Ważne daty

Polski rock

Historia polskiego rocka, jak cała historia tego gatunku, jest burzliwa. Materiał przedstawia początki rocka w Polsce oraz jego rozwój w latach 90‑tych XX wieku. Omawiając ją skupię się przede wszystkim na początku rocka w Polsce oraz punku, który kontynuował w latach osiemdziesiątych XX w. jego buntownicze tradycje. Rozwój rocka w latach dziewięćdziesiątych i w XXI w. odbywał się bowiem znacznie swobodniej. I choć oczywiście jest on burzliwy i pełen zawirowań, nie ma już dyszącej mu na karku cenzury czy możliwości zdobycia oficjalnego zakazu wystąpień, co zdarzało się w PRL.

Konteksty i początki

W listopadzie 1947 roku Bolesław Bierut przemawiał na otwarcie radiostacji we Wrocławiu, przemówienie to uważane jest za początek wprowadzania socrealizmu w muzyce. W 1949 r. w Łagowie Lubuskim zjazd kompozytorów i krytyków muzycznych określił jazz jako muzykę burżuazyjną, wrogą, zabronioną. Muzycy grali w domach lub w klubach. Dopiero po śmierci Józefa Stalina w 1953 r., kiedy w Polsce nastąpiły czasy tak zwanej odwilży, do życia kulturalnego jak burza wkroczył jazz. W 1957 r. na II Festiwalu Jazzowym w Sopocie Bill Ramsey po raz pierwszy wykonał w Polsce rock’n’rolla.

I tak zaczęło się szaleństwo. Amatorskie zespoły rockowe zaczęły grać na fajfachFajfyfajfach, czyli popołudniowych potańcówkach dla młodzieży, w całej Polsce. A pierwszym zespołem odnoszącym znaczące sukcesy stał się Rythm and Blues, który oficjalną karierę zaczął w klubach Trójmiasta w 1959 r. W 1960 r. dostał oficjalny zakaz występowania i został oficjalnie rozwiązany. Powody były nie tylko polityczne, ale także estetyczne. Zespół grał głośno, wesoło i… nie wnosił nic ponad to.

W tym samym roku pojawili się Czerwono‑Czarni, z którymi Karin Stanek zaśpiewała piosenkę Trzysta tysięcy gitar.

Początek lat sześćdziesiątych to dla polskiej muzyki rockowej przede wszystkim faza naśladowania zespołów zachodnich. Z czasem jednak grupy bigbitoweBigbitbigbitowe, jak je wówczas nazywano, uzyskują swoje niezapomniane i indywidualne brzmienia.

W 1962 r. powstaje zespół Niebiesko‑Czarni, w składzie którego pojawia się sławny potem w całej Polsce Czesław Niemen. Grupa ta postawiła sobie za cel śpiewanie polskich piosenek w nowym stylu. Ich pierwszym przebojem był utwór Mamo, nasza mamo.

Niedługo później Czesław Niemen rozpoczął również karierę solową, zaśpiewał Dziwny jest ten świat, który stał się ogólnopolskim przebojem. Wokalista nie był dobrze odbierany przez PRL‑owskie władze, gdyż kojarzono go z negatywnym stereotypem kultury młodzieżowej. W 1968 r. Marek Piwowski nakręcił o nim film Sukces, który prezentował jego pracę nad płytą i w trakcie koncertów. Materiał przeplatany wypowiedziami artysty został negatywnie odebrany, gdyż momentami po prostu go ośmieszał. Było to na rękę komunistycznym władzom. Fani nagrodzili Niemena, album „Dziwny jest ten świat” jako pierwszy w Polsce 20 grudnia 1968 r. otrzymał status Złotej Płyty.

Druga połowa lat sześćdziesiątych to okres świetności takich zespołów, jak Czerwone Gitary, Czerwono‑Czarni, Niebiesko‑Czarni, Skaldowie i Breakout. Muzyka młodzieżowa znajdowała się pod obserwacją partyjnych urzędników kultury, którzy dbali o to, by twórczość estradowa nie zakłócała ideologicznego porządku w państwie. Dlatego zespoły rockowe szukały własnej drogi do wyrażania emocji i myśli, wokaliści śpiewali pseudoludowe piosenki, a wszystko po to, by obronić się przed cenzurą i móc w miarę swobodnie grać swoją muzykę. Ponieważ określenie rock’n’roll drażniło decydentów, Franciszek Walicki impresario Czerwono‑Czarnych wymyślił termin „big‑beat”.

Rk74hjQ3cAZst

Ilustracja interaktywna przedstawia: Zespół muzyczny Czerwone Gitary. Koncert z okazji Dnia Kolejarza 2009 w Sali Kongresowej. Na scenie znajduje się pięciu mężczyzn w białych garniturach. Czterech z nich stoi przy mikrofonach z gitarami. Jeden z tyłu sceny gra na perkusji. Za mężczyznami znajduje się ekran, na którym jest wyświetlany koncert z ich udziałem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: utwór Czerwone Gitary, „Nikt na świecie nie wie”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Zespół muzyczny Czerwone Gitary. Koncert z okazji Dnia Kolejarza 2009 w Sali Kongresowej. Na scenie znajduje się pięciu mężczyzn w białych garniturach. Czterech z nich stoi przy mikrofonach z gitarami. Jeden z tyłu sceny gra na perkusji. Za mężczyznami znajduje się ekran, na którym jest wyświetlany koncert z ich udziałem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: utwór Czerwone Gitary, „Nikt na świecie nie wie”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.

1

1. Czerwone Gitary, „Nikt na świecie nie wie” {audio}

Muzycy bigbitowiBigbitbigbitowi nie mieli łatwo, zwłaszcza gdy towarzysząca ruchowi hipisowskiemu rewolucja obyczajowa dotarła też do Polski. Dla propagatorów jedynie słusznego systemu nie do pomyślenia były chociażby długie włosy. Dzisiaj to może wydawać się śmieszne lub naiwne, ale wówczas walka toczyła się o każdy centymetr włosów męskiej części muzyków. Kopiowanie stylu hippisowskiego wiązało się ze sporym ryzykiem, pociągało szykany policyjne, łącznie z wyrzucaniem ze szkół i uczelni.

RCV9WzjfSRfWr

Ilustracja interaktywna przedstawia: Skaldowie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje, utwór Skaldowie, „Prześliczna wiolonczelistka”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Ilustracja przedstawia zespół muzyczny Skaldowie. Na ilustracji znajduje się sześciu starszych mężczyzn. Mężczyźni stoją obok siebie. Większość z nich ma okulary. Zdjęcie zostało wykonane w pomieszczeniu.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Skaldowie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje, utwór Skaldowie, „Prześliczna wiolonczelistka”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Ilustracja przedstawia zespół muzyczny Skaldowie. Na ilustracji znajduje się sześciu starszych mężczyzn. Mężczyźni stoją obok siebie. Większość z nich ma okulary. Zdjęcie zostało wykonane w pomieszczeniu.

1

1. Skaldowie, „Prześliczna wiolonczelistka”

Dzięki polskim zespołom muzyka rockowa trafiła na przykład do ZSRR, gdzie Skaldów przyjmowano z takimi samymi honorami, jak w Polsce zachodnie gwiazdy. Nasze zespoły sprzedawały więc w ZSRR tysiące, jeśli nie dziesiątki tysięcy płyt.

RcdL5jZl99zgh

Ilustracja interaktywna przedstawia: Breakout, rockradio.tuba.pl. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje, utwór Breakout, „Gdybyś kochał hej”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Czarno biała fotografia przdstawia stojących ludzi. Jedna kobieta i czterech mężczyzn. Ubrani są w kurtki i dżinsowe spodnie. Wszyscy mają długie włosy.

Ilustracja interaktywna przedstawia: Breakout, rockradio.tuba.pl. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje, utwór Breakout, „Gdybyś kochał hej”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Czarno biała fotografia przdstawia stojących ludzi. Jedna kobieta i czterech mężczyzn. Ubrani są w kurtki i dżinsowe spodnie. Wszyscy mają długie włosy.

1

1. Breakout, „Gdybyś kochał hej” {audio}

Aby podążać za nową modą dziewczęta same barwiły bluzki czy sukienki, zawijając fragmenty ubrań uzyskiwały na materiale niepowtarzalne wzory.

Polskim wynalazkiem jest pocztówka dźwiękowa. Na zwykłej pocztówce laminowano cienką warstwę sztucznego tworzywa, na którym wytłaczano rowki z analogowym zapisem dźwięku. Zawierała zwykle jedną lub dwie piosenki. Pocztówki produkowano w niewielkich, prywatnych firmach z całkowitym pominięciem praw autorskich. Do odtwarzania takich pocztówek używano gramofonów, dziś kultowych, o nazwie Karolinka czy Bambino.

Pocztówki dźwiękowe odtwarzano podczas prywatek, czyli sobotnich spotkań towarzyskich. Przede wszystkim tańczono przy muzyce popularnego Radia Luksemburg, nadającego w sobotnie wieczory listę przebojów, a także przy dźwiękach pocztówek dźwiękowych odtwarzanych na adapterze „Bambino”.

Koniec lat sześćdziesiątych to także narodziny polskiej psychodelii. Krakowski zespól Zdrój Jana reprezentuje po części ten nurt, charakteryzował się on oryginalnym, psychodelicznym brzmieniem. Muzycy zafascynowani rytmem i muzyką rytmiczną, wykorzystywali zaskakujące brzmienia nietypowych instrumentów: gongów, okaryn, drewnianych łyżek, zdezelowanych gitar czy cytr. Na koncertach, oprócz niekonwencjonalnych efektów dźwiękowych, fani oglądali również widowiska, muzycy sami wykonywali oświetlenie, którego działanie wywoływało pedałowanie na rowerze. Zdrój Jana jest pierwszym zespołem w Polsce z animowanym teledyskiem.

Lata siedemdziesiąte – okres doli i niedoli

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych na scenach dominowała tak zwana muzyka estradowa, niewiele było miejsca dla muzyków rockowych. Kryzys spowodował, że mieli problemy ze zdobyciem instrumentów. Można je było otrzymać wygrywając przeglądy muzyczne lub lokalne festiwale. Niektórzy po prostu sami je konstruowali, produkcja basu lub gitary zajmowała nawet dwa lata. Druga połowa lat siedemdziesiątych otworzyła muzykom drogę na Zachód, skąd można było przywieźć dobrej jakości sprzęt.

Punk i Nowa Fala

RMUYeDMjzxp0M1

Ilustracja przedstawia zespół muzyczny TSA. Na zdjęciu znajduje się pięciu mężczyzn. Wszyscy stoją obok siebie. Jeden z nich trzyma w rękach gitarę. Dwóch mężczyzn ma długie włosy. Za zespołem znajdują się zawieszone na ścianie obrazy. Fotografia jest czarno-biała.

R1Ja6iL7I6VJ91

Ilustracja przedstawia zespół Siekiera podczas koncertu w Jarocinie w 1984 roku. Na zdjęciu widocznych jest dwóch mężczyzn na scenie. Obydwaj stoją przy mikrofonach i śpiewają, dodatkowo jeden z nich gra na gitarze. Widoczna jest także bardzo liczna publiczność znajdująca się pod sceną. W tle widoczny jest budynek oraz las. Fotografia jest czarno-biała.

Lata osiemdziesiąte to czasy niespokojne. W Polsce między innymi protesty robotników, wprowadzenie stanu wojennego, zabójstwo księdza Popiełuszki, na świecie wojna w Afganistanie, zamachy na Jana Pawła II i Ronalda Regana. Z perspektywy muzyki rockowej czasy wydawały się spokojniejsze, powstaje nurt New Wave, euro dane, disco polo. W 1980 r. rozpoczął swoją działalność festiwal w Jarocinie, na którym zadebiutowało wiele rozpoznawalnych dzisiaj zespołów.

Niestety, w 1981 r. wybuchł stan wojenny. Dla zespołów, takich jak TSA lub Maanam, oznaczało to granie bez zwyczajowego dla siebie scenicznego zachowania. Władza pozwalała na koncerty, bo obawiano się rozruchów. Na sali więc było ZOMO, ludzie grzecznie siedzieli na krzesłach, a muzycy grali bardzo porządnie ubrani. Każdy gest, jak założenie lub zdjęcie czapki czy okularów podczas określonej piosenki, urastało do rangi symbolu.

Gdy czołgi przestały jeździć po ulicach, a władza coraz bardziej traciła kontrolę, w małych klubach rozwijała się nowa fala i punk. Muzyka bez przyszłości, jak sama siebie określała, okazywała się jednak pretekstem do zadziwiającej przedsiębiorczości młodego pokolenia.

Muzycy nagrywali własną muzykę na taśmach magnetofonowych pochodzących z recyklingu. Kupowali taśmy jakie były dostępne na rynku (najczęściej z muzyką, której nikt nie słuchał) i na niej nagrywali własną, po czym rozpowszechniali je wśród fanów.

W 1989 roku upada komunizm, przestaje działać Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk potocznie zwany cenzurą. Rock i rodzące się z niego gatunki mogły więc rozwijać się tak, jak wszędzie na świecie, w naturalny sposób zyskując sobie naśladowców, entuzjastów i krytyków. Powstaje niezależny rynek fonograficzny.

Ważne zespoły lat osiemdziesiątych to TSA, Kult, Kryzys, Siekiera, Lady Pank, Oddział Zamknięty, Brygada Kryzys.

Od czerwca 1989 r. ograniczenia i bariery ze strony cenzury upadły razem z systemem. Rock i rodzące się z niego gatunki mogły więc rozwijać się tak jak wszędzie na świecie, w naturalny sposób zyskując sobie naśladowców, entuzjastów i krytyków. I nikt już nikomu nie wystawiał wilczych biletów. A przy najmniej nie w formie znanej z PRL. Powstało też wiele nowych wytwórni i wydawnictw muzycznych. Rozpowszechnienie się Internetu sprawiło także, że nagranie fizycznej płyty nie wydaje się już niezbędne, by zrobić muzyczną karierę.

Zadania

RPe5xEfw8XEFW

Ćwiczenie 2

Wysłuchaj utworu. Wskaż wykonawcę oryginału. Możliwe odpowiedzi: 1. Krzysztof Klenczon, 2. Krzysztof Krawczyk, 3. Czesław Niemen

Wysłuchaj utworu. Wskaż wykonawcę oryginału. Możliwe odpowiedzi: 1. Krzysztof Klenczon, 2. Krzysztof Krawczyk, 3. Czesław Niemen

Wysłuchaj utworu. Wskaż wykonawcę oryginału.

• Krzysztof Klenczon
• Krzysztof Krawczyk
• Czesław Niemen

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

RGIyafvcxiov2

Ćwiczenie 5

Przyporządkuj zespół do fotografii.

Przyporządkuj zespół do fotografii.

Przyporządkuj zespół do fotografii.

Skaldowie, Breakout, Czerwone Gitary

.................

.................

.................

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Biblioteka muzyczna