Ważne daty

Petroniusz Arbiter

R1JDPD97CvUqM1

Ilustracja przedstawia czarnobiałą rycinę z profilem Gajusza Petroniusza Arbitra, umieszczona na monecie. Mężczyzna ma krótkie włosy, orli nos i niewielkie usta. Wokół monety widnieje łaciński napis, a pod wizerunkiem podpis PETRONIUS

Gajusz PetroniuszPetroniuszPetroniusz Arbiter należał do bliskich przyjaciół cesarza NeronaNeronNerona. Nie wiemy o nim wiele. Znamy datę jego śmierci, choć nie jest pewna data narodzin. Petroniusza nazywano arbiter elegentiarum – sędzią tego, co eleganckie. Jego nazwisko jest łączone z bardzo ciekawym dziełem – rzymską powieścią realistyczną pt. Satiricon libri decem (Satyryki). Wiemy o nim także, że w 65 r. po odkryciu spisku na życie Nerona (spisek PizonaSpisek Pizonaspisek Pizona) umarł śmiercią samobójczą. Wśród zmarłych skazanych na śmierć lub zmuszonych do samobójstwa znalazł się m.in. dawny wychowawca Nerona, Lucjusz Anneusz Seneka. Śmierć Petroniusza stała się barwnym epizodem powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis, a sam Petroniusz – jednym z jej głównych bohaterów.

R1ZfiLjbbP1Pn1

Ilustracja przedstawia dzieło Piotra Stachiewicza zatytułowane: „Petroniusz w domu” Ukazany jest młody mężczyzna siedzący bokiem przy stole. Jest ubrany w białe szaty i białe buty. Przegląda książkę oparty łokciem o stół. Ma czarne krótkie włosy. Jedną nogę ma założoną na drugą. Na stole leży nieduża torba i stoi szara, mała rzeźba nagiej kobiety. W lewej części obrazu zza ściany widać kobietę spoglądającą w kierunku mężczyzny. Jest ubrana w jasną, fioletową suknię sięgającą aż do ziemi. Za nią znajdują się trzy kolumny. Podłoga pomieszczenia jest jasna, zdobiona wzorami geometrycznymi: trójkąty, romby, owale.

Tacyt opisuje ponury klimat ostatnich etapów represji, które nastąpiły po odkryciu spisku, jednak samobójstwo Petroniusza przebiegło w sposób wyjątkowo pogodny. Arbiter kazał otwierać i podwiązywać sobie żyły, aby miał czas na rozmowy z zaproszonymi na ucztę przyjaciółmi i słuchanie piosenek. Pozostawił po sobie rodzaj testamentu, którym być może są Satyryki.

RCP0gsMzUD4Z01

Ilustracja przedstawia obraz pt. „Śmierć Petroniusza”. W centralnej części obrazu przedstawiono łoże na którym są trzy postacie. Główną z nich jest leżący, młody mężczyzna ubrany w biało-żółte szaty. Jego ręka zwisa z łóżka, a głowa leży na kolanach innego mężczyzny znajdującego się na łóżku. Na skraju siedzi trzecia postać z długimi czerwonymi włosami. Obok po lewej stronie stoją dwie kobiety. jedna z nich ma uniesioną lewą rękę do góry i trzyma w dłoni okrągły przedmiot. Za łóżkiem w tle widać posąg. Tło obrazu w górnej prawej części jest pomarańczowo-czerwone rysowane krótkimi pociągnięciami farby.

Satyryki to pierwsza powieść w literaturze rzymskiej i antycznej. Opowiada ona o przygodach młodego człowieka, Enkolpiusza, który odbywa podróż w towarzystwie swojego faworyta Gitona. Najlepiej zachowany fragment dzieła Petroniusza to Cena Trimalchionis – Uczta Trymalchiona, bogatego wyzwoleńca. Odbywa się ona w małym mieście Kampanii, być może w Pompejach. TrymalchionTrymalchionTrymalchion jest typem dorobkiewicza, wyzwoleńca, dawnego niewolnika, który próbuje naśladować ludzi wolnych i bogatych, popadając w śmieszność. Petroniusz z łatwością pokazuje, jak rodzi się kult pieniądza, a dawne wartości – praca, sztuka, piękno – przestają odgrywać jakiekolwiek znaczenie. Wiele postaci jest nakreślonych grubą kreską parodii, np. żona Trymalchiona, Fortunata lub poeta‑pasożyt Eumolpus. Wielkim atutem powieści jest także język bohaterów, z których każdy mówi swoim własnym, jak na przykład pewien wyzwoleniec z prowincji, zaproszony przez Trymalchiona: Nie kąpię się codziennie; kąpiółka jest jak folusznik i woda ma zęby, i co dzień rozpuszcza nam serce. Lecz gdy łyknę garnczuszek miodowego wina, gwiżdżę na zimno. Zresztą i nie mogłem się kąpać; byłem dziś na pogrzebie. Zacny człek, dobry Chryzantus, wyzionął ducha (Uczta Trymalchiona, tł. L. Staff, Warszawa 1994).
Petroniusz stworzył dzieło, które jest nie tylko romansem. Przede wszystkim jest ono bardzo nowatorskie, stanowi interesującą mieszaninę konwencji i gatunków.

R1dYqNrkCVoA91

Kolorowa ilustracja przedstawia pompejański fresk zatytułowany „Trymalchion”. Na czerwonym tle, w centrum obrazu, widnieje mężczyzna siedzący na kamiennych schodach. Jest półnagi, jedynie od pasa w dół przepasany niebieską tkaniną. Ma siwą brodę, a na głowie wieniec. W rękach trzyma dzban z winem. Towarzyszą mu dwaj młodzieńcy. Jeden z ciekawością zagląda do dzbana. Z wąskiego okna wychyla się głowa innego mężczyzny z siwą brodą, łysiną, otwartymi ustami i szeroko otwartymi oczyma. W prawej dolnej części fresku widnieją nogi innego uczestnika uczty

R10E7kBcxBIPf

Ćwiczenie 7

Odpowiedz na pytanie: Jakim rodzajem budowli jest Koloseum? Możliwe odpowiedzi: 1. teatr, 2. amfiteatr, 3 cyrk

Odpowiedz na pytanie: Jakim rodzajem budowli jest Koloseum? Możliwe odpowiedzi: 1. teatr, 2. amfiteatr, 3 cyrk

Cyrk, teatr, amfiteatr i termy – czy rozpoznajesz te budowle?

Termy, Cyrk, Amfiteatr, Teatr

.................

.................

.................

.................

Polecenie 1

Dokonaj przekładu tekstu łacińskiego na język polski.

Mistrz dobrego smaku
De C. Petronio pauca supra repetenda sunt. Nam illi dies per somnum, nox officiis et oblectamentis vitae transigebatur; utque alios industria, ita hunc ignavia ad famam protulerat, habebaturque non ganeo et profligator, ut plerique sua haurientium, sed erudito luxu erat. Ac dicta factaque eius quanto solutiora et quandam sui neglegentiam praeferentia, tanto gratius in speciem simplicitatis accipiebantur. Proconsul tamen Bithyniae et mox consul vigentem se ac parem negotiis ostendit. Dein revolutus ad vitia seu vitiorum imitatione inter paucos familiarium Neroni adsumptus est, elegantiae arbiter. Unde invidia Tigellini quasi adversus aemulum et scientia voluptatum potiorem. Ergo crudelitatem principis, cui ceterae libidines cedebant, adgreditur.
[Tacitus, Annales XVI, 18]

R1TBW2oZBx3VK1

Ilustracja przedstawia czarno-białą grafikę Jana Styki pt. „Śmierć Petroniusza i Eunice”. Na pierwszym planie znajduje się łoże, na którym spoczywają kobieta i mężczyzna.. Kobieta ubrana jest w zwiewną długą suknię. Ciemne włosy ma ozdobione wiankiem z kwiatów. Jej prawa ręka opada bezwładnie poza łoże. Z nadgarstka sączy się krew. Nad nią pochyla się mężczyzna. Na ręce, którą kieruje w stronę ukochanej, widać przecięte żyły. Łoże ozdobione jest pękami kwiatów. Na drugim planie, za łożem, stoi grupa mężczyzn z instrumentami muzycznymi. Dyryguje nimi stojący w rogu pomieszczenia człowiek w długiej szacie z papirusem w dłoni.

R1PwXRPqHiwb7

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

---

Przekładm9a32ee3466029986_0000000000011Przekład

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R1JDPD97CvUqM1

Ilustracja przedstawia czarnobiałą rycinę z profilem Gajusza Petroniusza Arbitra, umieszczona na monecie. Mężczyzna ma krótkie włosy, orli nos i niewielkie usta. Wokół monety widnieje łaciński napis, a pod wizerunkiem podpis PETRONIUS

R1ZfiLjbbP1Pn1

Ilustracja przedstawia dzieło Piotra Stachiewicza zatytułowane: „Petroniusz w domu” Ukazany jest młody mężczyzna siedzący bokiem przy stole. Jest ubrany w białe szaty i białe buty. Przegląda książkę oparty łokciem o stół. Ma czarne krótkie włosy. Jedną nogę ma założoną na drugą. Na stole leży nieduża torba i stoi szara, mała rzeźba nagiej kobiety. W lewej części obrazu zza ściany widać kobietę spoglądającą w kierunku mężczyzny. Jest ubrana w jasną, fioletową suknię sięgającą aż do ziemi. Za nią znajdują się trzy kolumny. Podłoga pomieszczenia jest jasna, zdobiona wzorami geometrycznymi: trójkąty, romby, owale.

RCP0gsMzUD4Z01

Ilustracja przedstawia obraz pt. „Śmierć Petroniusza”. W centralnej części obrazu przedstawiono łoże na którym są trzy postacie. Główną z nich jest leżący, młody mężczyzna ubrany w biało-żółte szaty. Jego ręka zwisa z łóżka, a głowa leży na kolanach innego mężczyzny znajdującego się na łóżku. Na skraju siedzi trzecia postać z długimi czerwonymi włosami. Obok po lewej stronie stoją dwie kobiety. jedna z nich ma uniesioną lewą rękę do góry i trzyma w dłoni okrągły przedmiot. Za łóżkiem w tle widać posąg. Tło obrazu w górnej prawej części jest pomarańczowo-czerwone rysowane krótkimi pociągnięciami farby.

R1dYqNrkCVoA91

Kolorowa ilustracja przedstawia pompejański fresk zatytułowany „Trymalchion”. Na czerwonym tle, w centrum obrazu, widnieje mężczyzna siedzący na kamiennych schodach. Jest półnagi, jedynie od pasa w dół przepasany niebieską tkaniną. Ma siwą brodę, a na głowie wieniec. W rękach trzyma dzban z winem. Towarzyszą mu dwaj młodzieńcy. Jeden z ciekawością zagląda do dzbana. Z wąskiego okna wychyla się głowa innego mężczyzny z siwą brodą, łysiną, otwartymi ustami i szeroko otwartymi oczyma. W prawej dolnej części fresku widnieją nogi innego uczestnika uczty

R13dICAnhdQml1

Kolorowa ilustracja interaktywna przedstawia obraz Lawrence Alma-Tadema pt. „Termy Caracalli. W centralnej części siedzą na ławce trzy młode kobiety. Dwie z nich są zwrócone przodem do obserwatora, jedna, siedząca na oparciu ławki, jest odwrócona tyłem. Ma na sobie żółtą długą suknię, prawą ręką opiera się o ławkę. Jej długie ciemne włosy upięte są w kok. Na środku, w pozycji półleżącej, odpoczywa kobieta z czarnymi włosami i w białej sukni. Ma zarzuconą na ramiona niebieską długą chustę, która opada również na ławkę. Lewą rękę opiera na skroni. Kobieta znajdująca się po prawej stronie, siedzi lekko pochylona do przodu. W rękach na kolanach trzyma bukiet kolorowych kwiatów. Ma długą jasną suknię, z krótkimi rękawami, brązowe włosy upięte w kok. Na lewo od kobiet stoi duża marmurowa kolumna. W tle rozpościera się teren rzymskiej łaźni. Znajduje się tam wielu kąpiących się ludzi.

R10JRVDhGxpCC1

Kolorowa ilustracja interaktywna przedstawia obraz Lawrence’a Alma-Tadema zatytułowany „Galeria rzeźb w Rzymie za czasów Agryppy”. Centralną część obrazu stanowi brązowa rzeźba mężczyzny ustawiona na cokole. Mężczyzna ma brodę, jedną rękę trzyma na piersi, drugą na biodrze. Lewa noga jest lekko wysunięta do przodu. Dokoła rzeźby stoi grupa ludzi oglądających dzieło. Są ubrani w kolorowe tuniki z narzuconymi na nie płaszczami. Jeden z mężczyzn wskazuje rzeźbę wyciągniętą ręką. Po lewej stronie obrazu, nieco w głębi, widnieją dwie postaci kobiet. Jedna siedzi na krześle, ma pięknie uczesane włosy, z ucha zwisa jej kolczyk. Ubrana jest w bardzo pstrokate szaty. Zza niej wyłania się głowa drugiej kobiety, zasłonięta kolorową chustą. Na pierwszym planie, w prawym dolnym rogu obrazu, widnieje ozdobny stolik z ustawioną mosiężną figurką zwierzęcia. We wnętrzu galerii znajdują się liczne rzeźby, m.in. „Grupa Laokoona”. Z sufitu zwisają ozdobne girlandy. Podłoga galerii wyłożona jest kolorową posadzką.

R1F8is5Y2vRwN1

Kolorowa ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Lawrence’a Alma-Tadema zatytułowane „Rzeźbiarze w starożytnym Rzymie”. Na obrazie ukazana jest praca trzech mężczyzn rzeźbiących w jasnym kamieniu monumentalną głowę młodzieńca. Twarz posągu jest już gotowa, rzeźbiarze dopracowują szczegóły. Jeden z nich widoczny jest w prawej części obrazu. Ręce ma uniesione w górę, rzeźbi włosy posągu. Obok znajduje się belka rusztowania i kosz z narzędziami. Na pierwszym planie, w lewym dolnym rogu, widnieją głowa i ręce drugiego rzemieślnika. W rękach trzyma dłuto i młotek, których używa do cyzelowania brody. Trzeci rzeźbiarz siedzi z boku na belce. Prawdopodobnie wykuwa ucho rzeźby.

Bibliografia

C. Wells, Cesarstwo rzymskie, Warszawa 1992.

M. Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.

M. Ranieri Panetta, Neron, Warszawa 2001.

Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012 .

L. Winiczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.

O. Jurewicz, L. Winiczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, Warszawa 1973.

S. Nappo, Pompeje. Przewodnik po starożytnym mieście, Warszawa 2000.

Rzym i my. Wprowadzenie do literatury i kultury łacińskiej, tł. I. Lewandowski, W.M. Malinowski, Poznań 2009.

Petroniusz, Uczta Trymalchiona, tł. L. Staff, Warszawa 1994.

Gajusz Swetoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.