Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
Rq21rmh6zuT2J
Zanieczyszczenia środowiska Źródło: pixabay, Zanieczyszczenia środowiska, licencja: CC 0.

Globalna wioska w obliczu zagrożeń

Zanieczyszczenia środowiska
pixabay, Zanieczyszczenia środowiska, licencja: CC 0

Czy wiesz, w jaki sposób twoje codzienne czynności wpływają na stan środowiska naturalnego? Wykonaj poniższe ćwiczenie.

1
Ćwiczenie 1
RQJfehTykdHMj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Wykonajcie zadanie, pracując w parach.

  • Zastanów się, jakie działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego w twojej miejscowości mogą podjąć władze lokalne, a jakie sami mieszkańcy.

tPvuCTYvl4_0000000N

Globalna wioska w obliczu zagrożeń

R1LE7zFBvPPgr1
Dziewczynka na cmentarzu uchodźców na obrzeżach Dadaab w Kenii
Oxfam East Africa, licencja: CC BY 2.0
Co potrafię?
  • wyjaśnić, na czym polega zjawisko globalizacji;

  • wymienić przyczyny dysproporcji rozwojowych we współczesnym świecie;

  • przedstawić działania Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz likwidacji dysproporcji rozwojowych.

Nauczysz się
  • głównych problemów globalnych;

  • uzasadniać potrzebę pomocy humanitarnej;

  • jak twoje zachowania wpływają na życie innych ludzi.

Rh31je56vVPHy1
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
tPvuCTYvl4_0000001J

Czym są problemy globalne?

Zainteresowanie problemami globalnymi pojawiło się w XIX wieku. Było ono związane z rewolucją przemysłową, powstaniem rynku światowego, wzrostem świadomości społeczeństw oraz utworzeniem pierwszych organizacji międzynarodowych. W wyniku rewolucji naukowo‑technicznej pogłębiły się różnice poziomu życia obywateli poszczególnych państw, pojawiły się kryzysy światowe i katastrofy ekologiczne, a następnie groźba atomowego kataklizmu.

Nie ma jednej, powszechnie przyjętej definicji problemów globalnych. Możemy uznać, że z problemem globalnym mamy do czynienia wtedy, gdy w istotny sposób dotyczy on wszystkich lub prawie wszystkich państw i ich mieszkańców. Problemy globalne są złożone i nie da się ich rozwiązać w krótkim czasie.

ogólnoświatowa skala

dotyczą całej ludzkości, mają charakter ponadpaństwowy

olbrzymia waga

wywołują wiele niebezpiecznych konsekwencji

skutki

oddziałują na rozwój społeczeństw

sposób rozwiązania

muszą być rozwiązywane przez społeczność międzynarodową

Problemy globalne mogą prowadzić do zahamowania rozwoju gospodarczego, wzrostu śmiertelności lub nawet upadku cywilizacji. Obecnie wiele problemów globalnych występuje jednocześnie, często są one z sobą powiązane i zależą od wielu czynników.

kryzys energetyczny

naruszanie praw człowieka

deficyt surowców

HIV/AIDStPvuCTYvl4_000tp001HIV/AIDS

nagromadzenie broni masowego rażenia

terroryzm

degradacja środowiska

migracje

wyścig zbrojeń

korupcja

eksplozja demograficzna

przestępczość zorganizowana

dysproporcje rozwojowe

handel ludźmi

kryzys żywnościowy

rozwój nacjonalizmów

industrializacjatPvuCTYvl4_000tp002industrializacja

konflikty międzynarodowe

tPvuCTYvl4_000tp001
tPvuCTYvl4_000tp002
tPvuCTYvl4_0000003A

Charakterystyka wybranych problemów globalnych

Migracje

Migracje to przemieszczanie się ludności. Jeśli następuje w obrębie tego samego kraju, mamy do czynienia z migracjami wewnętrznymi, a jeśli z jednego kraju do drugiego, są to migracje międzynarodowe. Migracje są uwarunkowane czynnikami politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi. Mogą mieć charakter tymczasowy lub stały, dobrowolny lub przymusowy.

Przyczyny migracji:

  • konflikty zbrojne;

  • prześladowana polityczne;

  • naruszenia praw człowieka;

  • klęski żywiołowe;

  • niepokoje polityczne, wojny domowe;

  • różnice w poziomie rozwoju gospodarczego w poszczególnych krajach;

  • katastrofy ekologiczne.

Podstawowe pojęcia dotyczące ruchów migracyjnych

Emigracja
Definicja: Emigracja

Opuszczenie ojczystego kraju z przyczyn ekonomicznych lub politycznych.

Imigracja
Definicja: Imigracja

Napływ ludności obcej do państwa w celu osiedlania się.

Repatriacja
Definicja: Repatriacja

Powrót do kraju ojczystego osób, które na skutek różnych okoliczności znalazły się poza jego granicami.

Uchodźstwo
Definicja: Uchodźstwo

Opuszczenie kraju z powodu prześladowań i konfliktów zbrojnych.

Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji szacuje, że procesy migracyjne obejmują dziś ponad 240 mln ludzi. Oznacza to, że migranci stanowią ponad 3% mieszkańców Ziemi. Jedna trzecia migrantów zarobkowych z całego świata przebywa w krajach europejskich.

Migracje mogą przynosić krajom wiele korzyści, ale też powodować niepożądane zjawiska. Niektóre z państw swą potęgę gospodarczą zbudowały dzięki napływowi cudzoziemców (Australia, Kanada, Stany Zjednoczone).

tPvuCTYvl4_0000004E

Uchodźcy

Szczególnym typem migracji są ruchy uchodźcze. Uchodźca, w znaczeniu potocznym i najszerszym, to osoba zmuszona przez okoliczności od niej niezależne do opuszczenia swojego miejsca zamieszkania. Do uchodźców zaliczymy więc osoby, które zmuszone były opuścić kraj dotychczasowego pobytu z powodów zarówno konfliktów zbrojnych oraz prześladowań, jak i klęsk żywiołowych. Termin uchodźca został także zdefiniowany w prawie międzynarodowym. Najważniejszym dokumentem prawa międzynarodowego, odnoszącym się do uchodźców, jest Konwencja genewska o statusie uchodźców (1951 r.).

Zgodnie z konwencją osoba ubiegająca się o status uchodźcy:

  • musi być prześladowana lub żywić uzasadnioną obawę przed prześladowaniem,

  • musi przebywać poza granicami państwa, którego jest obywatelem, lub poza terytorium państwa swego stałego zamieszkania,

  • nie może korzystać z ochrony państwa, którego jest obywatelem, lub państwa, na którego terytorium zamieszkuje na stałe.

Główną instytucją zajmującą się ochroną uchodźców jest Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców.

Osoba, która zostanie uznana w Polsce za uchodźcę,

  • nie może zostać wydalona z Polski,

  • może pracować w Polsce na takich samych zasadach jak jej obywatel;

  • może prowadzić w Polsce działalność gospodarczą;

  • otrzymuje prawo do

    • świadczeń pomocy społecznej (zasiłków),

    • nauki,

    • ubezpieczenia zdrowotnego.

Ćwiczenie 3

Zastanówcie się, o jakich korzyściach i kosztach można mówić w związku z przyjmowaniem uchodźców w Polsce.

tPvuCTYvl4_0000005J

Terroryzm

RXOdUtC54gR1C1
Atak terrorystyczny na wieże World Trade Center w Nowym Jorku 11 września 2001 r.
Robert from New York, USA, licencja: CC BY-SA 2.0

Nie ma powszechnie uznanej definicji terroryzmu. Możemy przyjąć, że jest to motywowane politycznie stosowanie siły lub jej groźby przez jednostkę bądź grupę osób w celu wywarcia wpływu na władzę i opinię publiczną. Terroryzm jest więc formą przemocy politycznej.

Charakterystyczne cechy terroryzmu

  • stosowanie siły jako metody działania,

  • wytworzenie w społeczeństwie poczucia zagrożenia,

  • podważanie autorytetu władzy,

  • dążenie do uzyskania rozgłosu.

Terroryzm stanowi obecnie najbardziej rozpowszechnioną formę przemocy politycznej. Pojedynczy akt terrorystyczny może zdestabilizować struktury państwa, a nawet zachwiać stabilnością całego regionu. Współczesny terroryzm nasycony jest treściami religijnymi. Najwięcej ugrupowań powołuje się na islam.
Przełomowym momentem dla współczesnego terroryzmu były ataki dokonane 11 września 2001 r. w Stanach Zjednoczonych przez ugrupowanie o nazwie Al‑Kaida. Ataki terrorystyczne przeprowadzone zostały za pomocą uprowadzonych samolotów pasażerskich. Obiektami ataku były dwie wieże World Trade Center (WTC) i budynek Pentagonu. Ataki te stały się przyczyną rozpoczęcia przez Stany Zjednoczone globalnej wojny z terroryzmem. Pod tym pojęciem rozumiemy działania podejmowane przez Stany Zjednoczone oraz inne państwa w celu zlikwidowania grup terrorystycznych (przede wszystkim Al‑Kaidy) oraz uniemożliwienia wspierania terroryzmu. W ramach wojny z terroryzmem przeprowadzono interwencję w Afganistanie (2001) oraz w Iraku (2003). W operację w Afganistanie zaangażowanych było ponad 40 państw, w tym siły Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO).
W wyniku interwencji reżim talibów został obalony, a Osama bin Laden zabity.
W marcu 2003 r. rozpoczęła się operacja w Iraku. Wobec reżimu Saddama Husajna, ówczesnego przywódcy Iraku, wysuwano błędne – jak się później okazało – zarzuty posiadania broni masowego rażenia oraz wspierania terroryzmu. W wyniku operacji trwającej do początku maja 2003 r. rządy Saddama Husajna zostały obalone, a on pojmany i skazany na karę śmierci.
W działaniach przeprowadzonych na terenie Afganistanu i Iraku uczestniczyli żołnierze polscy. Mimo licznych poczynań podejmowanych przez społeczność międzynarodową nie udało się zlikwidować Al‑Kaidy i ugrupowań z nią powiązanych. W 2014 r. terrorystyczna organizacja działająca pod nazwą Państwo Islamskie (poprzednio znana jako Islamskie Państwo w Iraku - Islamic State of Iraq and Sham, ISIS) samozwańczo ogłosiła powstanie na terenie Syrii i Iraku kalifatutPvuCTYvl4_000tp003kalifatu.

Zamachy z 11 września 2001 r. przyczyniły się do rozpoczęcia bardzo intensywnej współpracy państw w celu zwalczania terroryzmu. W ramach organizacji międzynarodowych państwa przyjmują liczne konwencje i programy mające na celu zapobieganie zjawisku. Aktywnie współpracują również służby wewnętrzne poszczególnych państw.

tPvuCTYvl4_000tp003
tPvuCTYvl4_0000006E

Problem wyżywienia

RzIzwWHFbuxr7
Zagłodzona dziewczynka
Dr. Lyle Conrad, Zagłodzona dziewczynka, licencja: CC 0

Problem głodu na świecie jest szczególnie jaskrawym przykładem dysproporcji rozwojowych. Światowy Program Żywnościowy (World Food Programme, WFP) szacuje, że na świecie jest około 870 mln głodnych ludzi. Oznacza to, że głodnych ludzi na świecie jest więcej niż mieszkańców Stanów Zjednoczonych, Kanady i Unii Europejskiej łącznie.

Rh31je56vVPHy11
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

Głód dotyka ludzi w każdym wieku, ale przede wszystkim kobiet i dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Najwięcej głodujących jest w krajach rozwijających się. Ponad połowa wszystkich głodujących mieszka w regionie Azji i Pacyfiku, a jedna czwarta w Afryce Subsaharyjskiej. Jak szacuje WFP, co ósmy mieszkaniec Ziemi głoduje, nie mając dostatecznej ilości pożywienia, a co sześć sekund umiera jedno dziecko z powodu głodu.
Przyczyn głodu należy poszukiwać w: przeludnieniu i wysokim przyroście naturalnym w niektórych regionach świata, konfliktach, katastrofach naturalnych, zmianach klimatycznych, globalnych kryzysach finansowych i żywnościowych czy złym zarządzaniu zasobami państwa. Klęski głodu są najczęściej wypadkową kilku spośród tych czynników.

W praktyce w skali globalnej problemem nie jest wyprodukowanie takiej ilości żywności, aby wystarczyło jej dla wszystkich. Problem stanowi niewłaściwa jej dystrybucja. Obecnie ok. 20 państw świata posiada nadwyżkę żywności, podczas gdy kilkadziesiąt państw ma jej zbyt mało. Dlatego likwidacja głodu na świecie jest jednym z najważniejszych Milenijnych Celów Rozwoju.

tPvuCTYvl4_0000006X

Degradacja środowiska przyrodniczego

RlpmppgUQdEVW
Zanieczyszczony brzeg jeziora
pixabay, Zanieczyszczony brzeg jeziora, licencja: CC 0

Zainteresowanie problemem degradacji środowiska przyrodniczego wzrosło w społeczności międzynarodowej w drugiej połowie XX wieku. Zauważono wtedy, że został zachwiany stan równowagi między zdolnością Ziemi do odtwarzania odnawialnych zasobów a możliwościami korzystania z nich przez człowieka. Obecnie możemy wyróżnić kilka zasadniczych problemów o zasięgu globalnym związanych z degradacją środowiska:

RgvcfPEGQ2Fn111
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

Wszyscy zauważamy i odczuwamy skutki degradacji środowiska przyrodniczego. Średnie miasto europejskie produkuje mniej więcej pół miliona ton trujących substancji dziennie, wzrasta natężenie hałasu w aglomeracjach miejskich, a elementami krajobrazu są w wielu miejscach kominy, szyby kopalniane czy wysypiska śmieci. Mimo podejmowania licznych działań i podpisywania aktów prawnych społeczności międzynarodowej nie udało się doprowadzić do zahamowania procesów degradacji środowiska przyrodniczego.

tPvuCTYvl4_0000007F

Podsumowanie

Rozwiązanie problemów globalnych stanowi jedno z największych wyzwań dla społeczności międzynarodowej. Głód, brak dostępu do wody pitnej, masowe migracje, terroryzm, HIV (ang. human immunodeficiency virus - ludzki wirus niedoboru odporności) i AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome lub acquired immune deficiency syndrome - zespół nabytego niedoboru odporności) to tylko niektóre z nich. Do dnia dzisiejszego nie uporały się z nimi ani państwa, ani organizacje międzynarodowe. Złożoność oraz skala tych problemów uniemożliwiają ich rozwiązywanie w krótkim czasie i przez jedno państwo. Walka z problemami globalnymi musi więc być podjęta przez całą społeczność międzynarodową.

Przydatne linki

www.refugee.pl
www.unhcr‑centraleurope.org
www.unhcr.org
www.pah.org.pl

Ćwiczenie 4
RrtVvI9OG2IzQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1AtHsA07KyQn1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.