacji Handlu (ang. World Trade Organization, WTO) otwiera rynek przed towarami z zagranicy, czasem lepszymi od miejscowych bądź niedostępnymi wcześniej, a z drugiej strony ułatwia eksport na światowe rynki towarów rodzimych.

4. Środowiskowe aspekty globalizacji

Różnego rodzaju procesy oddziałujące na środowisko, np. emisja dwutlenku węgla, również mają zasięg globalny. Wzrost temperatury powietrza na Ziemi w części wynikający z działalności człowieka prowadzi m.in. do podniesienia się poziomu morza. Państwa położone na niskich wyspach koralowych są zagrożone utratą terytorium, mimo że same się do tego nie przyczyniły, a główni emitenci ${\text{CO}}_{\text{2}}$ są geograficznie odlegli.

Rozwój ekonomiczny Chin i Indii jest uwarunkowany dostępnymi tam technologiami, które często nie są przyjazne dla środowiska, przez to tamtejsze zakłady przemysłowe emitują wielkie ilości zanieczyszczeń. Priorytetem tych krajów jest rozbudowa gospodarki, a nie stan środowiska. Stany Zjednoczone nie zobowiązały się do obniżenia emisji, a troszcząca się o środowisko Unia Europejska ma zbyt mały udział w emisji, by wprowadzane w niej zmiany oddziaływały w skali całej planety. Przepisy Unii przekładają się przy okazji na rozwój technologii energo- i materiałooszczędnych, a więc mniej obciążających środowisko.

RHW0l02kAjaNS1

Na zdjęciu teren przemysłowy. Duża liczba wysokich, dymiących kominów. Dym ma różne kolory: żółty, szary, biały. Dym jest bardzo gęsty. Na drugim planie wysokie góry.

Innym przykładem globalnego niszczenia środowiska jest wyrąb wilgotnych lasów równikowych na wielką skalę. Sama eksploatacja przynosi korzyści krajom dokonującym wycinki, w ekosystemie Ziemi czyni natomiast olbrzymie straty. Również sprowadzanie produktów z państw rozwijających się pozwala im na zwiększenie dochodów, ale często dochodzi przy tej okazji do nadmiernej eksploatacji tamtejszych zasobów, w tym wody, gleby lub surowców mineralnych.

5. Powiązania aspektów globalizacji

Warto pamiętać, że wszystkie aspekty globalizacji przenikają się wzajemnie.
Koltan jest rudą niobu i tantalu – metali wykorzystywanych w produkcji części elektronicznych, w tym telefonów komórkowych. Około 70–80% koltanu pochodzi z targanej konfliktami wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga. Pracujący za pomocą prymitywnych, ręcznych narzędzi górnik zarabia tam ok. 1$ dziennie, o ile nie jest niewolnikiem w kopalni kontrolowanej przez którąś z grup zbrojnych i nie zarabia nic. Uzyskane środki ze sprzedaży koltanu w dużej części są przeznaczane przez rebeliantów, którzy kopalnie mają pod kontrolą, na zakup broni. W ten sposób nabywca telefonu komórkowego na przykład w Europie finansuje konflikt zbrojny w Afryce. Podczas wydobycia koltanu dochodzi także do ogromnych zniszczeń w środowisku naturalnym. Opisana sytuacja świadczy o istnieniu globalnych więzi ekonomicznych, politycznych, społecznych i środowiskowych.
Innym przykładem związanym z obrotem i produkcją sprzętu elektronicznego jest eksport elektrośmieci z państw wysoko rozwiniętych do rozwijających się, głównie Chin, Indii, Ghany, Nigerii. Tam najczęściej w prymitywny sposób, narażając zdrowie, odzyskuje się metale. Pozostałości zanieczyszczają glebę i wodę.

Globalizacja umożliwia również udzielanie pomocy w kryzysowych sytuacjach. Gdy w listopadzie 2013 roku w Filipiny uderzył szczególnie silny tajfun, pomoc nadeszła kilka dni później. Zaginionego w marcu 2014 roku samolotu malezyjskich linii lotniczych poszukiwali eksperci i ochotnicy z całego świata. Z kolei sukces akcji robienia swetrów dla ratowanych z ropy naftowej pingwinów był tak wielki, że organizator z Australii poprosił, by ich już nie przysyłać.

RMWSUjvBaUi7w1

Na zdjęciu kolejka osób w oczekiwaniu na pomoc humanitarną. Na pierwszym planie osoby, które otrzymały już namioty.

Ry3SymsAVojGx1

Film opowiada o tym, co to jest globalizacja i jaki jest jej wpływ na każdego z nas.

Film opowiada o tym, co to jest globalizacja i jaki jest jej wpływ na każdego z nas.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film opowiada o tym, co to jest globalizacja i jaki jest jej wpływ na każdego z nas.

Podsumowanie

• Globalizacja to wzrost współzależności państw, firm oraz ludzi w skali świata.

• Współcześnie globalizacja jest szczególnie szybka i intensywna.

• Globalizacja dotyczy procesów i zjawisk ekonomicznych, politycznych, społecznych, środowiskowych oraz demograficznych.

• Wszystkie aspekty globalizacji są ze sobą powiązane i przenikają się.

• Znacznej części aspektów globalizacji nie sposób jednoznacznie ocenić – na rozwój wpływają zarówno pozytywnie, jak i negatywnie.

• Glokalizacja to dostosowanie zjawisk i procesów globalnych do lokalnych uwarunkowań.

Dowiedz się więcej

Przeczytaj artykuł Koltan i inni. Surowcowa klątwa Afryki
Flightradar24
Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD, ang. United Nations Conference on Trade and Development)
Toyota

Słowniczek

Zadania