Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RdteLfNveT6yM1

Henri de Toulouse-Lautrec – ojciec współczesnego plakatu

Ważne daty

24 XI 1864 – narodziny Henriego de Toulouse‑Lautreca w Albi (Francja)

1882 – Toulouse‑Lautrec rozpoczyna naukę u Leona Bonnata w Paryżu

1889 – powstanie obrazu Toaleta

1891 – powstanie plakatu Moulin Rouge: La Goulue

1892 – powstanie plakatu Ambassadeurs: Aristide Bruant

9 IX 1901 – śmierć Toulouse‑Lautreca w Saint‑André‑du‑Bois (Francja)

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

ReH9RkSSdws6K1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:

c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;

18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;

9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;

3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

4. rozróżnia techniki sztuk plastycznych, jak:

b) w grafice: techniki druku wypukłego (drzeworyt, linoryt), techniki druku wklęsłego (miedzioryt, akwaforta, akwatinta), techniki druku płaskiego (litografia, sitodruk‑serigrafia),

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

rozpoznawać cechy stylistyczne obrazów i plakatów Toulouse‑Lautreca;

omawiać tematykę dzieł oraz charakteryzować użyte przez artystę środki warsztatowe;

rozpoznawać najważniejsze dzieła Toulouse‑Lautreca.

Malarstwo Toulouse‑Lautreca

Znakomitym przykładem jest malowidło Marcelle Lender tańczy bolero w operetce Chilpéric z 1895 roku.

RUZujXH8kUKa6
Ilustracja przedstawia obraz „Marcelle Lender tańczy bolero w operetce Chilpéric” autorstwa Henri de Toulouse-Lautrec. Obraz ukazuje postacie bawiące się na balu. W centrum obrazu widać tańczącą kobietę, ubraną w balową suknię. Na ilustracji znajdują się trzy aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: W centrum kompozycji znajduje się aktorka Marcelle Lender grająca księżniczkę Galeswinthe pochodzącą z Hiszpanii, co podkreślone jest przez jej strój, składający się z czarnych i zielonych elementów skontrastowanych z różowymi detalami. Punkt 2: Sposób ukazania postaci jest jednocześnie dynamiczny i zmysłowy poprzez zastosowanie mocnych, krętych linii. Punkt 3: Tańcowi przygląda się Don Nervoso, stojący po prawej stronie z rękami na biodrach. Spokój, bezruch Don Nervosa i innych osób towarzyszących scenie wzmaga efekt dynamizmu tańca Lender.
Henri de Toulouse-Lautrec, „Marcelle Lender tańczy bolero w operetce Chilpéric”, 1895, National Gallery of Art, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Malowidło W Moulin Rouge przedstawia wnętrze słynnego kabaretu, otwartego w 1889 roku.

RPVG8wDFb0UO71
Henri de Toulouse-Lautrec, „W Moulin Rouge”, 1892-1895, Art Institute of Chicago, Chicago, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Toulouse‑Lautrec należał do jego stałych bywalców od samego początku, wielokrotnie przedstawiał na swoich obrazach życie w tym klubie nocnym. Kompozycja jest przez widza oglądana zza barierki widocznej po lewej stronie. W centrum znajduje się grupa pięciu osób siedzących przy stoliku, za nimi stoją inni klienci kabaretu. Warto zaznaczyć, że wszystkie przedstawione na obrazie postacie są silnie zindywidualizowane, można rozpoznać stałych bywalców lokalu; wśród nich samego Toulouse‑Lautreca – niskiego mężczyznę stojącego na dalszym planie w środku kompozycji. Po prawej stronie na pierwszym planie ukazana została z kolei angielska piosenkarka May Milton. Jej białozielonkawa twarz szokuje widza. Co ciekawe, sam twórca dzieła lub handlarz sztuką posiadający dzieło wyciął tę postać z płótna: być może jej upiorny wygląd odstraszał potencjalnych kupców malowidła. Usunięty fragment szczęśliwie zachował się i przytwierdzono go z powrotem w 1914 roku.

Bardziej kameralnym dziełem jest akt Toaleta (zwany też Rudowłosa), który powstał w 1889 r. i przedstawia młodą dziewczynę myjącą się w misie. Scena wydaje się być podejrzaną jakby przez dziurkę od klucza, ulotną chwilą na szybko naszkicowaną przez malarza. Taki sposób ekspresji, podkreślający kontur i linię, określany niekiedy jako „rysunek przy użyciu farb”, był charakterystyczny dla Toulouse‑Lautreca. Należy przy tym podkreślić, że pomimo iż obraz przedstawia intymną czynność, nie mamy wrażenia naruszenia prywatności, odczuwa się szacunek i sympatię do modelki ze strony twórcy.

RBkaudej7NPW71
Henri de Toulouse-Lautrec, „Toaleta”, 1889, Musée d’Orsay, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

Plakaty Toulouse‑Lautreca

Istotną dziedziną twórczości Toulouse‑Lautreca były barwne litografieLitografialitografie – plakaty wydarzeń, które miały miejsce w kabaretach na Montmartre. Zamówienia te, początkowo traktowane lekceważąco przez innych artystów, dawały Lautrecowi dodatkowe źródło zarobku, ale także zapewniały miejsca w pierwszym rzędzie na przedstawieniach, a nawet okazjonalne wystawy prac w klubach nocnych. Plakaty zazwyczaj przedstawiają prawdziwe gwiazdy ówczesnych scen kabaretowych, jak na przykład Louise Weber, słynną tancerką kankana używającą scenicznego pseudonimu „La Gouloue”, zwaną też „Królową Montmartre”. Afisz zapraszający na jej występy w klubie Moulin Rogue z 1891 roku jest pierwszym dziełem w technice litografii, jakie wykonał Toulouse‑Lautrec.

RZJbaEZiHl2Xv1
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat „Moulin Rouge: La Goulue” autorstwa Henri de Toulouse-Lautrec. Plakat ukazuje na pierwszym planie mężczyznę w smokingu i cylindrze oraz tańczącą kobietę w białej sukni. W tle widać cienie postaci mężczyzn i kobiet. Na ilustracji znajduje się pięć aktywnych punktów zawierających dodatkowe informacje: Punkt 1: Uwagę oglądającego od razu przyciąga centralnie umieszczona La Gouloue wywijająca nogami podczas tańca. Uderza biel sukni tancerki, oddanej jedynie przez kilka delikatnych linii. Punkt 2: Na pierwszym planie znajduje się taneczny partner La Gouloue, Valentin le Désossé, ubrany w smoking oraz cylinder. Punkt 3: Widzowie zredukowani zostali tylko do czarnych sylwetek. Stanowi to nawiązanie do sztuki japońskiej, będącej wówczas w modzie. Punkt 4: Trzykrotne powtórzenie nazwy lokalu stanowi ciekawy pomysł typograficzny, a przy okazji ułatwia zapamiętanie nazwy. Punkt 5: Plakat jest znakomitym przykładem zwięzłego, oszczędnego stylu Toulouse-Lautreca.
Henri de Toulouse-Lautrec, „Moulin Rouge: La Goulue”, 1891, Indianapolis Museum of Art, Indianapolis, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Ulubioną modelką Lautreca była Jane Avril. To ona wyciąga nogę podczas tańczenia kankana na afiszu reklamującym jej pokaz w lokalu Jardin du Paris w roku 1893. Plakat uderza ciekawym rozwiązaniem kompozycyjnym w postaci fragmentu kontrabasu umieszczonego na pierwszym planie i stanowiącego ramę dla głównej sceny przedstawienia: tańczącej na scenie Jane Avril. Jej postać ukazana została w oszczędny sposób, poprzez mistrzowskie operowanie dużymi plamami barw: czerwonej, żółtej, białej i czarnej. Diagonalna dominanta w postaci wyciągniętej nogi dodaje przedstawieniu dynamiki. Jane Avril była także członkinią „Trupy Mademoiselle Eglantine”: grupy tancerek z paryskich klubów występujących w 1896 roku w Londynie. Plakat reklamowy wykonał oczywiście Toulouse‑Lautrec. Ponownie przy użyciu skromnych środków znakomicie oddał on dynamikę tańca kankan. MonochromatycznaMonochromatyzmMonochromatyczna kompozycja, w której zastosowano jedynie biel i odcienie żółtego, zdynamizo‑wana została przez diagonalnie ustawione nogi występujących na scenie artystek, ubranych w czarne pończochy.

R1OsC7udNhn8W1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Divan Japonais” autorstwa Henri de Toulouse-Lautrec. Obraz ukazuje wystawnie ubraną parę siedzącą za ladą barową. Na ladzie stoi kieliszek. Mężczyzna przygląda się kobiecie. Na ilustracji znajdują się cztery aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Plakat reklamuje lokal „Le Divan Japonais”, gdzie regularnie odbywały się występy muzyczno-wokalne. Klub położony był nieopodal paryskiego Placu Pigalle. Punkt 2: Na pierwszym planie ukazana została Jane Avril, której delikatna, jasna karnacja skontrastowana jest z czarnymi plamami sukni oraz kapelusza. Punkt 3: Postać po prawej stronie to krytyk Edouard Dujardin, podziwiający nie tyle występy sceniczne, ile urodę swojej towarzyszki. Punkt 4: Na scenie występuje piosenkarka Yvette Guilbert. Toulouse-Lautrec obciął jej głowę, jednak bywalcy paryskich lokali bezbłędnie rozpoznawali ją po charakterystycznych długich rękawiczkach i smukłej sukni.
Henri de Toulouse-Lautrec, „Divan Japonais”, 1892, Muzeum Narodowe, Kraków, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R1AFpGjVT8WXO1
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat „La Revue blanche” autorstwa Henri de Toulouse-Lautrec. Plakat ukazuje kobietę w niebieskiej kolekcji w czerwone kropki. Kobieta ma na głowie biały kapelusz z czarnymi piórami. Po prawej stronie umieszczony jest napis. Na ilustracji umieszczone są cztery aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: „La Revue blanche” to nazwa dwumiesięcznika literacko-artystycznego wydawanego w latach 1891-1903. Punkt 2: Na plakacie przedstawiona jest Misia Natanson, żona jednego z założycieli pisma. Jej dom stanowił częste miejsce spotkań paryskich artystów, często bywał u niej także Toulouse-Lautrec. Punkt 3: Diagonalne ustawienie postaci dynamizuje kompozycję. Punkt 4: Użycie kontrastujących barw: niebieskiej i czerwonej, przykuwa wzrok widza.
Henri de Toulouse-Lautrec, „La Revue blanche”, 1895, Milwaukee Art Museum, Milwaukee, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R1AzcbxSDKZrM
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat „Ambassadeurs: Aristide Bruant” autorstwa Henri de Toulouse-Lautrec. Plakat ukazuje mężczyznę w ciemnym płaszczu oraz kapeluszu. Na szyi postać ma zawinięty długi,czerwony szal. Inny plakat, wykonany w 1892 roku, przedstawia przyjaciela artysty, piosenkarza Aristide'a Bruanta, właściciel kabaretu Mirliton. Bruant zebrał niezwykłą popularność dzięki ciętemu humorowi i piosenkom opisującym życie niższych klasycznych przy użyciu ulicznego slangu. Jest on rozpoznawalnym dzięki charakterystycznemu strojowi: kapeluszowi, ciemnemu płaszczu i czerwonemu szalikowi niedbale zawiązanemu wokół szyi. Technika litografii wymusza na twórcy operowanie dużą plamą barwną, co Toulouse-Lautrec w mistrzowski sposób wykorzystał zestawiając kontrastujące ze sobą kolory.
Henri de Toulouse-Lautrec, „Ambassadeurs: Aristide Bruant”, 1892, Victoria & Albert Museum, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
m4d7b7c6eed3f4a71_0000000000143

Zadania

classicmobile
Ćwiczenie 1
R1Qu55XkNiUMC1
Opisz plakat Trupa Mademoiselle Elegantinne .
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
classicmobile
Ćwiczenie 2
RjSVwSlt51dj41
Wskaż kim była Jane Avril - ulubiona modelka Toulouse-Lautreca. Możliwe odpowiedzi: 1. malarka, 2. piosenkarka, 3. tancerką
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
classicmobile
Ćwiczenie 3
RCggvT59IX9261
Wskaż muzeum, w którym znajduje się obraz Toaleta. Możliwe odpowiedzi: 1. Art Institute of Chicago , 2. Musée d'Orsay, Paryż, 3. Musée Toulouse ‑ Lautrec, Albi
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
classicmobile
Ćwiczenie 4
R2fsurmUslQJN1
Odpowiedz na pytanie. Jakie gatunki malarskie były prezentowane w tym materiale?
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
classicmobile
Ćwiczenie 5
RLdTWzMxo8o1K1
Wskaż technikę graficzną, w której wykonany został afisz Divan Japonais z 1892 roku. Możliwe odpowiedzi: 1. litografia, 2. miedzioryt, 3. drzeworyt.
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
classicmobile
Ćwiczenie 6
RHm9R5w2vBxfw1
Wymień dwa plakaty prezentowane w tym materiale.
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
classicmobile
Ćwiczenie 7
R1bR4nbqvbLdu1
Wskaż jak nazywa się historyczna dzielnica Paryża znana z bujnego życia nocnego, miejsce zamieszkania Toulouse-Lautreca. Możliwe odpowiedzi: 1. Montmartre, 2. Montparnasse, 3. Opéra
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
static
Polecenie 1

Scharakteryzuj plakat Moulin Rouge: La Goulue w oparciu o podane kryteria.

R1DVNTGB36ZBJ1
Henri de Toulouse-Lautrec, „Moulin Rouge: La Goulue”, 1891, Indianapolis Museum of Art, Indianapolis, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Kompozycja i relacje przestrzenne:

RS6e0KLL0aOmj1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.

Kolorystyka:

RS6e0KLL0aOmj1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.

Środki artystyczne:

RS6e0KLL0aOmj1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.
m4d7b7c6eed3f4a71_0000000000154
m4d7b7c6eed3f4a71_0000000000166

Słownik pojęć

Atelier
Atelier

pracownia malarza, rzeźbiarza lub fotografika.

Litografia
Litografia

1. technika plastyczna, w której rysunek wykonuje się na kamieniu litograficznym bezpośrednio lub stosując przedruk. Cały kamień poddaje się działaniu słabego kwasu azotowego, który – spływając z tłustej powierzchni rysunku – zabezpiecza miejsca niezarysowane przed przyleganiem farby drukarskiej. Następnie – po przemyciu wodą – powierzchnię kamienia gumuje się. Po przesuszeniu zmywa się całość terpentyną i wodą, a następnie nadaje farbę drukarską, która przylgnie do kamienia tylko w miejscach, gdzie wykonano rysunek. 2. odbitka wykonana tą techniką.

Monochromatyzm
Monochromatyzm

zastosowanie wąskiej gamy barwnej, opartej na tonach bliskich sobie.

Źródło:

K. Zwolińska, Z. Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1990

m4d7b7c6eed3f4a71_0000000000187

Galeria dzieł sztuki

m4d7b7c6eed3f4a71_0000000000193

Bibliografia

C. Ackroyd, Toulouse‑Lautrec, London‑Richmond 1989

M. Arnold, Henri de Toulouse‑Lautrec, Warszawa 2003

S. Bartolena, Toulouse‑Lautrec, Warszawa 2016

N. Harris, Lautrec, Warszawa 1995

http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/61128