Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Określ zasięg przestrzenny poszczególnych barier osadniczych na świecie. Następnie oceń ich wpływ na życie i działalność człowieka.

RkJxXXfSbi7uB
(Uzupełnij).
RtriFyYdRg8t01
Na mapie świata przedstawiono gęstość zaludnienia. Największa gęstość zaludnienia - w przedziale od 250,1 do 1000 osób na kilometr kwadratowy dotyczy Indii, wschodniego Pakistanu, wschodniej części Chin, Japonii, Jawy, punktów w Europie, na przykład w Niemczech, Belgii, Holandii, w Turcji, Włoszech, Hiszpanii, w Polsce (Warszawa, Katowice). Mała gęstość zaludnienia od 1 do 5 osób na kilometr kwadratowy dotyczy między innymi Kanady, środkowej części USA, środkowych obszarów Ameryki Południowej, Australii, Mongolii, znacznych obszarów Rosji. Opisano: 1. Bariera świetlna występuje na obszarach okołobiegunowych, gdzie występuje zjawisko dni i nocy polarnych (niedobór lub nadmiar światła słonecznego) oraz w strefie międzyzwrotnikowej (nadmiar światła słonecznego). Światło słoneczne jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu (między innymi korzystnie wpływa na układ nerwowy, ma właściwości bakteriobójcze i stymuluje wytwarzanie witaminy D w skórze). Jego niedobór lub nadmiar występujący w wysokich szerokościach geograficznych (Syberia, Skandynawia, północna Kanada) powoduje wiele negatywnych skutków zdrowotnych (na przykład depresje, trudności w koncentracji, senność lub bezsenność, drażliwość). Ograniczona jest również produkcja rolna. W wielu krajach stosuje się fototerapię w walce z niedoborem światła. Natomiast w górach i wysoko położonych wyżynach, gdzie grubość troposfery jest mniejsza, występuje szkodliwe oddziaływanie promieniowania słonecznego. Występowanie: poza kołami podbiegunowymi, strefa międzyzwrotnikowa. Zdjęcie przedstawia gęsto zabudowane, oświetlone wieczorem miasto. Jest położone u podnóża ośnieżonych wzniesień., 2. Bariera termiczna (zbyt zimno) występuje na obszarach polarnych, subpolarnych i wysokogórskich. Często pokrywa się z obszarami, na których występuje bariera świetlna. Zbyt niska temperatura powietrza utrudnia rozwój rolnictwa oraz pogarsza warunki egzystencji. Organizm z trudem przystosowuje się do silnych mrozów. Deficyt ciepła występuje w strefie okołobiegunowej oraz w obszarach wysokogórskich powyżej granicy wiecznego śniegu. Zamieszkiwanie tam generuje wyższe koszty utrzymania (odpowiednia odzież, bardziej energetyczne pożywienie i ogrzewanie mieszkań). Na obszarach, które odznaczają się niską temperaturą powietrza, zlokalizowane są często porty morskie, ośrodki naukowe, osiedla górnicze czy bazy marynarki wojennej. Występowanie: Kanada, Grenlandia, Islandia, północna część Półwyspu Skandynawskiego, Syberia, Arktyka, Antarktyka. Zdjęcie przedstawia drewniany, opuszczony budynek z napisem lotnisko. teren jest płaski, pokryty śniegiem., 3. Bariera termiczna (zbyt gorąco) występuje na obszarach położonych w strefie klimatu równikowego i zwrotnikowego. Częściowo pokrywa się ona z barierą wodną (zbyt wilgotno) w strefie równikowej (na obszarach wilgotnych lasów równikowych). Organizm z trudem przystosowuje się do długotrwałych upałów. W gorącym powietrzu człowiek bardzo szybko się męczy i nie jest wstanie wykonywać długo ciężkiej pracy fizycznej. Dlatego część miast powstała tu na znacznych wysokościach, gdzie są niższe temperatury. Zamieszkiwanie terenów gorących i wilgotnych generuje wyższe koszty utrzymania (odpowiednia odzież, mniej energetyczne pożywienie i klimatyzowanie mieszkań). Tereny podmokłe i bagienne nie nadają się do osadnictwa i uprawy roli. Nadmiar wilgoci w powietrzu utrudnia oddychanie i pracę serca (szczególnie gdy temperatura powietrza przekracza 25 stopni Celsjusza). W takich warunkach występują komary malaryczne i muchy tse-tse. Duża wilgotność powietrza przyspiesza korozję konstrukcji stalowych, przyspiesza proces erozji gleb oraz utrudnia magazynowanie żywności. Sprzyja rozwojowi wilgotnych lasów równikowych, w których w celu pozyskania pól pod uprawę rozwinęło się mało wydajne rolnictwo żarowo-odłogowe. Zwierzęta wodne mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia człowieka. Intensywne opady sprzyjają erozji gleb oraz przyczyniają się do rozwoju groźnych pasożytów. Ponadto na tych obszarach buduje się często domy na palach. Występowanie: Ameryka Środkowa, Amazonia, Afryka Subsaharyjska, Indonezja, Malezja, Filipiny, Papua-Nowa Gwinea, północna Australia. Zdjęcie przedstawia młodych ludzi - członków plemienia. Stoją pod zadaszeniem z suchych traw. Mężczyźni mają na biodrach liście, dziewczyny spódnice z suchych traw. Poza tymi elementami ubioru są nadzy. Na łydkach, ramionach, policzkach mają namalowane wzory. Obok ludzi stoją instrumenty., 4. Bariera termiczna (zbyt gorąco) występuje na obszarach położonych w strefie klimatu równikowego i zwrotnikowego. Częściowo pokrywa się ona z barierą wodną (zbyt sucho) w strefie zwrotnikowej (na obszarach pustynnych i półpustynnych). Organizm z trudem przystosowuje się do długotrwałych upałów. W gorącym powietrzu człowiek bardzo szybko się męczy i nie jest wstanie wykonywać długo ciężkiej pracy fizycznej (zwiększa się ryzyko wystąpienia niektórych chorób (na przykład układu krążenia). Dlatego część miast powstała tu na znacznych wysokościach, gdzie są niższe temperatury. Zamieszkiwanie terenów gorących generuje wyższe koszty utrzymania (odpowiednia odzież, mniej energetyczne pożywienie i klimatyzowanie mieszkań). Jest to duża bariera osadnicza, szczególnie w przypadku gdy przy przewadze parowania nad opadami pozyskiwanie wód podziemnych jest nieopłacalne. Susze w Afryce przyczyniły się do rozwoju pasterstwa koczowniczego. Wielu ludzi cierpi głód spowodowany niską wydajnością rolnictwa w warunkach niedoboru wody. Dlatego też ludzie zasiedlają jedynie te miejsca na pustyni, gdzie w pobliżu występują oazy, czyli źródła wody podziemnej. Występowanie: wschodnia część USA (Wielkie Równiny, Góry Skaliste), znaczna część Meksyku, obszary znajdujące się pod wpływem Prądu Peruwiańskiego w Ameryce Południowej, północna, pustynna część Afryki, pustynia Namib, Półwysep Somalijski, Półwysep Arabski, duża część wnętrza Azji (Kazachstan, Mongolia, południowe krańce Rosji, Iran, Iran, dawne republiki radzieckie itd.), zachodnia i centralna Australia. Zdjęcie przedstawia piaszczysty teren. Po prawej stronie zdjęcia jest wzniesienie ze stromym, skalnym, kruszącym się urwiskiem. W tle są góry. Na zdjęciu brak roślinności. Po prawej stronie zdjęcia są zbiorniki wodne częściowo wysuszone., 5. Bariera wysokościowa (grawitacyjna, ciśnieniowa) występuje na obszarach wysokogórskich. W górach wraz z wysokością następuje spadek ciśnienia atmosferycznego i spadek zawartości tlenu, co znacznie utrudnia oddychanie. Duże nachylenie stoków (bariera geomorfologiczna) uniemożliwia lub utrudnia uprawę roli, dlatego też konieczne jest terasowanie stoków (tworzenie terasów przypominających półki skalne) ograniczające erozję gleby oraz ruchy masowe. Ponadto w górach w znacznym stopniu ograniczone są możliwości rozwoju budownictwa, transportu, dostaw żywności i innych środków potrzebnych do życia. Alternatywą jest budowanie drogich tuneli i mostów. Przebywanie na dużej wysokości wymaga odpowiedniej aklimatyzacji. W przeciwnym razie istnieje zagrożenie wystąpienia choroby wysokogórskiej (ciśnieniowej). Występowanie: najwyższe pasma górskie, na przykład Himalaje, Karakorum, Kordyliery, Góry Skaliste, Andy, Alpy Kaukaz, Zagros, wschodnia Afryka - Wyżyna Abisyńska. Zdjęcie ukazuje pasmo górskie z lotu ptaka. Szczyty są częściowo ośnieżone. Góry mają ostre wierzchołki.
Ryc. Gęstość zaludnienia na świecie (w osobach na 1 km2) w 2020 r. (wg prognoz NASA)
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/
Opracowanie własne na podstawie danych NASA: https://sedac.ciesin.columbia.edu/data/set/gpw-v4-population-density-rev11
oraz danych Banku Światowego: https://data.worldbank.org/indicator/EN.POP.DNST?most_recent_value_desc=false
Grafiki w panelach bocznych:
1. By Osopolar - Own work, CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0,[online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5545764
2. By Becker0804 - Own work, Domena publiczna, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7515053
3. Pixabay License, https://pixabay.com/pl/service/terms/#license, [online], dostępne w internecie: https://pixabay.com
4. Pixabay License, https://pixabay.com/pl/service/terms/#license, [online], dostępne w internecie: https://pixabay.com
5. By Jorge Morales Piderit - Praca własna, Domena publiczna, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3454029.