Scenariusz zajęć

II etap edukacyjny

Temat: Granice „inności”

Treści kształcenia:

Uczeń:

1. Poznaje siebie, dostrzega cechy indywidualne własne i najbliższych osób – etyka (1),

2. Wyjaśnia prawdziwe znaczenie własnych zachowań oraz ich przyczyny i konsekwencje – etyka (2),

3. Uczestniczy w grupie, porozumiewa się z innymi – etyka (6),

4. Szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań – historia i społeczeństwo,

5. Tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami – historia i społeczeństwo.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Rozpoznaje formy odmienności oraz sposoby reakcji na odmienność,

• Rozumie, że odmienność może napotykać opór (sprzeciw),

• Potrafi wartościować i wybierać reakcje na odmienność,

• Nazywa i ocenia relacje społeczne tworzone w warunkach spotkania i konfliktu odmiennych wartości, sposobów życia,

• Zna pojęcie „dyskryminacja”, podaje przykłady zachowań dyskryminacyjnych,

• Potrafi wykonać prezentację multimedialną.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Komunikuje się w języku ojczystym,

• Potrafi wartościować i oceniać relacje społeczne,

• Tworzy wypowiedzi o postaciach i wydarzeniach historycznych.

Środki dydaktyczne:

• Zasoby multimedialne: słuchowisko Zachłanni, podstępni i dzicy, karty pracy (Sprawcy i pokrzywdzeni A i B; Myślę, czuję, działam cz. 1, 2, 3; Tych klientów nie obsługujemy A i B; Nie lubimy odmieńców A i B; Sąsiedzi),

• Tablica, kreda/pisak,

• Komputer z głośnikami/tablica interaktywna.

Metody nauczania:

• Podawcze: pogadanka,

• Praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe,

• Problemowe: aktywizujące – praca z tekstem, dyskusja, rozmowa kierowana, mapa pojęciowa.

Formy pracy:

• Z całą klasą,

• W grupach,

• Indywidualna.

Przebieg zajęć:

1. Prowadzący wita uczniów. Wprowadzając do tematu, nauczyciel nawiązuje do zajęć Tacy sami czy inni. Przypomina, że w trakcie tamtych zajęć mowa była o twórczym, ale także o konfliktogennym charakterze odmienności. Mówi, że lekcja niniejsza będzie poświęcona właśnie konfliktom, których podłożem jest „odmienność”, oraz ich skutkom.

2. Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy. Uczniowie w grupach A, B i C wykonują 3 zadania według kart pracy Sprawcy i pokrzywdzeni, Myślę, czuję, działam, Tych klientów nie obsługujemy, Nie lubimy odmieńców; zadania na kolejnych kartach są ponumerowane. Tabela z kart pracy (z kolumnami „myśli, uczucia, zachowanie”) wyświetlona jest także na tablicy interaktywnej (lub zapisana na tablicy).

Po wykonaniu zadań przez uczniów klasa omawia trzy różne perspektywy, które były reprezentowane przy każdym przypadku. Nauczyciel kieruje do uczniów pytania:

• Których myśli, uczuć zachowań spośród zapisanych w tabelach chcielibyście doświadczać?

• Czy sądzicie, że ci, którzy w opisywanych wydarzeniach byli „odmienni”, chcieliby czegoś innego niż wy?

Grupa dyskutuje i formułuje odpowiedzi, które umieszczane są na tablicy interaktywnej (lub zapisywane na tablicy).

3. Nauczyciel podsumowuje tę część zajęć: kieruje rozmową tak, aby uczniowie wskazali, że często rezerwujemy dla siebie i swojego otoczenia myśli, uczucia i zachowania pewnego rodzaju (akceptujące, dobre, przyjazne), odmawiając ich jednocześnie „innym”, „odmiennym”, w stosunku do których manifestujemy zachowania odrębne (agresywne, niechętne, oparte na uprzedzeniach). Powoduje to nierównoprawne traktowanie „innych”, a nawet wykluczanie ich z pewnego obszaru życia.

4. Nauczyciel wprowadza i objaśnia metodą mapy mentalnej (pojęciowej) pojęcie „dyskryminacja”. Może wykorzystać następujące ćwiczenie: uczniowie przytaczają słowa z tabel (karty pracy cz. 1, 2, 3), w których opisywali myśli, uczucia i zachowania występujących przeciwko odmienności, pod kierunkiem nauczyciela dokonują ich selekcji, a następnie starają się ułożyć ogólne określenie dyskryminacji (na przykład: dyskryminacja to każde traktowanie pewnego rodzaju osób lub grup społecznych w inny sposób, zwykle mniej sprawiedliwy niż innych osób i grup).

5. Nauczyciel pyta, czy dyskryminacja i negatywne stereotypy to zjawisko nowe. Kieruje rozmową tak, aby uczniowie wskazali, że tego typu zjawiska są dobrze znane z historii. Proponuje wysłuchanie nagrania Zachłanni, podstępni i dzicy. Uczniowie mają zwrócić uwagę, kto jest narratorem w słuchowisku i jakich czasów historycznych dotyczy opisywana sytuacja. Następnie rozdaje karty pracy Sąsiedzi, powiązane ze słuchowiskiem, i prosi, aby uczniowie jeszcze raz wysłuchali nagrania i odpowiedzieli na pytania zawarte w karcie. Na zakończenie uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami oraz podsumowują: jak zostały przedstawione inne narody? Czy jest to obraz obiektywny? Dlaczego?

6. Zadaniem dla uczniów zdolnych jest dodatkowo zastanowienie się, jak inaczej można byłoby opisać sytuację przedstawioną w słuchowisku. Mogą przygotować krótkie opowiadanie historyczne na temat przedstawiony w słuchowisku z perspektywy wybranych sąsiadów państwa Władysława Łokietka (np. Czechów lub Rusinów itd.). To zadania może również stanowić przedmiot pracy domowej; chętni uczniowie, uzdolnieni w zakresie historii, mogą przygotować krótką prezentację przedstawiającą historyczne zjawiska dyskryminacji w Polsce.

Komentarz metodyczny:

Jeżeli nauczyciel nie ma możliwości nawiązania do lekcji Tacy sami czy inni, powinien na początku niniejszej lekcji wprowadzić uczniów do tematu, prosząc ich o przywołanie ich ewentualnych doświadczeń związanych z odmiennością oraz przytaczając kilka przykładów „odmienności” i wyjaśniając twórczy aspekt różnic między ludźmi.

Zadanie domowe zaktywizuje uczniów zdolnych w zakresie historii. Ćwiczenia zaplanowane w kartach pracy wspomagają kształcenie empatii, zdolności postawienia się w sytuacji innej osoby, umiejętności, których obecnie dzieciom i młodzieży często brakuje. Nadmierna indywidualizacja życia społecznego i wysoki współczynnik rywalizacji w doświadczeniu uczniowskim sprzyja postawom egoistycznym oraz egocentrycznym – wskazane ćwiczenia zmierzają do emocjonalno‑poznawczego uznania przez uczestników zajęć powszechności określonych ludzkich potrzeb i zrozumienia tego, że albo ludzie wzajemnie szanują te potrzeby, albo wzajemnie sobie uniemożliwiają ich zaspokojenie. W przypadku uczniów z deficytami językowymi ćwiczenie z punktu 4 (wprowadzenie i objaśnienie pojęcia dyskryminacja) może być zwieńczone opisową formą słowno‑graficzną (plakat) i niekoniecznie zmierzać do definicji.

Uwagi:

Tekst słuchowiska do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami w skupieniu się.

Zachłanni, podstępni i dzicy

Przełom XIII i XIV wieku to burzliwe czasy dla ziem, którymi władam ja, Władysław, zwany Łokietkiem. Główną miarą za sprawą sąsiednich narodów, od zawsze czyhających na ojczyznę naszą przepiękną. Od zachodu otaczają nas ludy niemieckie. Wielce zorganizowane, staranne we wszystkich czynnościach, przy czym zachłanne niemożebnie, a przez to niezwykle dla nas groźne i niebezpieczne. Szczęściem jednak naszym, zupełnie nie dorównujące Polakom odwagą, fantazją i pomysłowością.

Na południowym zachodzie i południu zalegli podstępni Czesi – bracia nam, lecz tylko w legendach. Patrząc po czynach – nieprzyjaciele najgorsi na równi z Niemcami, z którymi chętniej niźli z nami się bratają. Słynni, co więcej, ze swego tchórzostwa w bitwach i z ochoty na moją koronę. Zupełnie inaczej niż nasi drudzy południowi sąsiedzi – prawi mieszkańcy Królestwa Węgier. Na nich to my, Polacy, możemy zawsze polegać, nie tylko w każdej biedzie, ale i w dokazywaniu, w którym jako nieliczni dotrzymują nam kroku. O wschodnich ziemiach wspomnę tylko dla porządku, bowiem tam dzicz wielka, na którą języka szkoda. Z jednej strony pogańscy Litwini, którzy wielu fałszywym bożkom nadal cześć okazują, z drugiej Rusini, katolickiemu Rzymowi niewierni, chociaż jako i my chrześcijanie. Na północy osiadli zakonnicy, których w skrócie zwiemy Krzyżakami. Wielce święta jest ich misja szerzenia wiary, lecz ich niemieckie dusze już dały znać o sobie, kiedy ziemie nasze napadli.

Trudno rządzić królestwem otoczonym przez wrogów i pogan, jednak naród polski zdolny do ogromnych poświęceń w godzinach próby i cieszący się wyjątkową opieką bożej opatrzności wszelkich nieprzyjaciół z pewnością pokona.