Ważne daty
1936‑1939 – wojna domowa w Hiszpanii
26.04.1937 – bombardowanie Guerniki
1937 – ukończenie obrazu Guernica Pabla Picassa
od 1992 – wystawienie dzieła w Muzeum Królowej Zofii w Madrycie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie sztuk plastycznych. Uczeń:
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej, datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych;
c) w malarstwie i grafice: kompozycjikompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji,
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) (…);
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Pablo Picasso,
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
określać kontekst historyczny i biograficzny powstania dzieła;
odczytywać symbolikę obrazu;
opisywać treść obrazu Picassa;
dokonywać analizy formalnej dzieła.
Wpływ wydarzeń historycznych na powstanie dzieła
W 1936 roku w Hiszpanii odbyły się wybory, w których zwyciężył Front Ludowy. Przeciwko niemu wystąpiły siły prawicowej, faszystowskiej opozycji, na czele których stanął generał Francisco Franco. Tarcia pomiędzy tymi dwoma obozami doprowadziły do wybuchu w latach 1936‑1939 wojny domowej. Ponieważ obie strony konfliktu zyskały wsparcie z zagranicy, a teren kraju stał się poligonem do ćwiczeń z nowymi rodzajami broni, jest ona traktowana jako zapowiedź okrucieństwa II wojny światowej.
26 kwietnia 1937 roku włoskie siły powietrzne oraz lotnictwo niemieckie Legionu Condor, wspierającego rebeliantów generała Franco, zbombardowały hiszpańską Guernicę. Miasto w Kraju Basków stało się celem ataku, ponieważ było ważnym węzłem komunikacyjnym, a w jego pobliżu znajdowały się fabryki produkujące i dostarczające broń i amunicję na potrzeby wojny. Było ono również uważane za silne centrum republikańskiego ruchu oporu. Z relacji przeprowadzających bombardowanie wynika, że miasto zostało zniszczone przez przypadek. Gęsty dym z wybuchów uniemożliwiał identyfikację celów i bomby spuszczano niemal na oślep. Liczba zabitych waha się od 100 do 3000. Według doniesień większość mężczyzn zamieszkujących Guernicę zaangażowanych było w działania wojenne. Podczas bombardowanie przebywały w nim więc głównie kobiety, dzieci i osoby starsze. Na skutek ataku zniszczonych zostało siedemdziesiąt procent zabudowań miasta. Fabryki produkujące uzbrojenie i sprzęt bojowy nie zostały uszkodzone.
Kilka miesięcy wcześniej, w styczniu 1937 roku, przebywający we Francji Pablo Picasso, otrzymał zlecenie od hiszpańskiego rządu na stworzenie wielkoformatowego obrazu do Hiszpańskiego Pawilonu na Wystawę Światową w Paryżu. 28 kwietnia 1937 zobaczył na pierwszej stronie gazety L’Humanité zdjęcie zabitych w bombardowaniu i tytuł Tysiąc bomb zapalających zrzuconych przez samoloty Hitlera i Mussoliniego zamieniają w popiół miasto Guernica.
Artysta po raz ostatni odwiedził swoją ojczyznę w 1934 roku, lecz mimo to wciąż był zainteresowany sytuacją polityczną w Hiszpanii i to właśnie jej postanowił poświęcić swoje dzieło. Artysta postanowił stworzyć obraz, ale 18 kwietnia wykonał tylko dwa szkice. 1 maja przeprowadził się do nowej pracowni, w ciągu kilku dni Picasso wykonał 62 szkice, które stale zmienia.
8 maja Picasso czyta reportaż o uciekinierach baskijskich, którzy z portu w Bilbao docierają do Francji. Powstaje seria szkiców kobiet: uciekającej, z martwym dzieckiem, w płonącym budynku. Dwa dni później zaczyna łączyć naszkicowane elementy na płótnie.
– Wstawał, by malować w nocy, przy świecach (jak Goya) i przy reflektorach, które zostawiała u niego Dora Maar – opowiada Saura.
Dora Maar, która podczas tworzenia „Guerniki” wysunęła się na pierwszy plan w męsko‑damskich relacjach malarza, stworzyła dla niego dokumentację fotograficzną. Picasso analizował zdjęcia i nanosił na płótno poprawki.
Po eksperymentach z kolorem decyduje się na czerń, biel i szarość.
Źródło: http://wyborcza.pl/7,112588,21688363,guernica‑80‑lat‑po‑bombardowaniu.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
Guernica Picassa – spektakl dantejski
4 czerwca, po 35 dniach wytężonej pracy, „Guernica” wreszcie jest gotowa. Gigantyczny obraz – 3,49 na 7,76 m – zostaje przeniesiony do pawilonu hiszpańskiego i dwa dni później udostępniony publiczności.
Wybucha skandal. Malowidła nie rozumieją ocaleni z bombardowania. Uproszczone kształty, zgeometryzowane postaci, emocje zmrożone w oszczędnych barwach, niezrozumiała symbolika, chaos – dzieło nie podoba się też republikańskim władzom.
„Obraz rozczarowuje – napisał w recenzji Anthony Blunt z londyńskiego „Spectatora”. – Zasadniczo jest taki sam jak sceny walk byków Picassa. Nie jest to akt publicznej żałoby, ale wyraz prywatnego szaleństwa, które nie daje żadnych dowodów na to, że Picasso zdaje sobie sprawę ze znaczenia politycznego Guerniki”. (…)
Źródło: http://wyborcza.pl/7,112588,21688363,guernica‑80‑lat‑po‑bombardowaniu.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
Dzieje Guerniki i opinie o dziele
Picasso odnosząc się i potępiając nalot na Guernicę, wystosował ponadczasowy malarski manifest antywojenny. Dzieło prezentowane było jako główny eksponat w Pawilonie Hiszpańskim podczas Wystawy Światowej w Paryżu w 1937 roku, cyklicznego wydarzenia, podczas którego swój dorobek kulturalny oraz osiągnięcia naukowe i technologiczne prezentują różne kraje. Później obraz Picassa pokazywano na wystawach w Norwegii, Anglii i Nowym Jorku. Obraz zwrócił uwagę na tragizm wojny domowej w Hiszpanii oraz uwrażliwiał na temat niewinnych ofiar zmagań wojennych na całym świecie.
W 1940 r. Picasso pokazał fotografię obrazu niemieckim oficerom. – „To pana dzieło?” – padło pytanie. – „Nie. Wasze” – odpowiedział. Przez wiele lat obraz podróżował po świecie, zwiedził ponad sto wystaw malarskich. Aż do 1981 r., kiedy na kilka lat wylądował na lotnisku Barajas w Madrycie. Obecnie znajduje się w madryckim Muzeum Narodowym Centrum Sztuki Królowej Zofii.
Źródło: https://przekroj.pl/spoleczenstwo/mit‑o-guernice‑pawel‑drag (dostęp z dnia 31.03.2018)
Picasso zapytany o interpretację obrazu wyjasnił: Ten byk jest bykiem, a koń koniem. Jeśli nadajesz znaczenie pewnym częściom mojego malarstwa, to może być prawdziwe, ale to nie moim planem było nadawać im znaczenie. Jeśli masz spostrzeżenia i wnioski, które ja także dostrzegam, to są one instynktowne. Maluję dla malowania. Maluję przedmioty tym, czym są. Przyjaciółka artysty, Gertruda Stein w swoich wspomnieniach o malarzu zamieściła słowa, którymi opisała znaczenie monumentalnej Guerniki dla twórczości malarza w artystycznie trudnym dla niego okresie:
Picassa przebudziły nie same wydarzenia hiszpańskie, ale fakt, że miały one miejsce w Hiszpanii. Zdawało mu się już, że stracił Hiszpanię, a oto okazało się, że nie, że jest, że nie jest stracona. Fakt istnienia Hiszpanii przebudził Picassa, jeżeli Hiszpania istniała, to istniał i on, wszystko co zostało mu narzucone, zniknęło, rozpłynęło się, istniał on, istniała Hiszpania, istnieli oboje, byli żywi. Picasso wziął się do pracy, zaczął znowu przemawiać własnym językiem, tym samym, którym przemawiał przez całe życie, językiem rysunku i koloru, przemówił jak nigdy przedtem. Przez całe życie tylko tak umiał się wyrażać, tylko tak mówił do świata, a jest człowiekiem wielce elokwentnym.
I tak, w roku 1937, Picasso znów odnalazł samego siebie. Namalował wielki obraz o Hiszpanii. Kaligrafia tego obrazu była rozwinięta i bujna, był on kontynuacją wielkiego odkrycia, jakiego Picasso dokonał w 1922 roku. Picasso zalśnił wielkim blaskiem, znalazł też swoją własną gamę. Teraz, w roku 1937, maluje obrazy w czystych, jasnych kolorach, ale jest w nich ten sam walor, jaki pamiętamy z okresu szarego. Teraz, kiedy już znalazł swoją paletę, kolory jego mogą sprzeciwiać się rysunkowi, mogą z nim harmonizować, mogą robić, co im się żywnie podoba, bo nie jest już ważne, czy sprzeciwiają się rysunkowi, czy harmonizują z nim, ważne jest po prostu to, że są. O tak Picasso z całą pewnością znalazł w roku 1937 swoją gamę, swoje kolory, kolory roku 1937.
Źródło: Gertruda Stein, Picasso, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974, s. 81‑82.
Do dat dobierz wydarzenia.
wojna domowa w Hiszpanii, bombardowanie Guerniki, ukończenie obrazu Guernica Pabla Picassa
1936-1939 | |
kwiecień 1937 | |
czerwiec 1937 |
Porównaj dwa sposoby ukazania wydarzeń historycznych w Hiszpanii, będących ikonami wojny. Zwróć uwagę na środki ekspresji zastosowane przez malarzy różnych epok.
Słownik pojęć
(łac. compositio złożenie, układ), dzieło sztuki plastycznej, a także sposób powiązania elementów formalnych dzieła tak, by tworzyły całość zgodną z intencją twórcy.
(fr. diagonal; późnołac. (linea) diagonalis linia skośna, przekątna; gr. diagṓnios), zasada kompozycyjna, polegająca na akcentowaniu osi ukośnych (diagonalnych).
postrzegana względna różnica 2 porównywanych wielkości.
(gr. sýmbolon znak rozpoznawczy), motyw lub zespół motywów występujący w dziele, będący znakiem treści bezpośrednio nieujawnionych i mający sygnalizować ich istnienie — albo na zasadzie umowy, podobnie do alegorii.
(gr. allēgoría, allēgoreín mówić w przenośni, obrazowo), motyw lub zespół motywów, który poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym ma ukryte znaczenie dodatkowe, pozostawione domyślności czytelnika lub wyjaśnione przez autora.
(wł. pietà miłosierdzie), przedstawienie martwego Jezusa Chrystusa leżącego na kolanach opłakującej go Matki Bożej.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
G. Stein, Picasso, London: B.T. Batsford LTD 1938, Dover Publications 1984
I. F. Walther, R. Metzger, Picasso, Taschen, Warszawa 2005
Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje dzieło, Pablo Picasso, nr 91, Eagelemoss Polska, Warszawa, 2000