Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał

Człowiek najpierw wykorzystywał morze, poławiając ryby oraz pozyskując inne bogactwa naturalne – sól, piasek, bursztyn. Potem na większą skalę rozwinął się transport morski, a wraz z nim porty i miasta ze swoimi funkcjami. W dalszej kolejności rozwijała się turystyka, a ostatnimi czasy coraz większego znaczenia nabiera energetyka wiatrowa.

R2bRoDIdKZonH1
Długie Pobrzeże w Gdańsku – na pierwszym planie słynny Żuraw, czyli dawny dźwig portowy
Już wiesz
  • że w Polsce mamy Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie i Pobrzeże Gdańskie;

  • jakie warunki naturalne występują na tych pobrzeżach;

  • co to jest gospodarka morska i które jej działy rozwinęły się w Polsce najlepiej.

Nauczysz się
  • wskazywać na mapie główne miasta pobrzeży;

  • podawać przykłady wpływu położenia nad morzem na rozwój określonych gałęzi gospodarki;

  • wymieniać różne funkcje, jakie spełniają nadmorskie miejscowości;

  • charakteryzować gospodarkę na poszczególnych Pobrzeżach – Szczecińskim, Koszalińskim i Gdańskim.

ijMoy6eZ7o_d5e233

1. Pobrzeże Szczecińskie – transport, turystyka, rolnictwo

Pobrzeże Szczecińskie leży na północnym zachodzie naszego kraju, zajmując część województwa zachodniopomorskiego. Głównym skupiskiem ludności i tym samym działalności gospodarczej jest Szczecin – siódme co do wielkości miasto w Polsce (408 tys. mieszkańców). Choć Szczecin leży około 65 km od morza, to rozwinął się tu duży port morski. Było to możliwe dzięki pogłębieniu toru wodnego na Zalewie Szczecińskim. Ponadto na wyspie Uznam wykopano Kanał Piastowski, który zapewnił dogodne połączenie wodne z Bałtykiem poprzez Świnę. Szczecin wraz ze Świnoujściem (41 tys. mieszkańców) tworzy zespół portowy. Część statków cumuje w Świnoujściu, skąd towary mogą być przewożone dalej transportem drogowym lub kolejowym. A statki morskie docierające do Szczecina mogą też być przeładowane na barki śródlądowe, które płyną dalej w górę Odry.

R15g3Yi4OxEvN1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

LEGENDA MAPYijMoy6eZ7o_1448722186278_0LEGENDA MAPY

Szczecin, jak prawie każde duże miasto, jest ważnym węzłem transportowym – kolejowym i drogowym. Słabiej jednak rozwija się tu regionalny port lotniczy, który znajduje się w odległym aż o 30 km Goleniowie. Toteż wielu Szczecinian i okolicznych mieszkańców korzysta ze znacznie większych lotnisk w Berlinie, do których można dojechać autostradą w ciągu godziny.

Szczecin był też do niedawna dużym ośrodkiem przemysłowym – działała tu m.in. wielka stocznia (najpierw im. Adolfa Warskiego, a potem „Nowa”) i huta żelaza. Dziś w mieście funkcjonują głównie małe stocznie remontowe i zakłady przemysłu spożywczego. W pobliżu jest elektrownia cieplna „Dolna Odra” o mocy 1600 MW, a w Policach są jedne z większych w kraju zakłady chemiczne produkujące kwas siarkowy i nawozy azotowe.
W rejonie Kamienia Pomorskiego, Goleniowa i Gryfina pozyskuje się niewielkie ilości ropy naftowej i gazu ziemnego.

Polecenie 1

Wskaż na mapie miejscowości wymienione w opisie powyżej.

Polecenie 2

Dowiedz się z Internetu, jakie są aktualne połączenia promowe Świnoujścia.

Obecnie w Szczecinie rozwijają się przede wszystkim usługi. Poza transportem jest to handel i turystyka, a także nauka – w mieście funkcjonuje m.in. uniwersytet, politechnika, akademia medyczna i Wyższa Szkoła Morska.

RjOx6hAKek7uR1
Przeładunek towarów w szczecińskim porcie morskim

Turystyka na Pobrzeżu Szczecińskim rozwinęła się praktycznie wzdłuż całego wybrzeża. Od Świnoujścia do Kołobrzegu rozciągają się szerokie piaszczyste plaże. Funkcjonują tam liczne kąpieliska, nad którymi często powiewa błękitna flaga, oznaczająca najwyższą ich jakość – czystą wodę, bezpieczeństwo turystów oraz dobre zagospodarowanie nie szkodzące środowisku naturalnemu.

Poza kąpieliskami turystów przyciągają uzdrowiska z wodami mineralnymi – Kamień Pomorski, Międzyzdroje, Świnoujście. Istotne są też walory przyrodnicze, np. malownicze krajobrazy wybrzeża klifowego czy lasy Wolińskiego Parku Narodowego z rezerwatem żubrów.

R1Ya99UTUG6T31
Punkt widokowy na górze wolińskiego klifu
R1UBzc5z1CY4p1
panorama interaktywna Woliński Park Narodowy
Źródło: PANORAMIX, licencja: CC BY 3.0.

Stale rozwija się zagospodarowanie turystyczne miejscowości nadmorskich. Powstaje dużo ścieżek rowerowych i pieszych. Pojawiają się nowe usługi, jak np. przeloty na motolotniach, wypożyczanie quadów, sprzętu do gry w golfa i in. Place zabaw dla dzieci oferują coraz to bardziej wymyślne zjeżdżalnie, trampoliny, karuzele. Latem deptaki w kurortach pełne są turystów, którzy chętnie korzystają z nagromadzonych tam usług gastronomicznych i rozrywkowych. Na przykład w Międzyzdrojach, które uchodzą za letnią stolicę polskiego wybrzeża, utworzono Aleję Gwiazd polskiego kina i corocznie odbywają się tam liczne imprezy z udziałem znanych aktorów.

Dla turystów atrakcyjne pozostają też obiekty istniejące od dawna, jak np. molo w Międzyzdrojach, latarnia morska w Niechorzu, ruiny kościoła w Trzęsaczu, katedra w Kamieniu Pomorskim, Zamek Książąt Pomorskich na Wałach Chrobrego w Szczecinie. Na wodach przybrzeżnych i po Zalewie Szczecińskim pływają statki wycieczkowe. Z Pogorzelicy do Gryfic, przez Niechorze, Rewal i Trzęsacz, kursuje kolejka wąskotorowa.

R1SGECrkgjz7U1
Statki wycieczkowe na nabrzeżu w Świnoujściu
Polecenie 3

Na mapie powyżej wskaż znane miejscowości nadmorskie o charakterze turystycznym.

Polecenie 4

Dowiedz się z Internetu, na jakich trasach pływają obecnie statki wycieczkowe ze Świnoujścia i Szczecina.

Na szerokim pasie Pobrzeża Szczecińskiego rozwinęło się rolnictwo. Sprzyjał temu m.in. łagodny nadmorski klimat, w którym występuje duża ilość opadów i na ogół nie ma zagrożenia silnymi mrozami. Ważne były też urodzajne gleby brunatne i czarne ziemie występujące głównie na Równinie Pyrzyckiej. Uprawia się na nich pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe i rzepak. Ponadto znaczne powierzchnie zajmują uprawy warzyw i owoców, na które jest duże zapotrzebowanie w sezonie letnim, kiedy nad morze przybywają turyści.
W ostatnim czasie na polach Pobrzeża Szczecińskiego pojawia się coraz więcej turbin wiatrowych. Wykorzystują one silne wiatry wiejące nad morzem.

ijMoy6eZ7o_1448722186278_0
ijMoy6eZ7o_d5e333

2. Pobrzeże Koszalińskie – turystyka i rybołówstwo

Pobrzeże Koszalińskie rozciąga się pasem o szerokości 20–30 km od Kołobrzegu do Przylądka Rozewie. Obszar ten leży w województwach zachodniopomorskim oraz pomorskim i bywa nazywany Pomorzem Środkowym.
Wzdłuż niemal całej linii brzegowej występują mierzeje, które poodcinały dawne zatoki morskie będące dziś jeziorami przybrzeżnymi. Tereny wokół jezior często są podmokłe, co nie sprzyjało osadnictwu. Dlatego największe miasta tego regionu – Koszalin (108 tys. mieszkańców) i Słupsk (93 tys.) powstały w odległości kilkunastu kilometrów od morza. Spełniają one głównie typowo miejskie funkcje usługowe oraz w znacznie mniejszym stopniu przemysłowe. Praktycznie jedynym dużym zakładem przemysłowym w regionie jest słupska fabryka autobusów szwedzkiej firmy Scania. Pozostały przemysł to przede wszystkim przetwórnie artykułów spożywczych, w tym rybnych.
W pobliżu Karlina koło Białogardu wydobywa się niewielkie ilości ropy naftowej, choć po jej odkryciu na początku lat 80. XX wieku sądzono, że złoża są bardzo duże. W Żarnowcu miała powstać (i być może jeszcze powstanie) pierwsza w Polsce elektrownia atomowa. Póki co, działa tam największa w kraju wodna elektrownia szczytowo‑pompowa o mocy 716 MW.
Po reformie administracyjnej z 1999 roku Koszalin i Słupsk straciły rangę stolic wojewódzkich. Choć Pobrzeże Koszalińskie nigdy nie było silnie uprzemysłowione, to podejmowane są próby lepszego rozwoju gospodarki w regionie. Jedną z nich było utworzenie Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna .

R1aHqig0Fpumm1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

LEGENDA MAPYijMoy6eZ7o_1448722186278_0LEGENDA MAPY

Polecenie 5
  1. Wskaż na mapie miejscowości wymienione w opisie powyżej.

  2. Odczytaj z mapy nazwy znanych nadmorskich miejscowości turystycznych.

Nad samym morzem mogły rozwijać się jedynie niewielkie osady rybackie, które dziś są małymi miastami. Ustka (16 tys.), Darłowo (14 tys.) czy Łeba (4 tys.) zaliczają się obecnie do największych polskich portów rybackich. Miasta te są również znanymi ośrodkami turystycznymi. Na Pobrzeżu Koszalińskim powstało wiele miejscowości o charakterze typowo wypoczynkowym, np. Mielno, Ustronie Morskie, Dąbki czy Rowy. Nie występują one jednak w tak dużym zagęszczeniu, jak na Pobrzeżu Szczecińskim, ze względu na wspomniane wyżej podmokłe tereny wokół jezior przybrzeżnych.

Największe atrakcje krajoznawcze Pobrzeża Koszalińskiego skupiają się w okolicach Jeziora Łebsko i nie są to tylko „wędrujące wydmy” w Słowińskim Parku Narodowym. W pobliskich miejscowościach – Klukach, Smołdzinie, Gardnie Wielkiej czy Gaci – znajdują się liczne zabytkowe budowle, m.in. domy rybackie o charakterystycznej konstrukcji szkieletowej.

RObN9o1o34mFw1
Rekonstrukcja dawnej osady rybackiej w Klukach
R1TcJniqtPRwi1
panorama wirtualna - Słowiński Park Narodowy
Źródło: PANORAMIX, licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

W Sianowie koło Koszalina do 2007 roku działała najstarsza w Polsce fabryka zapałek. Powstała ona w 1845 roku i wytwarzała nawet 500 mln pudełek rocznie, wykorzystując drewno z pobliskich lasów. Malejące zapotrzebowanie na zapałki i przestarzałe technologie produkcji wymusiły zamknięcie fabryki.

ijMoy6eZ7o_d5e403

3. Pobrzeże Gdańskie – przemysł, rolnictwo, usługi

Pobrzeże Gdańskie zajmuje wąski pas lądu wzdłuż wybrzeży Zatoki Gdańskiej oraz rozległą deltę Wisły zwaną Żuławami Wiślanymi. Większa część tego obszaru należy do województwa pomorskiego, a mniejsza (wschodnia część Żuław oraz Wysoczyzna Elbląska i Równina Warmińska) do warmińsko‑mazurskiego.

Pobrzeże Gdańskie jest najlepiej rozwiniętym pod wieloma względami nadmorskim regionem Polski. Przyczyniło się do tego gęste zaludnienie, które występuje tu w postaci nagromadzenia dużych i średnich miast. Uwagę zwraca przede wszystkim aglomeracja Trójmiasta z Gdańskiem (461 tys. mieszkańców), Gdynią (248 tys.) i Sopotem (37 tys.). Do aglomeracji tej już niemal przylegają kolejne miasta – na południu Pruszcz Gdański (29 tys.), a na północy Rumia (47 tys.) z Redą (23 tys.) i Wejherowem (50 tys.). Cały ten zespół miejski wraz z pobliskimi mniejszymi miejscowościami liczy blisko 1 mln mieszkańców i jest trzecim co do wielkości (po aglomeracji górnośląskiej i warszawskiej) skupiskiem ludności w Polsce. Ponadto w rejonie Żuław są kolejne niemałe miasta – Elbląg (122 tys.), Tczew (60 tys.), Malbork (39 tys.) – w których mogła rozwijać się gospodarka, a zwłaszcza usługi.

To gęste zaludnienie jest wynikiem korzystnego położenia Pobrzeża Gdańskiego:

  • nad Zatoką Gdańską, gdzie mogły rozwijać się różne gałęzie gospodarki morskiej;

  • przy ujściu dużej rzeki Wisły, na końcu szlaku śródlądowego;

  • w delcie Wisły, gdzie utworzyły się urodzajne gleby napływowe.

    RkwFXaC9rKSOM1
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

LEGENDA MAPYijMoy6eZ7o_1448722186278_0LEGENDA MAPY

Morski transport towarowy na Pobrzeżu Gdańskim odbywa się poprzez portyGdańsku oraz Gdyni – dwa nasze największe morskie porty handlowe. Przeładowuje się w nich różnorodne towary masowe, w tym surowce i zboża, a także kontenery i drobne ładunki. W Gdańsku dominuje ropa naftowa (wyładunek) i produkty z niej (załadunek), co jest związane z działającą w tym mieście rafinerią. Port Północny ma tu odpowiednie połączenia rurociągowe, a jako że jest wysunięty w morze, to może przyjmować największe tankowce.

Ciekawostka

Istnieją plany zrobienia przekopu w Mierzei Wiślanej, dzięki czemu portem pełnomorskim mógłby stać się Elbląg.

Przeładunki towarów w głównych polskich portach morskich w 2013 r.

PORTY

Ogółem

Węgiel kamienny i koks

Rudy i złom

Ropa i produkty naftowe

Zboża i inne artykuły rolne

Kontenery

Drobnica i inne ładunki

tysiące ton

OGÓŁEM

64 282,5

11 905,8

3 036,3

12 739,1

5 359,7

13 060,5

18 181,10

Gdańsk

27 335,4

4 583,8

257,9

10 958,1

1 554,5

7 186,8

2 794,30

Gdynia

15 051,2

3 263,4

71,1

87,0

2 122,3

5 388,9

4 118,50

Szczecin

7 885,6

1 350,4

417,3

270,1

1 081,8

480,3

4 766,00

Świnoujście

12 024,1

2 646,0

2 290,3

1 416,3

554,3

4,4

5 112,80

Police

1 464,6

7,8

2,9

1 453,90

Polecenie 6
  1. Wskaż na mapie miejscowości Pobrzeża Gdańskiego wymienione w opisie powyżej.

  2. Dowiedz się, jakie uczelnie wyższe znajdują się w Gdańsku i Gdyni.

  3. Korzystając z danych w tabeli 1., porównaj wielkość i strukturę przeładunków w portach Gdańska oraz Gdyni i wyjaśnij zauważone różnice.

Pobrzeże Gdańskie, a zwłaszcza Trójmiasto, odgrywa również znaczącą rolę w transporcie drogowym, kolejowymlotniczym. Do Trójmiasta dociera autostrada A1, którą można dojechać w głąb kraju i stamtąd kolejnymi autostradami do Europy Zachodniej. Z Gdyni do Warszawy kursują szybkie pociągi Pendolino; od lat funkcjonuje też Szybka Kolej Miejska, której głównym zadaniem jest dowożenie ludzi do pracy i szkół w obrębie Trójmiasta. Regionalny Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy w Gdańsku to trzecie największe lotnisko w kraju (po Warszawie i Krakowie), a drugie, jeśli brać pod uwagę tylko połączenia krajowe.

R1WCgMJl1tOJT1
Autostrada A1 w kierunku Trójmiasta

Na Pobrzeżu Gdańskim dość dobrze rozwinął się przemysł. Co ciekawe, są to bardzo różne jego gałęzie. Na przykład w Gdańsku znajduje się druga największa w Polsce (po płockiej) rafineria ropy naftowej Lotos, w Gdyni działa stocznia remontowo‑produkcyjna Nauta i znana z budowy specjalistycznych jednostek (np. do stawiania farm wiatrowych na morzu) stocznia CRIST, w Tczewie funkcjonują zakłady elektroniczne Flextronics, a w Elblągu zakłady mechaniczne Alstom. W obrębie Pomorska Specjalna Strefa Ekonomicznadziałają liczne firmy m.in. z branży drzewno‑papierniczej, chemicznej czy budowlanej.

W rejonie Zatoki Puckiej pozyskuje się sól kamienną. Z dna Bałtyku, na północ od Przylądka Rozewie, wydobywamy ropę naftowągaz ziemny. Na plażach Zatoki Gdańskiej zbieramy rocznie kilka ton bursztynu.

W całym regionie jest wiele zakładów przemysłu spożywczego, w tym rybnego. Przemysł spożywczy przetwarza produkty rolne pochodzące głównie z Żuław Wiślanych, gdzie na urodzajnych madach uprawia się m.in. pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, rzepak oraz warzywa i owoce. Przetwórstwo rybne rozwinęło się przede wszystkim w północnej części Pobrzeża, gdyż stamtąd jest najłatwiejszy dostęp do bałtyckich łowisk. Władysławowo (10 tys. mieszkańców) to nasz największy port rybacki. Ponadto kutry rybackie cumują w Jastarni (3,8 tys.) i Helu (3,5 tys.), a także w Gdańsku i Gdyni.

RGNgN9jpoW4fp1
Tereny rolnicze na Żuławach Wiślanych

Pobrzeże Gdańskie jest też oczywiście regionem turystycznym. Wypoczynek koncentruje się przede wszystkim na piaszczystych plażach Mierzei Helskiej i w jej pobliżu. Mamy tam najwięcej dobrze zagospodarowanych kąpielisk, które corocznie oblegane są przez tysiące turystów. Odmienna sytuacja panuje na Mierzei Wiślanej, gdzie poziom zagospodarowania jest niższy, co nie przyciąga już tak wielu turystów i dzięki temu można tam wypocząć w ciszy i spokoju.

R1YaYTfIjyb4r1
WYcieczka wirtualna po Mierzei Helskiej
Źródło: PANORAMIX, licencja: CC BY 3.0.

Pod względem krajoznawczym na czoło wysuwa się Gdańsk ze swoimi staromiejskimi zabytkami, m.in. Żurawiem, Dworem Artusa, Fontanną Neptuna i ulicą Długi Targ. W pobliskim Sopocie atrakcją turystyczną jest największe w Polsce molo. W sąsiedniej Gdyni znajduje się akwarium morskie, w którym można podziwiać ryby, płazy, gady i bezkręgowce pochodzące ze wszystkich oceanów. Na Helu jest fokarium. Na Przylądku Rozewie mamy zabytkową latarnię morską, a w pobliskiej Jastrzębiej Górze wysoki klif. We Fromborku nad Zalewem Wiślanym najcenniejszy zabytek to gotycki zespół katedralny. A z dala od morza, w Malborku, położony jest wielki zamek krzyżacki.

Polecenie 7

Odszukaj w Internecie przykłady innych atrakcji turystycznych niż te wyżej wymienione. Dowiedz się na przykład, gdzie na Pobrzeżu Gdańskim można pojeździć na nartach i dokąd po Zatoce Gdańskiej kursują statki wycieczkowe.

Polecenie 8

Które gałęzie gospodarki powinny według ciebie rozwijać się na Pobrzeżach Południowobałtyckich? Odpowiedź uzasadnij, pamiętając o wpływie działalności człowieka na środowisko naturalne.

ijMoy6eZ7o_d5e524

Podsumowanie

  • Mieszkańcy Pobrzeży Południowobałtyckich swoją działalność gospodarczą w dużym stopniu związali z nadmorskim środowiskiem przyrodniczym.

  • Na Pobrzeżu Szczecińskim rozwinęły się następujące gałęzie gospodarki:

    • transport morski – w oparciu o zespół portowy Szczecin‑Świnoujście;

    • turystyka – na bazie czystych wód i szerokich plaż oraz dobrego zagospodarowania wybrzeża zachodniopomorskiego;

    • rolnictwo – na dobrych glebach, zwłaszcza Równiny Pyrzyckiej.

  • Na Pobrzeżu Koszalińskim dostęp do morza w pewnym stopniu utrudniają jeziora przybrzeżne i otaczające je tereny podmokłe, toteż nad samym morzem mogły rozwinąć się tylko małe miejscowości będące dziś portami rybackimi i/lub ośrodkami turystyki wypoczynkowej.

  • Pobrzeże Gdańskie jest najlepiej i najbardziej różnorodnie rozwiniętym regionem polskiego wybrzeża. Mamy tam:

    • gęste zaludnienie – Trójmiasto i wiele innych miast z licznymi funkcjami usługowymi;

    • porty morskie (handlowe i rybackie), port lotniczy, autostradę, szybką kolej;

    • dobre zagospodarowanie turystyczne dla wypoczynku i liczne atrakcje krajoznawcze;

    • urodzajne tereny rolnicze – Żuławy Wiślane;

    • różnorodny przemysł – chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy, drzewny.

  • W Szczecinie, Gdańsku i Gdyni istniały kiedyś wielkie stocznie budujące statki dla armatorów z całego świata; po transformacji ustrojowej prawie wszystkie upadły, ponieważ nie potrafiły konkurować na międzynarodowym wolnym rynku, który został zdominowany przez tanią produkcję chińską.

    Jednak w ostatnich latach tosunkowo niewielkie stocznie zaczynają mieć znaczący udział w budowie małych, specjalistycznych statków, gdzie wykorzystywane są unikalne technologie i pomysły.

Praca domowa
Polecenie 9.1

Przygotuj prezentację multimedialną przedstawiającą Pobrzeża Południowobałtyckie. Możesz zrobić ją dla całego pasa pobrzeży albo dla jednego wybranego regionu. Prezentacja może być skierowana do turystów albo do potencjalnych inwestorów. Uwzględnij aktualny stan środowiska naturalnego i poziom zagospodarowania.

Zobacz także

Morze Bałtyckie – środowisko przyrodnicze a działalność człowiekaiGI2pHQL2NMorze Bałtyckie – środowisko przyrodnicze a działalność człowieka
Rozwój transportu powietrznego i wodnego w PolsceieuAT9rdXNRozwój transportu powietrznego i wodnego w Polsce
Środowisko naturalne Pobrzeży PołudniowobałtyckichivbdrmRaEeŚrodowisko naturalne Pobrzeży Południowobałtyckich

Dowiedz się więcej

Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna

ijMoy6eZ7o_d5e687

Słowniczek

rybołówstwo
rybołówstwo

dział gospodarki zajmujący się połowem ryb i innych zwierząt morskich, a także ich hodowlą; rybołówstwo morskie, jako wytwarzające żywność, często zaliczane jest do rolnictwa lub przemysłu spożywczego

ijMoy6eZ7o_d5e732

Zadania

Ćwiczenie 1
R1AGAHFx1xogS1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1PIvq0z1PnNw1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RkvgVo6PXrTa01
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RHSqOoyklHIqW1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R9yq4dPGiYM1I1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1W7mq0FHe8nu1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
RJps04lNAxHIy1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
RNGUNIrVTwuqo1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
RvwR3fr8dq5nA1
zadania interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.